Germania ( z lat. "Ziemia German") - łaciński termin geograficzny i historyczny wprowadzony pod koniec funkcjonowania Republiki Rzymskiej i/oraz we wczesnym etapie istnienia cesarstwa rzymskiego, a spopularyzowany w historiografii w 98 roku n.e przez rzymskiego historyka i polityka - Publiusza Korneliusza Tacyta. Spuścizną starożytnej Germanii jest łacińska i angielska nazwa Niemiec - Germania i Germany. Termin ten pojawiał się również w średniowieczu np. w Kronice Czechów autorstwa Kosmasa z Pragi zanotowano na drugiej stronie utworu następujący fragment ,,[...] Według Geometrów w podziale ziemi Azja otrzymała pół świata, a pół Europa i Afryka. W Europie leży Germania, w której końcu ku północnej równinie jest miejsce nader rozległe, zewsząd otoczona górami [...]" Kronika Czeska Kosmasa z Pragi, II)
Pochodzenie nazwy "Germania"[]
Określenie "Germania" jest ściśle związana z eponimicznym ludem indoeuropejskim - Germanami. W rzymskiej terminologii dominują nazwy geograficzne z zakończeniem -ia np. Asia, Dalmatia, Dacia, Italia, Gallia itd. i jest to związane z funkcjonującym w czasach antycznym schematem łączenia łacińskiej końcówki [-*ia] - która odpowiada polskiemu "ziemia" - z eponimem będącym głównie ludem zamieszkujący daną ziemie i tak przykładowo "Dalmatia" to "ziemia Dalmatów", a "Dacia" to "ziemia Daków". Tutaj zachodzi analogiczna sytuacja, tak więc "Germania" to obszar zasiedlony przez German i mimo faktu, że ludy germańskojęzyczne nie były jedynymi mieszkańcami przypisanemu im obszaru to posiadali na nim bezspornie pozycje dominującą. Jednak z kolei pochodzenie nazwy "Germanie/Germanowie" nie jest oczywiste. Najprawdopodobniej słowo to wywodzi się z celtyckiego języka galijskiego - być może z dialektu, któregoś z wielu plemion galijskich sąsiadujących z Germanami - i oznaczało najpewniej po prostu nie-celtycką ludność. Być może w wyniku konfliktów galijsko-romańskich słowo to przedostało się do łaciny w formie zapożyczenia językowego. Wiadomo, że sami Germanie nie nazywali samych siebie w ten sposób. Takie wyrażenie było obce także dla ich wschodnich sąsiadów - Słowian i Bałtów, którzy korzystali z takich określeń, jak "Vokiečiai", "Vācieši" czy "Niemcy".
"Germania" w sensie geograficznym[]
Trzy z czterech granic Germanii - za wyjątkiem wschodniej - zostały jasno uściślone przez antycznych autorów i nie ulegały zmianą nawet w trakcie ekspansji starożytnego Rzymu i jego kultury na germański substrat językowy. Za zachodnią granicę Germanii uznawano Ren, który odzielał suwerenne plemiona germańskie od ich cymbryjskich i batawskich pobratymców, którzy zostali podbici przez rozrastającą się republikę i wcieleni na północy do prowincji Germania Superior, zaś na ich południowym terytorium stworzono Germania Inferior. Właśnie te dwa prowincje były przez znaczną część starożytności jedynymi sąsiadami "dzikiej" Germanii na zachodzie. Na południu granicę pomiędzy ucywilizowanym Imperium Romanum, a światem nordyckich barbarzyńców wytyczała inna rzeka - Dunaj. Na południu więc Germania sąsiadowała z prowincjami Retia i Noricum oraz częściowo także z Panonią. Wiedza starożytnych geografów o północnej Europie kończyła się na półwyspie Jutlandzkim i jego wyspach oraz na południowym skrawku Skandynawii i to właśnie najdalej wysunięte skrajnie wysunięte północ lądy uważano za górną granicę ziemi Germanów. Na kłopotliwym wschodnie Germania zawsze stykała się z także barbarzyńską Sarmacją Europejską, lecz granica dzieląca oba krainy barbaricum była postrzegana różnie. Najczęściej była to rzeka Viscla (dzisiejsza Wisła), rzadziej jednak też Albis (dzisiejsza Łaba). Podsumowując - uznając Wisłę za rzekę graniczną na wschodzie - Germania w ujęciu geograficznym zajmowała znaczną część dzisiejszej Holandii, północno-centralne Niemcy, Czechy, Danie, skrawek Austrii, Szwecji i Słowacji oraz zachodnio-centralną Polskę.
Skład etniczny starożytnej Germanii[]
Czasy najdawniejsze[]
Germania była zamieszkiwana już w czasach prehistorycznych przez zróżnicowane kulturowo i etniczne pradawne grupy staroeuropejskie, które skolonizowały dotychczas bezludny obszar po ostatnim zlodowaceniu, gdzie żyli przez następne tysiąclecia. Naukowcy nie wiele mogą powiedzieć w kwestii przynależności kulturowo-językowej najwcześniejszej warstwy osadniczej Germanii. Prehistoryczni mieszkańcy Danii i południowej Szwecji mogli być przodkami współczesnych Lapończyków, którzy u szczytu swej potęgi terytorialnej zasiedlali całą Skandynawię i Finlandię, zaś kontynentalni tubylcy mogli mieć jakiś związek etniczny z hiszpańskimi Iberami, greckimi Pelazgami, szwajcarskimi Retami, włoskimi Etruskami, a nawet dzisiejszymi Baskami - te wszystkie ludy były pochodzenia staroeuropejskiego. Wiadomo natomiast, że obszar pomiędzy Renem i południową Skandynawią, a Wisłą został skolonizowany w III tysiącleciu p.n.e przez Praindoeuropejczyków reprezentujących kulturę ceramiki sznurkowej, którzy znacząco przewyższali pod względem kulturowym poprzednich mieszkańców. Po rozpadzie praindoeuropejskiej wspólnoty językowej w pierwszej połowie II tysiąclecia p.n.e północna część Germanii (Dania, południowa Szwecja i północne Niemcy) należała do kultury nordyjskiej, której twórcy posługiwali się najpewniej językiem pragermańskim, a południowa została skolonizowana przez przodków późniejszych Celtów, Iliriów i Traków, zaś centralna część opanowana była przez bliżej niezidentyfikowanych indoeuropejczyków i resztki autochtonów (Etrusków z kultury urn domkowych?).
Celto-germańska ekspansja[]
Zaraz po wykształceniu się pragermańskiej kultury nordyjskiej (ok. XVII p.n.e) doszło do jej stopniowego rozwoju i ekspansji zarówno w kierunku północnym na ziemie staroeuropejskich Lapończyków, jak i południowym - w głąb kontynentu europejskiego. Izolacja poszczególnych grup pra-German w postaci Morza Bałtyckiego i wchłanianie zróżnicowanych etnicznie tubylców zaowocowała podziałem kultury nordyjskiej (ok. VI p.n.e) na północne grupy nordyckie kontynuujące podbój Skandynawii oraz południowo-pra-germański krąg kulturowy obejmujący kulturę jastorfską oraz grupę Harpstedt-Nienburger. Z czasem Germanowie opanowali niemal całą Germanie. Wyjątek stanowiła zachodnia część starożytnej krainy, gdzie zachowało się jeszcze przed-indoeuropejskie osadnictwo reprezentowane m. in. przez kulturę urn domkowych oraz wschodnia, gdy pozycje dominującą posiadała kultura łużycka. Jednak jeszcze przed rozłamem kultury nordyjskiej - w południowej Germanii ukształtowała się wysokorozwinięta kultura halsztacka (800 p.n.e), która reprezentowała przodków późniejszych Celtów, Iliriów i Traków. Stopniowe wyparcie Iliriów i Traków nad Dunaj i Adriatyk zapoczątkowało celtycką ekspansje kończącą się na południu w północno-centralnej Iberii, na wschodzie w Azji Mniejszej, a na zachodzie oraz północy w Irlandii i właśnie południowej Germanii. W IV wieku p.n.e Germanie z grupy wandalskiej, a w II p.n.e - także gockiej pojawili się nad Wisłą. Podsumowując: Germania w starożytności była zamieszkała przede wszystkim przez German, ale też i Celtów.
Okres rzymski[]
Z okresu rzymskiego pochodzą liczne zapiski historyczne pozwalające ustalić pierwotne podziały plemienne dawnej Germanii. Za najważniejsze źródła w tej sprawie uznaje się Germanię Tacyta oraz Geografię Klaudiusza Ptolemeusza z 150 roku n.e.
Lista plemion Germanii[]
Germania prehistoryczna[]
Wiadomo, że w tym czasie obszar Germanii był zamieszkiwany przez tzw. staroeuropejczyków, ale ich przynależność etniczna, a tym bardziej plemienna jest niejasna. Oto lista przypuszczalnych ludów zamieszkujących ówczesną Germanie:
- Ludy waskońskie (Waskowie) - przypuszczalna grupa staroeuropejska posługująca się hipotetycznymi językami waskońskimi zamieszkująca znaczną część dzisiejszej Europy Zachodniej.
- Baskowie - przypuszczalnie jedyny lud waskoński, który oparł się indoeuropejskiej inwazji i istnieje do dziś.
- Akwitanowie - użytkownicy tzw. języka akwitańskiego przypuszczalnie z grupy waskońskiej, który wymarł w średniowieczu
- Iberowie - lud przypuszczalnie iberyjskiego lub waskońskiego pochodzenia, który uległ romanizacji i latynizacji
- Ludy tyrreńskie
- Etruskowie
- Retowie
Germania starożytna[]
- Ludy germańskie
- Ludy celtyckie
- Wolkowie
- Bojowie
- Trewerowie