Chiny lub Chińska Republika Ludowa dla odróżnienia od Republiki Chińskiej – państwo położone we wschodniej Azji, ze stolicą w Pekinie. Chiny graniczą z Indiami, Mongolią, Nepalem, Bhutanem, Koreą Północną, Rosją, Kazachstanem, Kirgistanem, Tadżykistanem, Birmą, Laosem, Wietnamem, Pakistanem oraz Afganistanem.
Historia[]
Historia państwowości chińskiej sięga III tysiąclecia p.n.e. Przewinęło się przez nie kilka dynastii. W 256 p.n.e. jednak Chiny rozpadły się i dopiero 40 lat później zjednoczył je Qin Shi Huang. Przez lata Chinami rządziło wiele dynastii, zdarzały się rozbicia dzielnicowe. W ciągu kilku pierwszych wieków zmagali się oni z Hunami, raz zdobyli oni nawet oni ich stolicę. Dopiero później odparto ich. Kolejną silną dynastią po Qing była dynastia Han. W tym okresie Chiny w rozwoju cywilizacyjnym stały wyżej niż Europa. Chinom Europa zawdzięcza mosty linowe, kompasy, jedwab, banknoty, karty do gry, herbatę, makaron, papier, ruchomą czcionkę, czarny proch i porcelanę. W 316 Tatarzy podbili dużą część Chin. Następną wielką dynastią chińską byli Tang, którzy podbili Koreę i Turkiestan. W XIII wieku Mongołowie pod wodzą Czyngis Chana zaatakowali Chiny i zdobyli je. Powstałą wtedy mongolska Dynastia Yuan. Jednak w 1378 w wyniku Buntu Czerwonych Turbanów na tron powróciły rodzime dynastie. Później rządziła dynastia Ming, której zawdzięczamy Wielki Mur Chiński, który jednak nie powstrzymał hord Mandżurów. Mandżurzy zdobyli Chiny w 1644 i ustanowili tam własną dynastię Qing. Wtedy w Chinach rozpoczęła się też działalność misjonarzy europejskich. W XIX wieku Chiny stawały się coraz słabsze, aż w końcu po kilku wojnach (wojny opiumowe, powstanie bokserów) Chiny zostały podzielone między strefy wpływów Rosji, Wielkiej Brytanii, Francji, Niemiec i Japonii.
W 1885 roku w Chinach wybuchło powstanie tajpingów, dążące do ustanowienia chrześcijańskiego i socjalistycznego państwa na południu. Zostało krwawo stłumione przez wojska chińskie i brytyjsko-amerykańskie. Równocześnie w kraju wybuchła klęska głodu.
Stało się to przyczyną niezadowolenia społecznego, co w 1911 roku zaskutkowało powstaniem i zniesieniem dynastii Qing. Powstała republika, jednak Chiny utraciły Mongolię, Tuwę, i Tybet. W latach 30. XX wieku w Chinach wybuchła krwawa wojna domowa, przerwana w wyniku II wojny światowej, kiedy Japończycy zajęli część Chin. Po wojnie wojna wybuchła znowu i w 1949 komuniści przejęli władzę, a rok później zajęli Tybet.
Mao tse-Tsung rozpoczął masową nacjonalizację. Aby przekształcić zacofany kraj w potęgę gospodarczą kazał chłopom przetapiać żelazo w miejscowych dymarkach. Kazał też zabrać im wszystkie metalowe rzeczy. Masowo wycinano lasy, większość gruntów przeznaczono pod uprawę. Zbiory rolników wydawano im w stołówkach, co spowodowało masową klęskę głodu, która pochłonęła do 42 milionów istnień.
Po śmierci Mao-Tse-Tsunga Chiny zaczęły odchodzić od gospodarki centralnie sterowanej na rzecz wolnego rynku, dzięki czemu stały się jedną ze światowych gospodarek.
Nazwy Chin na przestrzeni dziejów[]
- Dynastia Xia (2100–1600 p.n.e.)
- Dynastia Shang (1600–1046 p.n.e.)
- Dynastia Zhou (1045–256 p.n.e.)
- Okres Wiosen i Jesieni (256 p.n.e.-221 p.n.e.)
- Dynastia Qin 221 p.n.e.–206 p.n.e.
- Dynastia Han (206 p.n.e.–220 n.e.)
- Trzy Królestwa (220–280)
- Dynastia Jin (265-420)
- Dynastie Południowe i Północne (420–589)
- Dynastia Sui (581–618)
- Dynastia Tang (618-907)
- Walczące Królestwa (907-1206)
- Imperium Mongolskie (1206-1279)
- Dynastia Yuan (1279-1368)
- Dynastia Ming (1368–1644)
- Dynastia Qing (1644-1911)
- Republika Chińska (1912-1949)
- Chińska Republika Ludowa (1949-)