Bitwa pod Kadyszem – bitwa powstania styczniowego stoczona 21 maja 1863 roku i zakończona zwycięstwem sił powstańczych pułkownika Józefa Konstantego Ramotowskiego. Bitwa rozegrała się pod wsią Kadysz, obecnie Białoruś.
Przebieg[]
Po rosyjskiej porażce w bitwie pod Jastrzębną, przeciwko oddziałowi pułkownika Józefa Konstantego Ramotowskiego "Wawra" wystawiono duże siły. 7 kompanii piechoty wraz z Kozakami i objeszczykami pod dowództwem mjr. Karlstötta obsadziły Krasne, Jasionowo, Jastrzębną i Mikaszówkę. Z Grodna wyruszyły siły kapitana Kułakowa, liczące 2 kompanie piechoty wsparte plutonem huzarów i zajęły pozycje pod Sopoćkiniami.
20 maja 1863 roku pod Kadyszem oddziały Wiktora Hłaski i Władysława Brandta próbowały bronić mostów ma Kanale Augustowskim i Czarnej Hańczy. Rosjanie byli jednak szybsi i oddział kpt. Kułakowa zajął Kadysz. Siły Hłaski zajęły prawe skrzydło, a Brandt ze swoimi ludźmi panował nad szosą. Pomiędzy nimi stanęli kosynierzy. 3 kawalerzystów z oddziału Hłaski, wysłanych na zwiad, zaatakowało rosyjską straż przednią, a chwilę później huzarzy uderzyli na prawe skrzydło. Rosjanie dwukrotnie ponawiali szarżę, ponosząc przy tym straty. Ostatecznie huzarzy ruszyli w środek powstańczych pozycji, okrążając 18 strzelców dowodzonych przez Józefa Hłaskę. Główne siły powstańcze cofnęły się w kierunku Podlipek. Straty Brandta i Hłaski wynosiły 14 zabitych i 2 wziętych do niewoli.
Do pomocy powstańcom ruszył oddział Wawra. Po przekroczeniu Czarnej Nidy, Ramotowski zarządził postój po 18 godzinnym marszu. Dołączyło do niego kilku powstańców, którym udało się wyjść z okrążenia. O godzinie 7 rano oddział Ramotowskiego został zaatakowany przez rotę piechoty i oddział Kozaków. Powstańcy zmusili ich do odwrotu do Kadysza, uniemożliwiając im ruszenie w pościg za siłami Brandta i Hłaski. Ramotowski ruszył nad rzekę Igorkę, gdzie ponownie trafił na wojska rosyjskie. Polscy kawalerzyści zwabili Rosjan do lasu, gdzie czekała na nich tyraliera strzelców. Początkowo ogień był prowadzony na 500, a następnie na 200 kroków. Po półtoragodzinnym ostrzale, do ataku przeszli kosynierzy pod dowództwem Tadeusza Wojczyńskiego i Orechwy. Rosjanie w panice wycofali się do Kadysza.
Powstańcy zdobyli tabory i około 300 karabinów. Rosjanie mieli stracić około 120 zabitych. W połowie czerwca książę Konstanty wyznaczył Emila de Sayn Witthensteina Berleboura nowym naczelnikiem wojskowym guberni augustowskiej. Otrzymał szerokie uprawnienia, by zlikwidować powstańcze oddziały, działające w okolicy.