Bitwa pod Olszowym Młynem, bitwa pod Olszowem – nierozstrzygnięta bitwa powstania styczniowego rozegrana 22 marca 1863 roku w okolicach Olszowego Młyna.
Przebieg[]
Przed bitwą[]
Po klęskach poniesionych w bitwach pod Dobrosołowem i Mieczownicą Kazimierz Mielęcki wycofał się do Księstwa Poznańskiego. Wciąż cieszył się dobrą opinią, a winą za rozbicie oddziału obarczono Antoniego Garczyńskiego. Wkrótce Komitet Działyńskiego zaproponował mu objęcie dowództwa nad nowym oddziałem. Mielęcki zgodził się, ale postawił warunek, że oddział musi liczyć co najmniej 400 ludzi, a szefem sztabu ma zostać doświadczony oficer. Komitet zaakceptował warunki, ale wkrótce Mielęcki na czele 280 ludzi przekroczył granicę, nie czekając na posiłki. Od połowy marca 1863 roku Mielęcki działał na północny zachód od Konina. Przyłączył do siebie kilka mniejszych oddziałów działających w okolicy, m.in. oddział Edmunda Calliera.
Uciekając przed siłami rosyjskimi dotarł do Pątnowa, około 6 km na wschód od Kazimierza Biskupiego.
Bitwa[]
Mielęcki prawdopodobnie wiedząc o stacjonujących w Kazimierzu Biskupim siłach księcia Wittgensteina, planował uderzyć na śpiących rosyjskich żołnierzy. 22 marca około godziny 3 nad ranem zarządził wymarsz wzdłuż jeziora gocławskiego w kierunku Kazimierza Biskupiego. Mielęcki nie zdawał sobie sprawy, że kilka godzin wcześniej do sił rosyjskich dotarł jeden z jego powstańców i zdradził jego plany.
Około godziny 3 książę Wittgenstein zarządził alarm i wyruszył w kierunku Pątnowa. Powstańcy pokonujący groblę przy jeziorze gocławskim zostali zauważeni przez Rosjan, którzy zaplanowali zasadzkę. Poruszający się w awangardzie pluton rosyjskiej piechoty otworzył ogień do Polaków. Dowodzący siłami polskimi Mielęcki i Callier wytrzymali ostrzał, ale Rosjanie ruszyli na bagnety i siły polskie musiały się wycofać. Powstańcy zajęli dogodne do obrony pozycje w lesie, ale Rosjanie kontrolowali groblę i tartak. Mimo rosyjskiej przewagi, Wittgenstein nie mógł wykorzystać całości sił, ponieważ blokowała go wąska grobla. Callier wraz z kilkunastoma strzelcami uderzył na tartak i go zdobył. Rosyjski dowódca wysłał gońca z prośbą o posiłki i artylerię, a Polacy zaczęli ostrzeliwać wycofujących się żołnierzy rosyjskich. Bitwa nieco się uspokoiła i obie strony jedynie się ostrzeliwały. Mielęcki rozkazał atakować zajętą przez Rosjan olszynkę, ale wkrótce został ranny. Na rozkaz natarcia Calliera stawiło się jedynie trzech kosynierów. Ze względu na kończącą się amunicję, Mielęcki podjął decyzję o wycofaniu się.
Uroczystość postawienia krzyży w miejscu bitwy pod Olszowym Młynem, 2013 rok.
Podobną decyzję podjął książę Wittgenstein. Ponadto widząc wycofujących się powstańców uznał, że chcą oni okrążyć jego siły. Siły rosyjskie wycofały się do Kazimierza Biskupiego, gdzie połączyły się z posiłkami i artylerią. Nie zdecydowano się na pościg za siłami polskimi.
Po bitwie[]
Bitwa pozostała nierozstrzygnięta, a wycofanie się sił rosyjskich, powstańcy uznali za wielki sukces. Prasa powstańcza szeroko opisywała zwycięstwo pod Olszowym Młynem, a prasa rosyjska mówiła o dobrym wyszkoleniu powstańców. Straty polskie wynosiły około 10 zabitych i 39 rannych. Ranni byli dowódcy Mielęcki i Callier. Rannego Mielęckiego ewakuowano do Wielkopolski, gdzie wkrótce zmarł.
Oficjalne straty rosyjskie wynosiły 6 zabitych i 48 rannych żołnierzy.