Hôtel Lambert (ruch polityczny)

"Polonez Chopin - Bal Hôtel Lambert w Paryżu.", autorstwa Teofila Kwiatkowskiego.

Hôtel Lambert – monarchistyczny, konserwatywno-liberalny obóz polityczny, założony i prowadzony przez ks. Adama Jerzego Czartoryskiego, kształtujący się w latach 1832-1833. Działał na emigracji, po upadku powstania listopadowego, w okresie Wielkiej Emigracji. Skupiał polskich emigrantów, przedstawicieli elit. Od 1843 r. jego siedzibą był pałac Hôtel Lambert na Wyspie św. Ludwika we Francji, wtedy też stronnictwo otrzymało od miejsca nazwę.

Historia[]

Geneza[]

W nocy z 29 na 30 listopada 1830 wybuchło powstanie listopadowe. 25 stycznia 1831 zdetronizowany został przez sejm car Mikołaj I, a 4 dni później na prezesa Rządu Narodowego wybrany został ks. Adam Jerzy Czartoryski, członek opozycji konserwatywnej, dawny bliski współpracownik cara Aleksandra I (brata Mikołaja). 26 maja powstańcy przegrali bitwę Ostrołęką. Od tego zaczęło się coraz więcej niepowodzeń. W nocy z 15 na 16 sierpnia rozpoczęły się na samosądy na niekompetentnych przywódcach i domniemanych zdrajcach. W wyniku tych wydarzeń oraz intryg działaczy Towarzystwa Patriotycznego, ks. Czartoryski podał się do dymisji i opuścił Warszawę, a prezesem Rządu Narodowego został gen. Jan Krukowiecki, który stłumił zamieszki. Powstanie zaczęło chylić się ku upadkowi. 21 października skapitulowała twierdza Zamość, co zakończyło powstanie listopadowe.

Powstańców spotkały represje: odebranie tytułów szlacheckich i majątków, zsyłki na Syberię i Kaukaz, kary śmierci. Duża część uciekła na zachód, głównie do Francji, tworząc wkrótce tzw. Wielką Emigrację.

29 kwietnia 1832 przez grupę polskich emigrantów z gen. Józefem Bemem na czele założone zostało Towarzystwo Literackie w Paryżu, którego prezesem został ks. Adam J. Czartoryski.

Związek Jedności Narodowej[]

21 stycznia 1833 r. w Paryżu założono tajną organizację Związek Jedności Narodowej. Na jej czele stał ks. Adam J. Czartoryski, jego bliskimi współpracownikami byli m. in. gen. Henryk Dembiński, gen. Karol Otto Kniaziewicz, hr. Ludwik Michał Pac, hr. Ludwik August Plater, płk Władysław Zamoyski. Dążyła ona do odzyskania przez Polskę niepodległości przy pomocy interwencji państw zachodnich, ustanowienie monarchii, głosiła wolność wyznania, równość wobec praw, ochronę własności, uwłaszczanie chłopów przy jednoczesnym poszanowaniu praw szlachty i ziemian.

Była początkiem ruchu Hôtel Lambert.

Hôtel Lambert[]

W 1843 r. ks. Adam Czartoryski zakupił Hôtel Lambert - zaniedbany XVII-wieczny pałac, znajdujący się na Wyspie św. Ludwika w Paryżu. O sprzedaży dowiedział się od Fryderyka Chopina. Od tego momentu ruch powstały w latach 1831-1833 otrzymał nazwę Hôtel Lambert. Pałac stał się rezydencją Czartoryskich: był zarówno miejscem zamieszkania jak i spotkań towarzyskich - także w celach charytatywnych i politycznych. Bywali w nim m. in. Fryderyk Chopin, Julian Klaczko, Juliusz Kossak, Zygmunt Krasiński, Adam Mickiewicz, Cyprian Kamil Norwid, George Sand, Juliusz Słowacki, Walerian Kalinka.

Następstwa[]

15 lipca 1861 r. zmarł ks. Adam Jerzy Czartoryski. Przywódcą obozu zgodnie z jego testamentem został młodszy syn - Władysław, a nie pierworodny Witold. Po upadku powstania styczniowego działalność Hôtel Lambert skupiła się na ratowaniu i propagowaniu dorobku kultury polskiej. Służyły temu m. in. Towarzystwo Literackie i Biblioteka Polska.

Z biegiem czasu Hôtel Lambert zaczynał mieć znaczenie bardziej symboliczne, aniżeli realny wpływ na politykę. Adam Ludwik Czartoryski, syn Władysława i jego żony Małgorzaty Adelajdy, był związany z Biblioteką Polską w Paryżu, po śmierci ojca został głową rodu Czartoryskich, ale nie pełnił roli przywódczej wśród potomków polskich emigrantów.

Program[]

Hôtel Lambert dążył do przywrócenia monarchii. Miała być ona w formie konstytucyjnej i opierać się na Konstytucji 3 Maja. Kandydatem na króla był ks. Adam Jerzy Czartoryski, który oficjalnie nie odnosił się do tych zamiarów. Ostatecznie plan uczynienia Czartoryskiego królem upadł w 1839 r.

Popierał reformy rolne, ale w formie umiarkowanej. Dążył do zniesienia pańszczyzny i oczynszowania chłopów przy jednoczesnym uszanowaniu praw szlachty i ziemian, którzy wciąż mieli decydować o ważnych dla narodu sprawach.

Jego członkowie dążyli do odzyskania przez Polskę niepodległości przy interwencji państw zachodnich (głównie Wielkiej Brytanii i Francji), do czego stosowali dyplomację. Próbowali przekonać tamtejszych rządzących, iż Rosja prowadząc ekspansywną politykę łamie postanowienia traktatu wiedeńskiego o równowadze sił. Utrzymywali kontakt z Literary Association of the Friends of Poland (pl. Stowarzyszenie Literackie Przyjaciół Polski). Przedstawiciel Hôtelu Lambert służyli także w armiach: bułgarskiej, hiszpańskiej, portugalskiej, tureckiej, włoskiej.

Powiązane organizacje[]

Towarzystwo Literackie – założone 29 kwietnia 1832 r. przez gen. Józefa Bema, a także m. in. Wojciecha Grzymałę, Ludwika Augusta Platera, Jana Nepomucena Umińskiego, mające na celu zbierać informacje dotyczące Królestwa Polskiego. W 1836 r. powstał wydział historyczny, a w 1854 r. Towarzystwo zostało przemianowane na Towarzystwo Historyczno-Literackie. Przestało działać w 1893 r. Jego prezesem był ks. Adam Jerzy Czartoryski, a następnie jego syn Władysław.
Związek Jedności Narodowej – założony 21 stycznia 1833 r. przez ks. Adama J. Czartoryskiego. Posiadał charakter tajny, miał stopnie wtajemniczenia - najwyżej w hierarchii z ks. Czartoryskim byli gen. Henryk Dembiński i gen. Karol O. Kniaziewicz. Dążył m. in. do przywrócenia monarchii i przeprowadzenia reformy rolnej.
Le Polonais – czasopismo wydawane w latach 1833-1836, założone z inicjatywy ks. Adama J. Czartoryskiego, pod redakcją hr. Władysława Platera.
Związek Insurekcyjno-Monarchiczny Wyjarzmicieli – tajna organizacja założona w Paryżu w 1837 r., powstała z usunięcia stopni wtajemniczenia w Związku Jedności Narodowej. W 1843 r. została podporządkowana Towarzystwu Monarchicznemu Trzeciego Maja. Przestała istnieć w 1847 r. Jej współzałożycielem i prezesem był Narcyz Olizar.
Biblioteka Polska w Paryżu – założona w 1838 r. m. in. przez ks. Adama J. Czartoryskiego, Juliana Ursyna Niemcewicza, Karola Sienkiewicza. Istnieje do dzisiaj.
Dywizja Kozaków Sułtańskich – zalążek polskiej formacji wojskowej pod dowództwem Imperium Osmańskiego, założony w 1855 r. Dowódcą dywizji był gen. Władysław Zamoyski.
Biuro Paryskie Spraw Polskich – organ koordynujący działalność ugrupowań umiarkowanych na emigracji i we wszystkich trzech zaborach, utworzony w 1860 r.

Ważniejsi przedstawiciele[]

Adam Jerzy Czartoryski – przywódca Hôtelu Lambert (1833-1861), założyciel Związku Jedności Narodowej, czasopisma Le Polonais, Biblioteki Polskiej w Paryżu, inicjator powstania Dywizji Kozaków Sułtańskich. Brany pod uwagę jako kandydat na króla Polski na emigracji. W czasie powstania listopadowego prezes Rządu Narodowego.
Anna Zofia Czartoryska z d. Sapieżanka – żona ks. Adama J. Czartoryskiego, filantropka, założycielka Towarzystwa Dobroczynności Dam Polskich.
Władysław Czartoryski – młodszy syn ks. Adama J. i ks. Anny Z. Czartoryskich. Po śmierci ojca został głową rodziny i automatycznie przywódcą Hôtelu Lambert.
Józef Bem – założyciel Towarzystwa Literackiego, członek Związku Jedności Narodowej. Powierzono jemu odpowiedzialność za polskich żołnierzy w armiach innych państw. Także powstaniec listopadowy.
Adam Ludwik Czartoryski – syn Władysława Czartoryskiego i jego drugiej żony Małgorzaty Adelajdy Orleańskiej, wnuk ks. Adama J. i ks. Anny Z. Czartoryskich, prezes Biblioteki Polskiej w Paryżu.
Henryk Dembiński – członek władz Związku Jedności Narodowej, powstaniec listopadowy i węgierski, następnie żołnierz armii tureckiej.
Michał Czajkowski – odpowiedzialny za tworzenie polskich oddziałów u boku Imperium Osmańskiego. Założyciel wsi Adampol (nazwanej na cześć Adama Czartoryskiego), twórca i dowódca I Pułku Kozaków Sułtańskich, którego następnie nie chciał włączyć do Dywizji Kozaków Sułtańskich dowodzonej przez gen. Władysława Zamoyskiego.
Karol Otto Kniaziewicz – członek władz Związku Jedności Narodowej i prawdopodobnie współtwórca Biblioteki Polskiej w Paryżu.
Julian Ursyn Niemcewicz – współzałożyciel Towarzystwa Literackiego i Biblioteki Polskiej w Paryżu, członek władz Związku Jedności Narodowej.
Narcyz Olizar – współzałożyciel i prezes Związku Insurekcyjno-Monarchicznego Wyjarzmicieli.
Ludwik Orpiszewski – powstaniec listopadowy, członek Towarzystwa Monarchicznego Trzeciego Maja i redaktor naczelny organu prasowego tej organizacji pisma Trzeci Maj.
Ludwik Michał Pac – powstaniec listopadowy, członek władz Związku Jedności Narodowej,
Ludwik August Plater – w czasie powstania listopadowego przedstawiciel Rządu Narodowego w Paryżu, współzałożyciel Towarzystwa Literackiego, członek władz Związku Jedności Narodowej.
Władysław Plater – redaktor czasopismo Le Polonais, odpowiedzialny również za kwestie dyplomatyczne.
Anna Jadwiga Sapieżyna z d. Zamoyska – matka ks. Anny Zofii, teściowa ks. Adama J. Czartoryskiego. Finansowała Hôtel Lambert.
Karol Sienkiewicz – podopieczny ks. Adama J. Czartoryskiego, jego sekretarz i bibliotekarz, sekretarz Wydziału Historycznego Towarzystwa Historyczno-Literackiego.
Władysław Zamoyski – siostrzeniec ks. Adama J. Czartoryskiego (syn jego siostry Zofii), powstaniec listopadowy, członek władz Związku Jedności Narodowej, członek Towarzystwa Monarchicznego Trzeciego Maja, prezes Towarzystwa Monarchicznego, twórca II Pułku Kozaków Sułtańskich, dowódca Dywizji Kozaków Sułtańskich. Prowadził konflikt z Michałem Czajkowskim.