Bitwa o Chojnice – bitwa kampanii wrześniowej stoczona 1 września 1939 roku. Starcie zakończyło się zwycięstwem niemieckim i odwrotem Zgrupowania Chojnice płk. Tadeusza Majewskiego.
Siły stron[]
Polska[]
- Zgrupowanie Chojnice płk. Kazimierza Tadeusza Majewskiego
- 18. Pułk Ułanów Pomorskich płk. Kazimierza Mastalerza
- 1 batalion strzelców ppłk. Gustawa Zacnego
- batalion Obrony Narodowej Czersk kpt. Feliksa Szymańskiego
- batalion Obrony Narodowej Tuchola kpt. Stanisława Ziemby
- 2 pluton z samodzielnej kompanii saperów Korpusu Ochrony Pogranicza Hoszcza
- oddział Straży Granicznej z Chojnic
- 1 dywizjon 9. Pułku Artylerii
Niemcy[]
- XIX Korpus Armijny gen. Heinza Guderiana
- 20. Dywizja Piechoty Zmotoryzowanej gen. Mauritza von Wiktorina
- 69. Pułk Piechoty Zmotoryzowanej płk. Wolfganga Fischera
- 76. Pułk Piechoty Zmotoryzowanej płk. Hansa Gollnicka
- 90. Pułk Piechoty Zmotoryzowanej płk. Dietricha Kraissa
- 56. Pułk Artylerii ppłk. Helmutha Weidlinga
- 20. Pułk Artylerii Polowej
- 20 dywizjon artylerii pancernej
- 20 batalion rozpoznawczy mjr. Henninga Schönfelda
- 20. Dywizja Piechoty Zmotoryzowanej gen. Mauritza von Wiktorina
Przebieg[]
Przed bitwą[]
25 sierpnia 1939 roku z polecenia dowódcy Armii Pomorze gen. Władysława Bortnowskiego, dowódca Grupy Operacyjnej Czersk gen. Stanisław Grzmot-Skotnicki utworzył Zgrupowanie Chojnice pod dowództwem płk. Tadeusza Majewskiego, dotychczasowego dowódcy Pomorskiej Brygady Obrony Narodowej. Zadaniem zgrupowania była obrona Chojnic z wykorzystaniem istniejących umocnień polowych, z oparciem północnego skrzydła o jezioro Charzykowskie. Drugi rzut stanowił batalion Obrony Narodowej Tuchola, stacjonujący na linii Brdy, od Mylofu do Rytla i pomiędzy Rytlem a jeziorem Śpierewnik. Osłonę południowego skrzydła stanowił 18. Pułk Ułanów Pomorskich płk. Kazimierza Mastalerza.
Na odcinku chojnickim nacierała 20. Dywizja Piechoty Zmotoryzowanej gen. Mauritza von Wiktorina. Do dyspozycji XIX Korpusu Pancernego gen. Heinza Guderiana oddano pociąg pancerny. W nocy z 31 sierpnia na 1 września przybył on na stację Wierzchowo. Niemcy planowali użyć go do zajęcia dworca w Chojnicach. Na prawym skrzydle pomiędzy Zielątkowem i Wierzchowem pozycje wyjściowej zajęła 2. Dywizja Piechoty Zmotoryzowanej gen. Paula Badera.
Bitwa[]
Uszkodzony pociąg pancerny.
W pasie obrony Zgrupowania Chojnice działania wojenne rozpoczęły się o godzinie 4:23 wjazdem na stację w Chojnicach pociągu pancernego poprzedzonego drezyną pancerną. Niemcy chcieli opanować dworzec i linię kolejową Chojnice-Tczew. Podobny pociąg Panzerzug 7 miał wyjechać od strony Malborka przez most do Tczewa. Oba pociągi miały spotkać się w rejonie Czerska i tam rozdzielić. PZ-3 miał udać się w kierunku Kościerzyny, natomiast PZ-7 w kierunku Osia. Oba pociągi miały jechać w miejsce planowanych pociągów towarowych. Plany zostały jednak pokrzyżowane, a most w Tczewie został wysadzony. Przez gęstą mgłę, pociąg Panzerzug-3 z drezyną pancerną nie został zauważony przez wysunięte placówki 18. Pułku Ułanów Pomorskich i Straż Graniczną. Po chwili drezyna wjechała na stację w Chojnicach, ale nie zatrzymała się i wyjechała w kierunku Rytla. Za nią na stacje przybył pociąg pancerny, z którego wyskoczył desant żołnierzy. Bez oporu opanowano stację kolejową, biorąc do niewoli kolejarzy i przebywających w poczekalni podróżnych. O godzinie 5:10 dowódca pociągu pancernego zameldował dowództwu XIX Korpusu Armijnego o zajęciu stacji.
Uszkodzenia niemieckiego pociągu.
Pociąg wycofał się, zostawiając desant, by zająć lepszą pozycję do ostrzału. Po jakimś czasie powrócił na 2 peron. Ppłk. Gustaw Zacny zaalarmował płk. Majewskiego. Wkrótce na miejsce przybyła polska piechota, która została ostrzelana. Saperzy wysadzili jeden z wiaduktów przed dworcem, a na miejsce dotarła armata 75 mm, która rozpoczęła ostrzał pociągu. Pociąg wycofał się by zyskać wolne pole do ostrzału. Niemieccy żołnierze z dworca zostali zmuszeni do odwrotu. Ze względu na wysadzenie wiaduktu, pociąg nie mógł kontynuować jazdy, a polski ostrzał poważnie go uszkodził. Poległ jego dowódca i pociąg został opuszczony przez załogę.
Niemiecki pociąg pancerny po walkach.
O godzinie 4:45 granicę przekroczyły oddziału 20. Dywizji Piechoty Zmotoryzowanej. Rozpoczęły się ciężkie walki. Na głównym odcinku obrony miasta, nieprzyjaciel stracił kilka pojazdów pancernych. Najcięższe walki toczyły się między szosą do Charzyków, a jeziorem. Około godziny 14 gen. Stanisław Grzmot-Skotnicki wydał rozkaz odwrotu w kierunku Rytla. 1 batalion strzelców wycofał się o godzinie 15, a dwie godziny później zrobił to batalion ON Czersk. W celu powstrzymania pościgu, ruszył 18. Pułk Ułanów Pomorskich. Pod Krojantami Krojantami przeprowadził szarżę, w wyniku której poległ dowódca pułku płk. Kazimierz Mastalerz i kilku innych oficerów. Dzięki ofiarności ułanów polscy żołnierze uniknęli odcięcia.
W nocy z 1 na 2 września gen. Grzmot-Skotnicki otrzymał od gen. Władysława Bortnowskiego rozkaz odwrotu.
Zobacz też:[]
- Bitwa pod Chojnicami stoczona 18 września 1454 roku, podczas wojny trzynastoletniej.
Źródło[]
- Chojnice 1939, Andrzej Lorbiecki, Marcin Wałdoch