Cyprian Kamil Norwid

Cyprian Kamil Norwid, właśc. Cyprian Ksawery Gerard Walenty Norwid herbu Topór (ur. 24 września 1821 w Laskowie-Głuchach, zm. 23 maja 1883 w Paryżu) – polski poeta, prozaik, dramatopisarz, eseista, grafik, rzeźbiarz, malarz i filozof.

Żył w biedzie i podejmował się wielu prac dorywczych; został doceniony pośmiertnie za sprawą Zenona Przesmyckiego w okresie Młodej Polski. Często bywa stawiany obok Trzech Wieszczów: Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego i Zygmunta Krasińskiego. Uważany jest za jednego z najwybitniejszych poetów okresu romantyzmu.

Życiorys[]

Młodość[]

Cyprian urodził się w majątku matki, mazowieckiej wsi Laskowo-Głuchy (w połowie drogi pomiędzy Radzyminem a Wyszkowem). Ojciec Cypriana Jan Norwid (1784–1835) był plenipotentem Radziwiłłów herbu Trąby, później administracji Namiestnictwa, matka Ludwika z Zdzieborskich (1798–1825) była jego trzecią żoną; na cmentarzu parafialnym znajduje się symboliczny nagrobek jej nagrobek.

Został ochrzczony w pobliskim kościele parafialnym w Dąbrówce, gdzie znajduje się tablica pamiątkowa oraz akt chrztu. Jego ojcem chrzestnym został Cyprian Szukiewicz. Imię Kamil wybrał sobie na bierzmowanie.

Mając 4 lata został osierocony przez matkę, wychowywał się od 1825 r. u prababki Hilarii z Buynów Sobieskiej (sam Norwid chętnie podkreślał, że po kądzieli jego przodkiem był król Jan III Sobieski). Następnie wraz z rodzeństwem i ojcem przeniósł się do Warszawy, gdzie spędził powstanie listopadowe. Razem ze starszym bratem Ludwikiem Cyprian uczył się w warszawskim gimnazjum, przerwał naukę nie ukończywszy piątej klasy i wstąpił do prywatnej szkoły malarskiej. Pobierał prywatne lekcje rysunku u znanego warszawskiego malarza Jana Klemensa Minasowicza. Nieregularna i przerwana edukacja Norwida sprawiła, że na dobrą sprawę był samoukiem.

Pierwsze środowisko literackie Norwida stanowili autorzy skupieni wokół redagowanego przez Hipolita Skimborowicza Piśmiennictwa Krajowego. Utrzymywał kontakty z tzw. Cyganerią Warszawską (Seweryn Filleborn, Roman Zmorski, Józef Bohdan Dziekoński, Włodzimierz Wolski), a także z Karolem Levittoux. W 1841 r. zbliżył się do Biblioteki Warszawskiej i salonu Łuszczewskich. Debiutował na łamach Piśmiennictwa Krajowego (nr 8/1840) wierszem „Mój ostatni sonet”.

Podróże po Europie[]

W 1842 r. Norwid wyjechał do Drezna, oficjalnie dla doskonalenia sztuki rzeźbiarskiej. Podróżował po Wenecji i Florencji. W 1844 r. zamieszkał w Rzymie przy Via Quattro Fontane. Wówczas narzeczona poety, Kamila, zerwała zaręczyny, a Norwid poznał Marię z Nesselrodów Kalergis, która stała się jego wielką nieszczęśliwą miłością. W tym okresie pogorszył się też stan zdrowia Norwida.

Do 1846 r. poeta podróżował do Berlina, gdzie uczęszczał na wykłady uniwersyteckie i spotkania miejscowej Polonii. Był to dla Norwida okres licznych kontaktów towarzyskich, artystycznych i politycznych. Aresztowany i zmuszony do wyjazdu z Prus w 1846 r. udał się do Brukseli. Okres Wiosny Ludów spędził ponownie w Rzymie, gdzie poznał m.in. Mickiewicza i Zygmunta Krasińskiego. W czasie rewolucji w Rzymie w 1848 r. wraz z Zygmuntem Krasińskim bronił zagrożonego papieża Piusa IX.

W latach 1849–1852 mieszkał w Paryżu, gdzie spotkał Juliusza Słowackiego i Fryderyka Chopina, a także zetknął się w salonie Herweghów z Turgieniewem i Aleksandrem Hercenem. Sytuacja Norwida była wówczas trudna zarówno ze względów materialnych, jak i z powodu zawodu miłosnego, nieprzyjaznych recenzji krytyki i nieporozumień na tle politycznym. Poeta publikował w poznańskim Gońcu Polskim, ale spotkał się z nieprzychylnymi ocenami. Żył w biedzie, postępowały u niego głuchota i ślepota.

Pobyt w USA[]

Poeta postanowił wyemigrować do Stanów Zjednoczonych, co uczynił za radą hrabiego Władysława Zamoyskiego 29 listopada 1852 r. 12 lutego 1853 r. statek Margaret Evans dotarł do Nowego Jorku. Wiosną Norwid otrzymał dobrze płatną posadę w pracowni graficznej. Jesienią poeta dowiedział się o wybuchu wojny krymskiej, w związku z czym zaczął planować powrót do Europy. Pisał do Mickiewicza i Hercena, prosząc ich o pomoc w realizacji planów.

Powrót do Francji[]

W czerwcu 1854 r. Norwid wrócił do Europy z księciem Marcelim Lubomirskim, mieszkał w Londynie, utrzymując się z przygodnych prac artystyczno-rzemieślniczych, po czym udało mu się powrócić do Paryża. Działalność artystyczna Norwida ożywiła się, udało mu się opublikować kilka utworów. W 1863 r. wybuchło powstanie styczniowe, które pochłonęło uwagę Norwida. Choć sam, ze względu na stan zdrowia, nie mógł wziąć w nim udziału, usiłował mieć czynny wpływ na kształtowanie procesów powstania.

W 1866 r. poeta ukończył pracę nad Vade-mecum, chociaż tomu, mimo prób i protekcji, nie udało się wydać. W następnych latach Norwid cierpiał nędzę, chorował na gruźlicę. W 1877 r. przeżył tragedię z powodu nieudanego wyjazdu do Florencji. Bardzo liczył w związku z tym na poprawę stanu zdrowia, wysłał swój dobytek, ale książę Władysław Czartoryski nie udzielił poecie obiecanej pożyczki. Kuzyn Norwida, Michał Kleczkowski, umieścił go w Domu św. Kazimierza na przedmieściu Ivry na peryferiach Paryża.

W 1882 r. w jednym z pism warszawskich ukazała się notatka o Domu św. Kazimierza: „…tu mieszkał i umarł Olizarowski, tu dogorywa Cyprian Norwid…”. Od jesieni Norwid leżał w łóżku, często płakał i nikomu się nie zwierzał. Regulamin przytułku ograniczał swobodę poety i utrudniał jego kontakty z Paryżem, co spotęgowało samotność, izolację i zgorzknienie. Zmarł w przytułku nad ranem 23 maja 1883 r. Część notatek Norwida po jego śmierci została spalona.

Pochowany został na cmentarzu w Ivry. W 1888 roku jego ciało przeniesiono do polskiego grobu zbiorowego na cmentarzu Montmorency. Następnie po piętnastu latach jego szczątki przeniesiono do zbiorowego grobu „domowników” Hotelu Lambert. W 2001 roku Norwid doczekał się godnego upamiętnienia. Wówczas ziemia z jego grobu została przewieziona do Polski i umieszczona w Krypcie Wieszczów Narodowych w Katedrze na Wawelu. W 2021 r. z okazji 200-lecia urodzin artysty, jego symboliczny nagrobek na cmentarzu w Montmorency został odnowiony przez Towarzystwo Opieki nad Polskimi Zabytkami i Grobami Historycznymi we Francji ze środków Instytutu Polonika.

Twórczość[]

Dialog zmarłych – akwaforta, sucha igła (1871)
Pytania – akwaforta (1863)

Liryki[]

Bema pamięci żałobny rapsod (1851)
Coś ty Atenom zrobił, Sokratesie (styczeń 1856)
Do obywatela Johna Brown (1859)
W Weronie
Italiam!, Italiam!
Moja ojczyzna
Pieśń od ziemi naszej
Vade-mecum (1858–1866) – wydane drukiem sto lat po napisaniu
Moja piosnka (Do kraju tego...)

Poematy[]

Wesele. Powieść. (1847)
Pompeja (1848 lub 1849)
Niewola. Rapsod (1849)
Promethidion. Rzecz w dwóch dialogach z epilogiem (1851)
Szczesna. Powieść (1854)
Epimenides. Przypowieść (1854)
Quidam. Przypowieść (1855–1857)
Garstka piasku (1858–1859)
Fulminant. Rapsod (1863)
Fortepian Szopena (1863–1864)
Rzecz o wolności słowa (1869)
Assunta (1870)
A Dorio ad Phrygium (1871)

Proza[]

Łaskawy opiekun, czyli Bartłomiej Alfonsem (1840)
Wyjątek z pamiętnika (1850)
Czarne kwiaty (1856) – wspomnienia dotyczące ostatnich spotkań z różnymi osobami, na krótko przed ich śmiercią
Białe kwiaty (1856) – teoretyczne uzasadnienie Czarnych kwiatów
Bransoletka. Legenda dziewiętnastego wieku (1858)
Cywilizacja. Legenda (1861)
Ostatnia z bajek (1882)
Milczenie
Pamiętnik Podróżny

Nowele

„Ad leones!” (1883)
Stygmat (1883)
Tajemnica lorda Singelworth (1883)
Archeologia (1866)
Dwie powieści (1866)

Dramaty[]

Zwolon (1848-1849)
Noc tysiączna druga. Komedia (1850)
Wanda (1851)
Krakus. Książę nieznany (1851, 1861)
Słodycz (1855 lub 1856)
Aktor. Komediodrama (1867)
Za kulisami (1865-1866)
Pierścień Wielkiej Damy, czyli Ex-machina-Durejko (1872)
Kleopatra i Cezar (ok. 1870, 1878)
Miłość czysta u kąpieli morskich (ok. 1880)

Obrazy[]

C.K. Norwid był autorem kilkunastu obrazów olejnych, z których do dziś przetrwały cztery. Alegoryczne przedstawienie odrodzonej Polski pod nazwą Jutrznia od grudnia 2007 r. znajduje się w zbiorach Muzeum Książąt Lubomirskich we Wrocławiu. Inne obrazy to np.: Orzeł, Kosynier.

Ciekawostki[]

Był ulubionym poetą Jana Pawła II.