Anna Jagiellonka (ur. 18 października 1523 r. w Krakowie, zm. 9 września 1596 r. w Warszawie) – córka króla Polski Zygmunta I Starego i Bony Sforzy, siostra Zygmunta II Augusta. Od 1575 król Polski do 1586 (formalnie do swojej śmierci). W 1576 poślubiła Stefana Batorego.
Miała siostry Izabelę, Zofię i Katarzynę oraz zmarłego w dzieciństwie brata Olbrachta.
Życiorys[]
Urodziła się 18 października 1523 w Krakowie jako trzecia córka Zygmunta Starego i Bony Sforzy.
Do 1548 Anna Jagiellonka mieszkała na Wawelu. Wówczas po małżeństwie brata, króla Polski i wielkiego księcia Litwy, Zygmunta II Augusta z Barbarą Radziwiłłówną popadła z nim w konflikt i przeniosła się na Mazowsze, a od 1558 do Wilna. Najbliższe otoczenie króla oskarżała o degrengoladę psychiczną brata.
Do końca życia Zygmunta II Augusta nie wyszła za mąż, co po bezpotomnej jego śmierci w 1572 uczyniło z niej czołową osobistość w państwie, dziedziczkę rodu określaną mianem infantki (hiszpańskie określenie córki królewskiej).
11 maja 1573 w wyniku wolnej elekcji na króla Polski wybrany został francuski kandydat - Henryk Walezy. Przez umowę pacta conventa musiał ożenić się z Anną Jagiellonką, jednakże nie wypełnił swoich obowiązków. W czerwcu 1574 król uciekł z kraju tym samym (nieoficjalnie/automatycznie) zrzekając się tronu polskiego.
W grudniu 1575 szlachta uznała ją za króla „Piasta”, przydając jej za małżonka księcia siedmiogrodzkiego. Mikołaj Sienicki, podkomorzy chełmski, marszałek koła rycerskiego, ogłosił decyzję szlacheckich elektorów, ,,królewnę za królową, a Stefana Batorego za króla polskiego i książę Księstwa Litewskiego nominował”.
1 maja 1576 na Wawelu odbył się ślub Anny Jagiellonki i Stefana Batorego. Następnie została wraz z nim koronowana przez biskupa kujawskiego Stanisława Karnkowskiego w katedrze wawelskiej.
W grudniu 1586 zmarł Stefan Batory. Anna miała okazję zostać władcą Polski, jednakże zrzekła się prawa do tronu. Poparła - w znaczący i skuteczny sposób - kandydaturę swojego siostrzeńca - Zygmunta III Wazy.
Ostatnie lata życia spędziła w Warszawie, gdzie też zmarła 9 września 1596 na rękach Zygmunta III. Na jej pogrzebie mowę wygłosił Piotr Skarga, uznając że dała piękny koniec i zamknięcie domowi Jagiellońskiemu. Została pochowana w kaplicy Zygmuntowskiej, której budowę dokończyła w 1584, u boku ojca i brata.
W kulturze[]
- Anna Jagiellonka pojawiła się w polskim serialu pt. Królowa Bona jako jedna z drugoplanowych postaci. Została zagrana przez Marię Czyż.
- Pojawiła się jako epizodyczna postać w tureckim serialu pt. Wspaniałe stulecie. Została zagrana przez turecką aktorkę - Özge Ulusoy.
Ciekawostki[]
- Zygmunt Stary miał ze swoją pierwszą żoną córkę, która również miała na imię Anna.
- Anna Jagiellonka i Jadwiga Andegaweńska były jedynymi kobietami pełniącymi funkcję władcy w Polsce.
- Istnieje teza mówiąca o tym, iż nie miała za dobrych stosunków z matką.
- Mogło to wynikać z tego, iż Bona chciała mieć drugiego syna przez co by ,,zabezpieczyła się", a rodziły jej się same córki. Dodatkowo Anna niczym się nie wyróżniała (np. urodą, talentem itp.).
- Była przeciwniczką protestantyzmu.
- Przyczyniła się do jego zaniku na Mazowszu.