Bitwa pod Birżami – seria potyczek powstania styczniowego stoczonych w dniach 7-9 maja 1863 roku. Starcia zakończyły się klęską zgrupowania generała Zygmunta "Dołęgi" Sierakowskiego oraz jego zranieniem i pojmaniem przez wojska rosyjskie.
Przebieg[]
Siły generała Zygmunta Sierakowskiego wyruszyły na Kurlandię, gdzie spodziewano się przybycia wyprawy morskiej Teofila Łapińskiego, która miała dostarczyć broń na Litwę. Siły powstańcze miały zgromadzić się pod Medejkami, ale naprzeciw nim stanął gen. Nikołaj Ganecki z 3 rotami strzelców finlandzkich, półszwadronem Kozaków Gwardii, półsotnią Kozaków dońskich, dwoma rotami 2. Sofijskiego Pułku Piechoty i 3. Narewskiego Pułku Piechoty, szwadronem ułanów, sotnią Kozaków i półtorasotnią Pułku Kaporskiego. Siły rosyjskie zostały podzielone na trzy kolumny.
Do pierwszego starcia doszło 7 maja pod Medejkami. Rosyjska kolumna mjr. Merlina zaatakowała polską kolumnę dowodzoną przez Bolesława Kołyszkę. Powstańcy wsparci siłami Sierakowskiego pobili Rosjan i zadali im dotkliwe straty. Rosjanie stracili 65 zabitych i 75 rannych. Nie doszło jednak do pościgu za Rosjanami, ponieważ Sierakowski czekał na nadejście reszty sił powstańczych.
8 maja pod Świrplenami powstańczy oddział Lutkiewicza i Jasińskiego natknął się na kolumnę mjr. Hilsebacha. Doszło do walki, w wyniku której powstańcy zostali rozbici i się wycofali. Tego samego dnia, pobitą kolumnę mjr. Merlina wsparła kolumna gen. Ganieckiego. Pod Hudyszkami doszło do starcia z powstańcami. Do ataku ruszyli kosynierzy Bolesława Kołyszki, ale zostali powstrzymani. Z prawego skrzydła, bezskutecznie, atakowały siły Pawła Wiwulskiego. Następnie doszło do starcia na bagnety, gdzie powstańcy ponieśli spore straty. Powstańcy stracić mieli 200 zabitych i rannych. Ranny został Zygmunt Sierakowski, który na swojego zastępcę wyznaczył Ignacego Laskowskiego.
9 maja Laskowski zajął pozycję pod folwarkiem w Sznurkiszkach, koło Skrobiszek. Został tam zaatakowany przez siły rosyjskie. Ksiądz Antoni Mackiewicz godzinę bronił taborów z rannymi, ale został zmuszony do odwrotu. Bitwa zakończyła się klęską sił powstańczych.
Rannego Sierakowskiego, Rosjanie pojmali we folwarku w Popielach. Został przetransportowany do Wilna, był przesłuchiwany przez gubernatora Michaiła Murawjowa. Ostatecznie został rozstrzelany 27 czerwca.