Bitwa pod Łomżą – bitwa kampanii wrześniowej stoczona w dniach 7-10 września 1939 roku. Starcie zakończyło się zwycięstwem strony niemieckiej.
Przebieg[]
Przed bitwą[]
Zadaniem Samodzielnej Grupy Operacyjnej Narew gen. Czesława Młota-Fijałkowskiego było utrzymanie północno-wschodniego odcinka frontu w oparciu o granicę litewską, a następnie wzdłuż rzeki Narwi i jej bocznego dopływu Biebrzy. Osłonięto w ten sposób lewe skrzydło Armii Modlin gen. Emila Krukowicza-Przedrzymirskiego i linię kolejową Grodno-Warszawa. Obrona polska nad środkową Narwią została podzielona na odcinki Łomża i Nowogród. Obsadzały je 33. Pułk Piechoty ppłk. Lucjana Stanka, kompania forteczna ckm oraz niepełny 18. Pułk Artylerii Lekkiej ppłk. Witolda Sztarka. Na odcinku Łomża obronę oparto na starych carskich fortach i kilku nowych schronach. Dowódcą obrony fortów został mjr. Widerko. Podczas przygotowań do wojny ewakuowano ludność cywilną, ustawiono pola minowe i zasieki z drutu kolczastego.
Forty znajdowały się w pasie natarcia XXI Korpusu Armijnego gen. Nikolausa von Falkenhorsta z 2. Armii gen. Georga von Küchlera.
Bitwa[]
Niemiecki żołnierz w okolicy Łomży.
7 września 1939 roku niemieccy żołnierze atakujący od Marianowa zostali dopuszczeni do fortów nr 2 i 3, a następnie zostali ostrzelani ogniem krzyżowym. Atak nieprzyjaciela załamał się przy wysokich stratach. Na osi drogi Marianowo-Piątnica polskich żołnierzy zaatakowały dwa czołgi, ale zostały one zniszczone ogniem działa wz. 36 Bofors. Następnego dnia Niemcy czterokrotnie atakowali fort nr 3 w Piątnicy. Prowadzony był silny ostrzał artyleryjski. Nocą przeciwnik sforsował Narew i zdobył Nowogród. 9 września nad polem walki przeleciał niemiecki samolot zwiadowczy. W forcie nr 2, w wyniku ostrzału nieprzyjaciela zginęło 17 koni artyleryjskich, a w forcie nr 3 rozbita została część kuchni. Silny atak wyszedł nocą, ale został powstrzymany ogniem ciężkich karabinów maszynowych. Do walki włączyło się niemiecki lotnictwo, a po południu zaatakowany został fort nr 1. Artyleria polska ostrzeliwała pozycje niemieckie w lasku w Marianowie, gdzie według niepotwierdzonych źródeł znajdowały się czołgi.
Rynek w Łomży po zakończeniu walk.
10 września nad ranem odparto ataki na fort nr 2 i 3. Niemcy prowadzili ostrzał do godziny 18, a następnie wycofali się poza zasięg polskiej artylerii. Około godziny 20:30 dowódca 18. Dywizji Piechoty płk. Stefana Kosseckiego wydał rozkaz odwrotu 33. Pułku Piechoty. Załogi fortów przyjęły rozkaz z niedowierzaniem, ale o godzinie 23:00 opuszczono stanowiska. Część żołnierzy fortu nr 1 ruszyła kładką obok zerwanego mostu żelaznego. Żołnierze z fortów nr 2 i 3 ruszyli do odwrotu pomiędzy godziną 22, a 23.
Po bitwie[]
Forty nie zostały zdobyte w walce, ale opuszczone przez załogi, po niemieckim przełamaniu pod Nowogrodem. Według polskich meldunków Niemcy stracili 162-173 żołnierzy zabitych i rannych, a straty własne wynosiły jedynie 9 żołnierzy. Ponadto zniszczono dwa czołgi.
18. Dywizja Piechoty płk. Stefana Kosseckiego została otoczona w rejonie Łętownicy i Andrzejewa. 13 września ppłk. Witold Sztark skapitulował i do niemieckiej niewoli dostało się około 6000 żołnierzy. Samodzielna Grupa Operacyjna Narew przestała istnieć.
Źródło[]