Bitwa o wzgórza Seelow – część operacji berlińskiej, była to jedna z ostatnich regularnych bitew Wehrmachtu. Walki trwały od 16 do 19 kwietnia 1945.
Blisko milion żołnierzy radzieckich z 1. Frontu Białoruskiego, dowodzonych przez marszałka Gieorgija Żukowa i 78 556 żołnierzy 1 Armii Wojska Polskiego gen. Stanisława Popławskiego, zaatakowało pozycje zwane "bramą do Berlina". Przeciwstawiło im się około 110 000 żołnierzy niemieckiej 9 Armii, dowodzonych przez generała Theodora Busse, w ramach Grupy Armii Wisła.
Bitwa na wzgórzach Seelow często jest włączana jako fragment bitwy o Odrę i Nysę, ale to w okolicach wzgórz Seelow rozegrały się najcięższe walki. Sama bitwa o Odrę i Nysę była początkiem operacji berlińskiej, a w jej konsekwencji doszło do bitwy pod Halbe.
Przebieg[]
Wstęp[]
9 kwietnia 1945 r. Armia Czerwona zdobyła Królewiec w Prusach Wschodnich. Umożliwiło to przesunięcie 2. Frontu Białoruskiego marsz. Konstantego Rokossowskiego na zajęcie pozycji na wschodnim brzegu Odry. Wkrótce dołączył do nich 1. Front Białoruski. Na południu 1. Front Ukraiński marsz. Iwana Koniewa zajął pozycje od Górnego Śląska do północno-zachodniej Nysy. 1. Armia WP pod dowództwem gen. Stanisława Popławskiego utrzymała linię rzeki od Schwedt do Kanału Finow. Doszło wówczas do najszybszego przerzucenia Frontu podczas II wojny światowej.
Połączone siły trzech frontów zgromadziły potężne ilości żołnierzy i sprzętu wojskowego.
9 Armia niemiecka utrzymywała linię od kanału Finow do Guben, który obejmował wzgórza Seelow. Niemcom udało się zgromadzić około 767 tys. żołnierzy, 1519 czołgów i dział samobieżnych, 2224 samoloty i 9303 działa w resztkach dwóch Grup Armii: Wisła i Środek, dowodzonych odpowiednio przez gen. Heinriciego i marsz. Schőrnera.
Gotthard Heinrici uważany był za jednego z najlepszych w doktrynie obronnej Wehrmachtu. 20 marca zastąpił Heinricha Himmlera na stanowisku dowódcy Grupy Armii Wisła. Nakazał spuszczenie wody ze zbiornika w górze Odry, w wyniku czego pas terenu zamienił się w bagno. Heinrici wiedział, że Sowieci uderzą w rejonie autostrady, więc tam skupił obronę. Stworzył trzy pasy obrony w okolicach wzgórz Seelow, 90 km na wschód od stolicy Rzeszy. Obsadziło je 91 tys. żołnierzy 9. Armii gen. Theodora Bussego. Do dyspozycji mieli 587 czołgów i dział samobieżnych i 2625 dział. Busse zapewniał Goebbelsa, że utrzyma się tak długo, by w tym czasie zdążyły nadejść wojska amerykańskie. Jednak Heinrici wiedział, że opór potrwa tylko 3-4 dni, zanim Sowieci zmiażdżą jego linie obronne.
Bitwa[]
Ofensywa rozpoczęła się 16 kwietnia we wczesnych godzinach, od masowego ostrzału przez tysiące dział artyleryjskich i Katiusz. Przed świtem 1 Front Białoruski zaatakował zachodni brzeg Odry, a 1 Front Ukraiński pozycje na Nysie. Pierwszy Front Białoruski był silniejszą formacją, ale miał trudniejsze zadanie, ponieważ stanął w obliczu większości sił niemieckich.
Atak 1 Frontu Białoruskiego rozpoczął się od intensywnego ostrzału artyleryjskiego. Heinrici i Busse przewidzieli atak i wycofali swoich obrońców z pierwszej linii okopów, zanim sowiecka artyleria zniszczyła ich pozycje. Żukow w meldunku do Stalina twierdził jednak, że Niemcy w wyniku ostrzału ponieśli dotkliwe straty na pierwszej linii obrony.
Bagniste grunty okazały się być dużą przeszkodą dla atakujących Sowietów, a niemiecki kontratak spowodował dotkliwe straty w jednostkach radzieckich. Żukow rzucił swoje rezerwy, które zgodnie z jego wcześniejszym planem miały zostać użyte do ataku na Berlin. Mimo wsparcia druga linia obrony nie została przełamana i Żukow musiał stwierdzić, że starcie nie przebiega zgodnie z planem. Stalin, chcąc zmobilizować Żukowa, powiedział mu, że pozwolił Koniewowi pokierować swoją armię pancerną na północ, w kierunku Berlina.
Drugiego dnia oddziały 1. Frontu Białoruskiego posuwały się naprzód zgodnie z początkowym planem. Do zmroku 17 kwietnia niemiecka druga linia obronna została złamana przez 5 Armię Uderzeniową i 2 Armię Gwardii. Na prawej flance 4. Korpus Strzelców Gwardii, 8 Armii Gwardii wraz z 11 Korpusem Czołgów, 1 Armii Czołgów Gwardii wykorzystała sukces swoich towarzyszy i również posunęła się naprzód. Armie Uderzeniowe: 47. i 3. posunęły się o kolejne 4–8 km.
Na południu front Koniewa odepchnął 4. Armię Pancerną, a lewe skrzydło Grupy Armii "Środek" zostało wycofane przez Ferdinanda Schörnera. Schörnera trzymał jeszcze w tyle dwie zapasowe dywizje pancerne, ale nie wykorzystał ich do obrony drugiej linii, co było dużym błędem i druga linia została zdobyta.
18 kwietnia oba radzieckie fronty poniosły duże straty. Wzgórza Seelow zostały ominięte z północy, a wojska radzieckie spotykały się z kontratakami rezerw niemieckich: 11. dywizji grenadierów SS Nordland, 23. dywizji grenadierów SS Nederland i SS-Panzer Abteilung 103 (503.).
19 kwietnia 1 Front Białoruski ostatecznie przebił się przez ostatnią linię obrony wzgórz Seelow, a między nimi a Berlinem pozostały tylko rozrzucone formacje niemieckie. Pozostałości 9. Armii i 4. Armii Pancernej zostały otoczone przez 1 Front Białoruski i jednostki 1. Frontu Ukraińskiego, który przebił się i skręcił na północ. Inne armie 1 Frontu Ukraińskiego ścigały się na zachód w kierunku Amerykanów. Pod koniec 19 kwietnia niemiecka linia wschodnia przestała istnieć.
Podsumowanie[]
Linia obronna na wzgórzach Seelow była ostatnią główną linią obronną poza Berlinem. Od 19 kwietnia droga do Berlina (90 km) została otwarta. Do 23 kwietnia Berlin został całkowicie otoczony, a bitwa o Berlin weszła w ostatni etap. W ciągu dwóch tygodni Adolf Hitler popełnił samobójstwo, a wojna w Europie dobiegła końca.
W wyniku sukcesu 1. Frontu Białoruskiego na wzgórzach Seelow i na Odrze, większość sił niemieckiej 9. Armii została okrążona, zanim zdążyła wycofać się do Berlina. Miasto było następnie bronione przez rozbite formacje, jednostki Volkssturmu, policję i obronę powietrzną, co spowodowało, że Armia Czerwona wzięła go w ciągu 10 dni.
Po wojnie krytycy Żukowa twierdzili, że powinien był przerwać atak 1 Frontu Białoruskiego wzdłuż autostrady i zamiast tego skorzystać z przełomu 1. Frontu Ukraińskiego nad Nysą lub skoncentrować swoje armie na Berlinie z północy. To pominęłoby silną niemiecką obronę na wzgórzach Seelow i uniknęłoby wielu ofiar śmiertelnych i opóźnienia w ataku na Berlin. Żukow rzekomo miał najkrótszą drogę, aby jego żołnierze jako pierwsi wkroczyli do miasta. Jednak Żukow wybrał główny szlak, przez wzgórza Seelow, nie dlatego, że uważał to za najszybszy sposób dotarcia do Berlina, ale dlatego, że był to najszybszy sposób na połączenie się z 1. Frontem Ukraińskim Koniewa i odcięcie niemieckiej 9. Armii od miasta. Również omijanie wzgórz Seelow i atakowanie Berlina z północy odsłoniłoby północną flankę 1. Frontu Białoruskiego przed potencjalnym atakiem wojsk niemieckich.
Szacunki ofiar sowieckich podczas ataku na wzgórza Seelow wahają się od poniżej 10 000 do ponad 30 000 zabitych.