Bitwa pod Żyrzynem – bitwa powstania styczniowego stoczona 8 sierpnia 1863 roku. Starcie zakończyło się zwycięstwem sił polskich podpułkownika Michała Heydenreicha "Kruka".
Przebieg[]
Siły podpułkownika Michała Heydenreicha "Kruka" na początku sierpnia 1863 roku ruszyły z Lubelszczyzny w kierunku Podlasia, by zgubić ścigające je wojska rosyjskie. Po przejściu szosy warszawsko-lubelskiej w okolicach Żyrzyna, Kruk otrzymał wiadomość o nadchodzącej kolumnie rosyjskiej konwojującej 198 000 rubli. Siły rosyjskie miały liczyć 2 kompanie piechoty z 2 działami. Heydenreich postanowił zorganizować zasadzkę i przejąć pieniądze. Gdy koniec powstańczej kolumny idącej od Borysowa w kierunku Baranowu minął szosę, powstańcze pikiety ostrzegły o zbliżających się siłach rosyjskich. Kruk zatrzymał kolumnę i z adiutantem Leonardem i oficerami Miecznikowskim, Jankowskim i Zielińskim udał się w kierunku pikiet. Po powrocie z rekonesansu wysłał Ludwika Lutyńskiego, by ten zajął pozycje w poprzek szosy. Miał on zatrzymać rosyjską kolumnę, do czasu aż na lewe skrzydło uderzą siły Jarockiego, Zielińskiego i Jankowskiego. Siły Wagnera i Karola Krysińskiego miały uderzyć na prawe skrzydło i tyły. Plan się nie powiódł, a Rosjanie uderzyli na Jarockiego. Do walki włączyły się oddziały Zielińskiego i Jankowskiego. Lutyński uderzył na prawe skrzydło, Wagner na lewe, a Krysiński na tyły. Rosjanie po kolei skupiali się na kolejnych kierunkach ataku, aż stracili orientacje. W szeregi rosyjskie wdał się chaos i ponieśli straty. Pomimo małych zapasów amunicji powstańcy celnie razili rosyjskich żołnierzy. Kosynierzy nie brali bezpośredniego udziału w walce. Rosjanie nie mieli nawet czasu, żeby ewakuować furgon z pieniędzmi, który wpadł w ręce powstańców.
Straty rosyjskie wynosiły 192 zabitych i rannych oraz 150 jeńców, w tym dwóch oficerów. Kilkudziesięciu jeńców wstąpiło w szeregi powstańców. Polacy stracili 10 zabitych i 50 rannych. Zdobyto 400 karabinów i 140 000 rubli. Część z tych pieniędzy trafiła do Rządu Narodowego, który zakupił broń za granicą.
Jakiś czas po klęsce pod Żyrzynem car Aleksander II odwołał Wielkiego Księcia Konstantego z funkcji namiestnika Królestwa Polskiego, a jego miejsce zajął Fiodor Berg.