Bitwa pod Jaworznikiem – bitwa powstania styczniowego rozegrana 24 kwietnia 1863 roku. Starcie zakończyło się zwycięstwem sił rosyjskich dowodzonych przez pułkownika Jewgrafa Alenicza i rozbiciem sił powstańczych kapitana Anastazego Mossakowskiego.
Przebieg[]
Powstańczy oddział kpt. Anastazego Mossakowskiego liczący dwie kompanie strzelców, jedną kompanię kosynierów, pluton jazdy i saperów przejął broń po rozbitej partii płk. Józefa Grekowicza. W nocy z 20 na 21 kwietnia 1863 roku Mossakowski przekroczył granicę z Królestwem Polskim, a następnie ominął Olkusz. 22 kwietnia stoczył zwycięską bitwę pod Golczowicami i udał się w kierunku Ogrodzieńca. Przekroczył linię kolei warszawsko-wiedeńskiej, przy okazji ją uszkadzając.
W celu rozbicia powstańczego oddziału z Częstochowy wyruszył płk. Jewgraf Alenicz na czele trzech rot piechoty (ok. 600 żołnierzy). 24 kwietnia płk. Alenicz odnalazł powstańczy oddział w okolicach Jaworznika. Pomimo zaskoczenia kpt. Mossakowski rozwinął szyki. Na prawym skrzydle stanęła kompania Franciszka Skąpskiego, na lewym kompania Wiesnera, a środek obsadzili kosynierzy Miszewskiego. Gdy strzelcy Skąpskiego otworzyli ogień, Wiesner na czele swojej kompanii opuścił pole bitwy. Rosjanie wykorzystali sytuację i zepchnęli powstańców do bagien, gdzie zostali zatrzymani w wyniku polskiego kontrataku. 80 kosynierów Miszewskiego przeprowadziło nieudany kontratak, w wyniku którego dowódca został ranny, a część kosynierów opuściła pole bitwy. Resztę zebrał Mossakowski, który również uciekł. Dowództwo nad pozostałymi siłami objął Wierzbiński. Powstańcy zostali zepchnięci z pozycji nad bagnami i zostali okrążeni w głębi lasu. Wierzbiński zarządził kontratak, w wyniku którego rozerwano pierścień okrążenia i siły powstańcze oddaliły się z pola bitwy.
Bitwa zakończyła się porażką powstańców. Oddział kpt. Mossakowskiego został rozbity. Straty polskie wynosiły 30 zabitych i rannych, a 6 powstańców dostało się do niewoli. Byli to m.in: oficerowie Miszewski, Miernicki i Kopeczny. Poległ podporucznik Franciszek Paleczka. Z okrążenia wyszło 47 strzelców, 10 kosynierów i 3 kawalerzystów. Rosjanie mieli stracić 62 zabitych i rannych.