Cyrus II Wielki (ok. 590 rok p.n.e. - 529 rok p.n.e. w pobliżu Jeziora Arelskiego) − legendarny szachinszach Persji, który władał tymże imperium w VI wieku przed naszą erą. Poszerzył znacznie swoje państwo, po czym zginął w walce.
Biografia[]
Legenda narodzin[]
Król Medów Astyages miał proroczy sen, według którego magowie wysunęli stwierdzenie, iż nie będzie miał on męskiego potomka i jego wnuk odbierze mu tron. Pierwsza część tego proroctwa się wypełniła i król miał tylko córkę o imieniu Mandane. Próbując ochronić swoją władzę, Astyages wezwał swoją ciężarną córkę do Persji, by zaraz po porodzie pozbawić jej dziecko życia. Zabójstwem miał się zająć królewski sługa, Harpagos. Ten jednakże nie chciał narazić się królowi oraz jego córce, gdyż to ona i jej mąż (Kambezys I) mieli zasiąść na medyjskim tronie po śmierci Astyagesa, więc przekazał ten obowiązek Mitradesowi, który miał pozostawić dziecko wysoko w górach. Gdy jego żona urodziła martwe dziecko, zaniósł on królewskiego potomka do swojego domu, powoli wypełniając proroctwo.
Młodość[]
Cyrus już w młodości wyróżniał się inteligencją i odwagą, a gdy miał 10 lat rówieśnicy wybierali go na lidera grupy. Wszyscy słuchali jego poleceń, oprócz jednego syna arystokraty, który został przez to pobity przez Cyrusa. Na miejsce został wezwany Astyages, który od razu poznał w dominującym chłopcu swojego wnuka, a po tym, jak się upewnił, iż jest to jego potomek, wysłał Cyrusa do Persji, gdzie panowali jego rodzice. Królewska rodzina z Persji, by zdementować plotki o wychowaniu syna wśród wieśniaków, podała do informacji ogólnej, iż został on wychowany przez wilczycę.
Pierwsze podboje[]
Gdy Cyrus dorósł, objął panowanie nad perskim księstwem Anszan. Zjednoczył plemiona perskie i nawiązał kontakty dyplomatyczne z Babilonią. Później za namową Harpagosa, Cyrus wystąpił zbrojnie przeciw swojemu dziadkowi, Astyagesowi, którego nienawidził własny poddany lud. Medyjski król, nieświadomy zdrady sługi, postawił na czele wojsk obronnych właśnie Harpagosa, dzięki czemu część wojowników przeszła na stronę księcia perskiego. Pozostałości armii Astyagesa nie dały rady armii perskiej i ostatecznie proroctwo się dopełniło, albowiem Cyrus objął medyjski tron.
Później, Cyrus postanowił wyruszyć na Lidię. W 547 roku przed naszą erą, doszło do nierozstrzygniętej bitwy nad graniczną rzeką Halys. Wojska lidyjskiego króla Krezusa wycofały się do Sardes, gdyż zakończyła się pora roku do prowadzenia wojen. Cyrus nie chciał rezygnować z tych terenów, więc ruszył za wycofującymi się Lidyjczykami. Rok później, perski książę zdobył stolicę Lidii, a króla Krezusa wziął do niewoli.
Podbicie Babilonu[]
Z jednego ze swoich największych podbojów, Cyrus osobiście sporządził relację. Miała ona zostać umieszczona na glinianym cylindrze, która wyjaśniała okoliczności pokonania babilońskiego króla. Tak właśnie powstał zabytek noszący nazwę "Cylinder Cyrusa". Wracając do samego podboju, od 556 roku przed naszą erą, Babilonią rządził Nabonid, (według Cylindra Cyrusa) król bezbożny, który posągi bogów, pozwolił pójść w zapomnienie kultowi Marduka, nakazał kult księżyca, był niesprawiedliwy dla poddanych i czynił miastu zło. Według inskrypcji relacji, mieszkańcy Sumeru i Akadu, odwrócili się od złego tyrana i prosili o pomoc Marduka, najważniejszego babilońskiego boga. Ten miał się nad nimi ulitować, po czym, widząc w królu Persji monarchę sprawiedliwego, wysłał go do Babilonu, by uratować jego mieszkańców. Ten ratunek miał odbyć się bez walki, gdyż poddani od razu powitali Cyrusa jako władcę. Inne źródła podają, iż Babilończycy bronili swojego miasta, mimo niezadowolenia z powodu rządów ówczesnego króla. Nabonid miał spodziewać się starcia z Cyrusem, więc nie był zaskoczony wiadomością, iż jego wojska zmierzają w stronę Babilonu. Kazał on schować wszystkie cenne posągi kultów w pałacu, by zapewnić sobie wsparcie bogów. Do starcia doszło pod Opis nad Tygrysem w 539 roku przed naszą erą. Persowie odnieśli tam zwycięstwo i ruszyli dalej w stronę Sipparu, gdy Nabonid uciekał przed potężną armią wroga. Sippar i Babilon zostały podbite bez walki, Nabonid został pojmany, a Cyrus objął tron babiloński. Babilon stał się wtedy perską satrapią, a sam Cyrus przywrócił tam dawne kulty i porządek, a potem ogłosił dekret zezwalający Żydom wygnanym przez Nabuchodonozora II powrót do Palestyny i odbudowę Świątyni Jerozolimskiej.
Ostatnie lata życia[]
Cyrus poświęcił koniec swojego życia na umocnienie granicy północno-wschodniej na Syr-darii. Zginął w niejasnych okolicznościach podczas jednej z potyczek z koczowniczym plemieniem Massagetów. Jego ciało przewieziono do stolicy państwa perskiego, gdzie złożono je w wybudowanym dla niego grobowcu.
Źródła[]
Treści legend i inskrypcji pochodzą z książki Tajemnice starożytnych cywilizacji: Persja. Od czasów prehistorycznych do podboju Aleksandra Wielkiego. od wydawnictwa Oxford.