Bitwa pod Ossą – bitwa powstania styczniowego stoczona 10 lipca 1863 roku pod Ossą w województwie sandomierskim. Starcie zakończyło się zwycięstwem powstańców dowodzonych przez Ludwika Żychlińskiego.
Przebieg[]
Po objęciu dowództwa nad nowotworzonym oddziałem powstańczym major Ludwik Żychliński przyśpieszył prace organizacyjne. Wkrótce o tworzeniu oddziału dowiedzieli się Rosjanie i planowali przeciwko niemu zorganizować obławę. Żychliński wysłał cała kawalerię dowodzoną przez Bajera ku Pilicy. Była ona obserwowana przez Rosjan, ale nie zdecydowali się oni na atak. Następnie tą samą drogą ruszył Żychliński z resztą sił liczących 200 żuawów, 300 strzelców, 600 kosynierów, 30 jeźdźców i 200 ochotników bez broni. Po kilku dniach marszu powstańcy dotarli do Ossy. 10 lipca 1863 roku mjr. Żychliński został zaalarmowany o nadciągających siłach rosyjskich majora Szukalskiego, liczących 2 roty piechoty i secinę Kozaków. Około godziny 18 ogień do Rosjan otworzyli żuawi. Nieprzyjaciel zaczął się cofać, a do ataku ruszyli kosynierzy wsparci strzelcami. Obeszli oni skrzydła nieprzyjaciela i uderzyli na zbierających się do ataku żołnierzy rosyjskich. W rosyjskich szeregach zapanował chaos, a do powstańców dołączyła jazda Grabowskiego, która została zaalarmowana odgłosami walki. Trzy plutony jazdy i pół plutonu strzelców obeszły środek kolumny i dokonały szarży. Rosyjscy kawalerzyści ponieśli duże straty, niemal wszyscy zostali wystrzelani lub wykłuci przez polską jazdę. Na polu bitwy zostało 28 poległych rosyjskich żołnierzy. Resztę poległych oraz rannych Rosjanie ewakuowali w stronę Nowego Miasta. Powstańcy wzięli do niewoli 5 jeńców, w tym jednego oficera i zdobyli kilkanaście sztuk broni. Straty polskie wynosiły 4 zabitych i 16 rannych. Po zakończeniu walki na miejsce przybył oddział Rudowskiego. Powstańcy nie podjęli się pościgu po zmroku. W walce odznaczył się dowódca kosynierów Pisanecki, który zmarł kilka dni później w wyniku odniesionych ran.