Bitwa pod Pułtuskiem – bitwa kampanii wrześniowej stoczona w dniach 6-7 września 1939 roku. Starcie zakończyło się zwycięstwem strony niemieckiej.
Przebieg[]
W czasie trwania bitwy pod Różanem przygotowywano polskie natarcie w rejonie Pułtuska, na zachód od Narwi. 6 września na miejscu były jedynie 1. Dywizja Piechoty Legionów gen. Wincentego Kowalskiego i rozwinięta pomiędzy Serockiem, a Pułtuskiem Mazowiecka Brygada Kawalerii płk. Jana Karcza. Załogę przedmościa pułtuskiego stanowiły batalion Obrony Narodowej Warszawa, III batalion z 115. Pułku Piechoty ppłk. Czesława Rzedzickiego oraz bataliony marszowy i wartowniczy z 13. Pułku Piechoty ppłk. Alojzego Nowaka. Ponadto wsparcia artyleryjskiego udzieliła bateria artylerii konnej. Kontrataku miała dokonać 1. Dywizja Piechoty Legionów z Mazowiecką Brygadą Kawalerii, a 41. Dywizja Piechoty gen. Wacława Piekarskiego miała osłaniać natarcie od północy, obsadzając odcinek Narwi od Gnojna po Zambski i wykonać uderzenie na Maków. Brakowało informacji o nieprzyjacielu, przez co gen. Emil Krukowicz-Przedrzymirski wysłał na przedpole silne rozpoznanie kawalerii. Tymczasem Niemcy z marszu rozwinęli się do natarcia. Zatrzymał ich ostrzał 1. Pułku Artylerii Lekkiej Legionów ppłk. Mieczysława Podlewskiego. Przeciwnik powtórzył atak po południu siłami 151. Pułku Piechoty ppłk. Waltera Melzera i 176. Pułku Piechoty ppłk. Roberta Sattlera z 61. Dywizji Piechoty gen. Siegfrieda Haenickego, wspartymi artylerią. Część 11. Dywizji Piechoty gen. Maxa Bocka i Pułku SS Deutschland Felixa Steinera uderzyła na Zambski Kościelne, gdzie stacjonował III batalion z 5. Pułku Piechoty Legionów. Gros 5. Pułku Piechoty Legionów ppłk. Kazimierza Bąbińskiego stał w rejonie Tocznabieli, będąc gotowy do zadań zaczepnych. Podobnie było z 1. Pułkiem Piechoty Legionów płk. Kazimierza Burczaka i 6. Pułku Piechoty Legionów płk. Stanisława Engela.
Pułtusk był ostrzeliwany przez 6-8 dywizjonów artylerii niemieckiej i stanął w płomieniach. Jednocześnie ogień artylerii polskiej zamilkł przez zerwanie łączności. Cały ciężar walk spoczął na piechocie. Batalion ON Warszawa III w walce na bagnety odparł próbę zajęcia jego stanowisk. O zmierzchu piechota niemiecka zaległa 2 km od celu. W nocy nieprzyjaciel próbował zająć most, ale został odrzucony. W nocy 1. Dywizja Piechoty Legionów została powiadomiona o zajęciu przez przeciwnika Długosiodła. 7. Pułk Ułanów ppłk. Mariana Skrzyneckiego ruszył do osłony tego kierunku. Kolejne złe wieści dotarły o północy, gdy gen. Krukowicz-Przedrzymirski poinformował o katastrofie pod Różanem. Jednocześnie odwołał planowane uderzenie i nakazał odwrót na Wyszków nad Bugiem. Do świtu na przedmościu nadeszły I batalion 1. Pułku Piechoty Legionów z dywizjonem artylerii oraz 11. Pułk Ułanów ppłk. Władysława Mączewskiego.
7 września o świcie Niemcy przekroczyli Narew w rejonie Gnojna. Dowódca II batalionu 5. Pułku Piechoty Legionów mjr. Kusztra otrzymał rozkaz zorganizowania kontrataku, aby osłaniać odwrót. Doszło do intensywnych walk, podczas których obie strony poniosły znaczne straty. Pod wieczór rozpoczął się zorganizowany odwrót za Bug.
Źródło[]
- Bitwy polskiego września, Apoloniusz Zawilski