III Rzesza, Rzesza Niemiecka (niem. Drittes Reich, Deutsches Reich) - nazwa państwa niemieckiego w czasie rządów partii NSDAP w latach 1933-1945. W tym czasie Niemcy zostały przekształcone w nazistowskie państwo totalitarne, które kontrolowało niemal każde aspekty życia.
Ideologia[]
Pierwotnie założenia państwa III Rzeszy powstały na bazie ideologii Adolfa Hitlera i programu partii NSDAP oraz zawartych w książce Hitlera Mein Kampf. Stały one w sprzeczności do Republiki Weimarskiej oraz zmierzały do zmiany sytuacji Niemiec powstałej w wyniku postanowień Traktatu wersalskiego oraz do zniesienia Konstytucji weimarskiej.
Polityka wewnętrzna[]
Sprawy społeczne[]
III Rzesza stała się państwem totalitarnym z dyktaturą władzy nazistowskiej. Władzę w państwie sprawował Adolf Hitler, który pełnił funkcję wodza jak i kanclerza.
Zakazano prowadzenia partii niezgadzających się z ideologią NSDAP. Zlikwidowano także politycznych przeciwników Hitlera (noc długich noży).
Propaganda[]
Ważną rolę w propagandzie III Rzeszy stanowiły gazety (Völkischer Beobachter, Der Stürmer, Das Schwarze Korps) oraz filmy (np. Triumf woli).
Rasizm i eugenika[]
Państwo nazistowskie wspierało nordycką "rasę panów" - Aryjczyków. Zaczęto także eliminować osoby i grupy społeczne uznane za małowartościowe osoby: upośledzone oraz homoseksualistów i prostytutki.
Polityka zagraniczna[]
Lebensraum[]
Polityka zagraniczna zakładała pierwotnie rozszerzenie terytorium Rzeszy na całą Europę („Rzesza od Atlantyku aż po Ural”), zaś później także podbój Rosji i Afryki Północnej. Miała być ona zrealizowana z myślą o zdobyciu tzw. Lebensraum, czyli „przestrzeni życiowej” dla narodu niemieckiego.
Pierwszym zyskiem terytorialnym był obszar Saary, który powrócił do Niemiec w wyniku referendum i był legitymizowany decyzją ludności.
Polityka podbojów wymagała rozpoczęcia zbrojenia się. Państwo niemieckie właściwie od 1935 stało się państwem totalnym, przygotowywanym tylko pod kątem wojny.
II wojna światowa[]
1 września 1939 III Rzesza rozpoczęła II wojnę światową o godzinie 4:40 nalotem na Polskie miasto - Wieluń. Na terenach okupowanych żołnierze III Rzeszy na rozkaz najwyższych dowódców dokonywali zbrodni ludobójstwa, głównie na ludności żydowskiej, ale także Cyganach, Słowianach, członkach ruchu oporu i innych.
Po samobójczej śmierci Hitlera, funkcję kanclerza przejął Joseph Goebbels a Karl Dönitz – prezydenta Rzeszy. Po samobójczej śmierci Goebbelsa prezydent III Rzeszy Karl Dönitz desygnował go na stanowisko kanclerza Niemiec, jednak Schwerin von Krosigk odmówił objęcia tego urzędu. 7 maja 1945 Rzesza skapitulowała.
Struktura państwowa III Rzeszy[]
Kancelaria Rzeszy[]
- Adolf Hitler – Wódz i Kanclerz Rzeszy (Der Führer und Reichskanzler)
- Rudolf Heß – zastępca Führera
- Otto Meissner – sekretarz stanu i szef Kancelarii Prezydenckiej Rzeszy
- Hans Lammers – szef Kancelarii Rzeszy
Rząd III Rzeszy[]
- Konstantin von Neurath / Joachim von Ribbentrop – minister spraw zagranicznych Rzeszy
- Hjalmar Schacht – prezydent Reichsbanku i minister gospodarki Rzeszy
- Erich Raeder – naczelny dowódca marynarki wojennej
- Lutz Schwerin von Krosigk – minister finansów Rzeszy (kanclerz 1945)
- Walther Funk – szef prasy Rzeszy
- Franz Seldte – minister pracy Rzeszy
- Franz Gürtner – minister sprawiedliwości Rzeszy
- Werner von Blomberg – minister wojny Rzeszy i naczelny dowódca sił zbrojnych
- Wilhelm Ohnesorge – minister poczty Rzeszy
- Julius Dorpmüller – minister komunikacji Rzeszy
- Hermann Göring – minister-premier Prus, minister lotnictwa Rzeszy i naczelny dowódca sił powietrznych
- Joseph Goebbels – minister propagandy Rzeszy
- Richard Walther Darré – minister rolnictwa Rzeszy
- Bernhard Rust – minister Rzeszy do spraw nauki i szkolnictwa
- Hanns Kerrl – minister Rzeszy do spraw wyznań
- Robert Ley – szef koordynacji międzyokręgowej Rzeszy
- Werner von Fritsch – naczelny dowódca wojsk lądowych
- Albert Speer – minister uzbrojenia i amunicji
- Heinrich Himmler – minister spraw wewnętrznych Rzeszy
Parlament[]
- Reichstag (Lista deputowanych)
Organizacje polityczne[]
- Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei (NSDAP) – Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników
- Organizacje młodzieżowe
- Hitlerjugend (HJ)
- Bund Deutscher Mädel (BDM)
- Deutsches Jungvolk
- NS-Frauenschaft (NSF)
Wojskowość[]
Rodzaje armii[]
- Wehrmacht – Naczelne Dowództwo Wehrmachtu (Werner von Blomberg, Wilhelm Keitel)
- Heer (Wojska lądowe) – Naczelne Dowództwo Wojsk Lądowych (Werner von Fritsch, Walter von Brauchitsch, bezpośrednio Adolf Hitler)
- Waffen-SS – wojska lądowe finansowane i szkolone przez SS, walczące w składzie Wehrmachtu w formie dywizji, korpusów i 6. Armii Pancernej SS, podlegające dowództwom grup armii. Waffen-SS walczyły zarówno na froncie, jak i na zapleczu zwalczając ruch partyzancki w krajach okupowanych i dopuszczając się licznych zbrodni wojennych.
- Kriegsmarine (Marynarka wojenna) – Naczelne Dowództwo Marynarki Wojennej (Erich Raeder, Karl Dönitz)
- Luftwaffe (Lotnictwo) – Naczelne Dowództwo Lotnictwa (Hermann Göring, Robert von Greim)
Organizacje paramilitarne[]
- Sturmabteilung (SA)
- Schutzstaffel (SS)
- Allgemeine SS
- Germanische SS
- Waffen-SS
- Deutscher Volkssturm
- Reichsarbeitsdienst (RAD)
- Nationalsozialistisches Kraftfahrerkorps (NSKK)
- Nationalsozialistisches Fliegerkorps (NSFK)