II wojna światowa − nazwa największego w historii konfliktu zbrojnego trwającego od 1 września 1939 do 2 września 1945 roku (w Europie do 8 maja).
Tło historyczne[]
Postanowienia podpisanych po I wojnie światowej traktatów pokojowych przyczyniły się do powszechnego oburzenia nimi w państwach, które przegrały ten konflikt. Szczególne niezadowolenie występowało w Niemczech i przyczyniło się ono w ostateczności do objęcia władzy przez NSDAP w 1933 roku. Kryzys demokracji wystąpił w prawie całej Europie z wyłączeniem Skandynawii, Francji, Wielkiej Brytanii i Czechosłowacji. Adolf Hitler po raz pierwszy złamał postanowienia traktatu wersalskiego w 1935 roku, kiedy to wprowadzono w Niemczech powszechną służbę wojskową. Kolejnym krokiem obalającym porządek wersalski było zajęcie przez Wehrmacht Nadrenii, która od 1919 roku była strefą zdemilitaryzowaną. W hiszpańskiej wojnie domowej Włosi i Niemcy popierali i wspierali frankistów. 25 listopada 1936 roku Niemcy i Japonia podpisały w Berlinie pakt antykominternowski, do którego rok później przystąpiły Włochy. Powstały tzw. Państwa Osi, których liczba w okresie działań wojennych wzrosła.
Od chwili dojścia do władzy Hitler rozpoczął też ekspansję terytorialną. W 1935 na mocy traktatu wersalskiego do Niemiec powróciło Zagłębie Saary. Z kolei 12 marca 1938 dokonano przyłączenia Austrii do Rzeszy. Aneksja ta została dokonana bezkrwawo, a większość Austriaków poparło rezygnację z niepodległości. Mocarstwa zachodnie nie zareagowały stanowczo na połączenie się dwóch państw niemieckich, mimo iż sprzeciwiały się temu po I wojnie światowej. Kolejnym celem nazistów stała się Czechosłowacja, gdzie na graniczących z Niemcami ziemiach mieszkało około trzech milionów Niemców. W celu ratowania pokoju zwołano w Monachium konferencję podczas której podpisano układ monachijski wcielający sporne terytoria do Rzeszy. Na osłabieniu Czechosłowacji skorzystały także Węgry, którzy zajęli południową Słowację i Polacy, którzy 2 października 1938 roku wkroczyli na Zaolzie. Ostatecznie państwo czechosłowackie została zlikwidowane 15 marca 1939 roku, kiedy to wojska niemieckie wkroczyły do Pragi. Ustanowiono wtedy tzw. Protektorat Czech i Moraw. Ostatnim żądaniem Niemiec, które zostało wypełnione bezkrwawo, było zajęcie okręgu Kłajpedy 23 marca 1939.
Wobec odrzucenia na początku 1939 roku przez Polskę żądań niemieckich sprawa wybuchu wojny była już przesądzona. Pod koniec kwietnia 1938 roku Hitler wypowiedział deklarację polsko-niemiecką o niestosowaniu przemocy z 26 stycznia 1934, a następnie wydał rozkaz przygotowania planu wojny z Polską, jak i również rozpoczął rozmowy ze Związkiem Radzieckim. 23 sierpnia podpisano w Moskwie pakt Ribbentrop-Mołotow zawierający niemiecko-radziecki pakt o nieagresji, a także tajny protokół dzielący Europę Wschodnią na niemiecką i radziecką strefę wpływów. W odpowiedzi 25 sierpnia podpisano polsko-brytyjski układ sojuszniczy, który miał gwarantować Polsce pomoc Wielkiej Brytanii i Francji w razie agresji Niemiec.
Przebieg[]
Europa[]
Inwazja na Polskę[]
Wobec braku sprzeciwu Wielkiej Brytanii i Francji, 1 września 1939 roku nastąpił atak na Polskę, przez co rozpoczęła się II wojna światowa. Najpierw zbombardowano Wieluń, zaś o 4:45 rozpoczął się atak na Westerplatte. Dwa dni później Wielka Brytania i Francja wypowiedziała wojnę Niemcom, jednakże nie podjęła działań wojennych, co później nazwano dziwną wojną. Polacy próbowali powstrzymać inwazję w bitwie nad Bzurą, a pod Wizną Polacy wykazali się męstwem. Polacy po miesiącu walk przegrali. Wówczas nastąpił tzw. IV rozbiór Polski, zaś całą operację ataku na Polskę nazwano kampanią wrześniową. Przyczyną klęski Polaków stało się słabe uzbrojenie, mniejsze siły oraz atak ZSRR na wschód Polski 17 września 1939 roku. Rząd zaś uciekł do Rumunii, gdzie został internowany. Wielu polskich żołnierzy trafiło do niewoli. Część z nich wróciła do domów, a inni wyjechali do Francji przez Rumunię i Węgry.
Oprócz wojsk w działaniach wojennych uczestniczyli cywile. Już 1 września pracownicy Poczty Polskiej w Gdańsku odpierali atak Niemców. W Katowicach opór stawiali harcerze oraz byli powstańcy śląscy. W Warszawie do walki poszedł prezydent miasta Stefan Starzyński. Podczas walk w Warszawie zginęło 25 000 osób.
Podczas okupacji Polski w czasie całej wojny Niemcy i Rosjanie wymordowali ogromną liczbę Polaków. Przede wszystkich byli to Żydzi, żołnierze oraz księża katoliccy.
Dalsze działania wojenne[]
Obszar Państw Osi w 1941 z koloniami
Po zajęciu Polski głównym celem III Rzeszy stał się podbój Europy Zachodniej. 30 listopada 1939 ZSRR zaatakował Finlandię, a w marcu dokonał zbrodni katyńskiej. Po walkach przy granicy III Rzeszy w kwietniu 1940 roku III Rzesza zajęła Danię i Norwegię, miesiąc później Belgię, Holandię i Francję (Francja skapitulowała 22 czerwca 1940 roku). W czerwcu Niemcy zajęli Paryż, a Francuzi podpisali akt kapitulacji. Po walkach o Dunkierkę sławę osiągnęła ewakuacja żołnierzy do Anglii. Od sierpnia do października w 1940 roku następowały trwałe ataki III Rzeszy na Wielką Brytanię. Dzięki silnie rozwiniętemu lotnictwu, polskich pilotów włączonych do brytyjskiego Dywizjonu 303 oraz sieci metr w Londynie, do których trafili cywile, Wielka Brytania wygrała bitwę o Anglię i nie została aż tak mocno zniszczona jak Polska. W wyniku nocnych bombardowań Londynu zginęło ok. 40 000 ludzi. W kwietniu 1941 roku Niemcy wraz z Włochami zajęli Grecję i Jugosławię. W czerwcu 1941 roku Niemcy zaatakowali dotychczasowych swoich sojuszników - ZSRR (operacja Barbarossa). We wrześniu rozpoczęło się słynne oblężenie Leningradu. W 1942 na konferencji w Wannsee zapadła decyzja o ,,rozwiązaniu kwestii Żydowskiej", rok wcześniej rozpoczął się Holocaust. W sierpniu 1942 roku Niemcy rozpoczęli atak na Stalingrad. Atak na te miasto zakończyło się fiaskiem w lutym 1943 roku, a Niemcy ponieśli kolejną klęskę w bitwie pod Kurskiem.
Azja i Oceania[]
Atak na Pearl Harbor
7 grudnia 1941 roku Japończycy zaatakowali Pearl Harbor. USA wypowiedziała wojnę Japonii. W lutym 1942 roku Japończycy zajęli liczne wyspy na Oceanie Spokojnym oraz zbombardowano Darwin. Słynna stała się bitwa o Midway (3-6 czerwca 1942 roku), w której Amerykanie odnieśli zwycięstwo i przechylili szalę zwycięstwa. USA zdobyły m.in. Okinawę i Iwo Jimę oraz wyzwolono Aleuty. W tym samym czasie w Chinach rozegrała się Bitwa o Changde i Ofensywa nr 1.
Afryka Północna[]
W roku 1941 Włosi wraz z Niemcami zaatakowali kolonie w Afryce Północnej. Alianci rozpoczęli kontratak w listopadzie 1942 roku. Wojska brytyjskie pod dowództwem gen. Montgomery'ego pokonały gen. Rommla pod El-Alamein w Egipcie. W 1942 rozpoczęto Operację Torch. Ostateczna klęska Osi została ogłoszona w maju 1943 roku.
Lata 1943-1945[]
Zdobycie Berlina przez ZSRR
19 kwietnia 1943 rozpoczęło się Powstanie w getcie warszawskim. W lipcu 1943 alianci zajęli włoską Sycylię. We wrześniu tego samego roku Włosi przeszli do aliantów. Tak się rozpoczęła Kampania włoska, gdzie słynna stała się Bitwa o Monte Cassino.W czerwcu 1944 roku rozpoczęła się bitwa w Normandii, a w Paryżu wybuchło Powstanie Paryskie. 1 sierpnia 1944 wybuchło Powstanie Warszawskie. 27 stycznia wyzwolono Auschwitz Birkenau.Od 13 do 14 lutego 1945 zbombardowano Drezno. Właśnie podczas inwazji na Berlin, czyli w kwietniu 1945 roku Hitler popełnił samobójstwo. Ostatecznie zakończenie konfliktu w Europie ogłoszono w maju 1945 roku. Walki na Dalekim Wschodzie zakończyły się w sierpniu 1945 roku po zrzuceniu bomb atomowych na Hiroshimę i Nagasaki i po operacji Kwantuńskiej. 2 września 1945 roku Japonia podpisała bezwarunkową kapitulację.
Państwa Osi[]
III Rzesza[]
Niemcy jako III Rzesza, pod dowództwem Adolfa Hitlera planowały rozpętać II wojnę światową. Wydarzenia:
- 12 marca 1938 Niemcy łączą się z Austrią.
- 29 września 1938 Niemcy
- 7 kwietnia 1939 Włochy zajmują Albanię
- 1939 Niemcy wchłaniają Czechy do swojego państwa, a Słowację jako sojusznika.
- 1 września 1939 Niemcy atakują Polskę. Tym samym zaczyna się II wojna światowa.
- 3 września 1939 Francja i Wielka Brytania wypowiadają Niemcom wojnę, ale nie walczą i zaczyna się dziwna wojna.
- 2 października 1939 Niemcy razem z ZSRR dokonują rozbioru Polski.
- 9 kwietnia 1940 Niemcy atakują Danię i Norwegię. Dania skapitulowała jeszcze tego dnia, a Norwegia 10 czerwca 1940
- 10 maja 1940 Niemcy atakują Belgię, Holandię, Luksemburg i Francję. Holandia i Luksemburg skapitulowały 14 maja 1940, Belgia skapitulowała 28 maja 1940, a Francja 25 czerwca 1940. Francja została podzielona na okupacyjną część niemiecką i nieokupowaną Francję Vichy. Tym samy kończy się też tzw. dziwna wojna.
- 10 lipca 1940 Niemcy atakują Wielką Brytanię. Podczas bitwy o Anglię, Niemcy nie zdołały jej podbić.
- 6 kwietnia 1941 Niemcy atakują Jugosławię, a Włochy Grecję. 1 czerwca 1941 państwa te skapitulowały.
- 22 czerwca 1942 Niemcy atakują ZSRR. Państwa Osi zdołały przejąć tereny ZSRR aż do Moskwy.
- 2 luty 1943 ZSRR zwycięża z Niemcami w bitwie o Stalingrad.
- Wrzesień 1943 Włochy obracają się przeciwko Niemcom
- 1944 bitwa o Monte Casino Alianci przełamują blokującą przez Niemców góry oddzielające Półwysep Apeniński od Aliantów. Dało to też sporą przewagę aliantom.
- 7 maja 1945 Niemcy przegrywają wojnę.
Włochy[]
Faszystowskie Włochy, pod dowództwem Benito Mussoliniego były sojusznikiem Niemiec.
Razem z Niemcami napadły na Francję i Wielką Brytanię. Razem napadły też na Jugosławię i Grecję. Zaatakowały również z Niemcami ZSRR. Włochy dopóki w 1943 roku Alianci wylądowali na Sycylii, Mussolini została aresztowany, a król włoski potajemnie zaczął współpracować z Aliantami.
Japonia[]
Japonia w 1937 roku zaatakowała Chiny. Japonia planowała podbić całą wschodnią Azję. Siły Japonii chciały też podbić ZSRR, który walczyły z Niemcami. W 1941 Japonia razem z Niemcami i Włochami podpisały porozumienie i stały się sojusznikami. 18 października 1941 stanowisko premiera objął generał Hideki Tojo który opowiadał się za wypowiedzeniem wojny Stanom Zjednoczonym. 7 grudnia 1941 Japonia zaatakowała Pearl Harbor, dlatego Stany Zjednoczone wypowiedziały Japonii wojnę i zaczęła się wojna na Oceanie Spokojnym. Japonia zdołała podbić też kilka wysp na Oceanie. Podczas wojny na Pacyfiku Japonia została osłabiona przez Wielką Brytanię. Kiedy Niemcy zostały pokonane Japonia była ostatnim państwem Osi, które jeszcze walczyło. USA by nie przedłużać wojny rzuciło 6 i 9 sierpnia 1945 dwie bomby atomowe na Hiroshimę i na Nagasaki. 2 września 1945 poddała się, a 9 września podpisała pokój z Chinami.
ZSRR[]
Rosja w 1922 roku pod dowództwem Włodzimierza Lenina wchłonęła do swojego państwa terytorium Ukrainy i Białorusi. W ten sposób powstał Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich. W 1924 roku Lenin zmarł, a jego następcą został Józef Stalin.
17 września 1939 ZSRR zaatakował Polskę, a 2 października razem z Niemcami ją rozebrał. 30 listopada 1939 ZSRR zaatakował Finlandię. 13 marca 1940 roku Finlandia podpisała rozejm i straciła 10% swojej powierzchni. Od tam tej chwili Finlandia stała się sojusznikiem III Rzeszy. 17 czerwca 1940 ZSRR zaatakował Litwę, Łotwę i Estonię, a w sierpniu tego roku te 3 państwa się podały. W 1941 ZSRR został zaatakowany przez Niemców i przeszedł na stronę Aliantów.
Finlandia[]
Podczas ekspansji ZSRR, dnia 30 listopada 1939 zaatakował on Finlandię, a tym samym zaczęła się Wojna zimowa. Finlandia nie otrzymała wsparcia od Ligi Narodów i 13 marca 1940 roku oddała ZSRR 10% swojej powierzchni. Później Finlandia stała się sojusznikiem Niemiec, dopóki nie została ponownie pokonana przez ZSRR i przeszła na stronę Aliantów.
Słowacja[]
W 1938 roku Niemcy dokonały rozbioru Czechosłowacji. Czechy zostały wchłonięte, a Słowacja stała się sojusznikiem III Rzeszy. Pomagała Niemcom podczas ataku na Polskę. Z Niemcami walczyły też ZSRR, Stany Zjednoczone i Wielka Brytania. W 1944 roku wybuchło antyfaszystowskie powstanie, które zostało stłumione.
Francja Vichy[]
Francja została zaatakowana przez Niemców i Włochy. Mimo, że była wielkim mocarstwem, poddała się Niemcom w czerwcu 1940. Została podzielona na okupacyjną część i zależną od Niemiec Francję Vichy.
Rumunia[]
Rumunia na początku wojny była neutralna. Została jednak zaatakowana w 1940 roku przez ZSRR, który odebrał jej Mołdawię. Niemcy i Włochy zmusiły też Rumunię do oddania Węgrom Siedmiogrodu i południowej części kraju do Bułgarii. Rumunia stała się sojusznikiem Niemiec. Niemcy odzyskały dla Rumunii Mołdawię. Kiedy ZSRR zaczął wygrywać z Niemcami wojska radzieckie wkroczyły na terytorium Rumunii i zmusiły ją do przejścia na stronę Aliantów.
Węgry[]
Węgry podczas I wojny światowej były sojusznikiem Niemiec. Musiały jednak ponieść konsekwencje za przegranie wojny. Brały udział w napadzie na Jugosławię, gdzie dostały pogranicze węgiersko-jugosławiańskie. Brały też udział w ataku Niemiec na ZSRR. Niemcy oddały im Siedmiogród, który należał do Rumunii. Z biegiem czasu Armia Czerwona zniszczyła armię węgierską i Węgry przeszły do aliantów.
Bułgaria[]
Bułgaria na początku XX wieku walczyła na Bałkanach. Razem z Niemcami brała udział po stronie państw Centralnych podczas I wojna światowa i po przegranej wojnie nadal była ich sojusznikiem. W 1940 roku Niemcy zmusiły Rumunię, do oddania południową część kraju Bułgarii. W 1941 roku Bułgaria zaatakowała z Niemcami, Węgrami, Rumunią i Włochami Jugosławię, a później też Grecję. Bułgaria dostała wschodnią Macedonię i wschodnią Grecję. W 1941 roku Bułgaria nie zaatakowała z Niemcami ZSRR. W 1944 roku Bułgaria została pokonana przez ZSRR i zmuszona do przejścia na stronę aliantów. Po wojnie oddała Jugosławii wschodnią Macedonię i Grecji jej wschodnią cześć, ale pozwolono jej zatrzymać południową Rumunię.
Alianci[]
Polska[]
Atakiem Niemiec i Słowacji na Polskę 1 września 1939, rozpoczęła się II wojna światowa. Francja i Wielka Brytania były sojusznikami Polski i już 3 września 1939 wypowiedzieli Niemcom wojnę, ale nie rozpoczęli działań zbrojnych. 17 września 1939 Polskę z drugiej strony zaatakował ZSRR. Kampania wrześniowa zakończyła się klęską 2 października, a Niemcy, Słowacja i ZSRR dokonały jej rozbioru. Później polskie wojsko, po stronie aliantów brało udział w obronie Norwegii, a także i podczas ataku Niemiec na Belgię, Holandię i Luksemburg. Polska też brała udział podczas [[Bitwa o Anglia|Bitwy o Anglię]. Polskie Siły Zbrojne zasłynęły w bitwie o Monte Casino. Po wojnie, kiedy Polska odzyskała niepodległość utraciła Kresy Wschodnie, ale otrzymała: Pomorze Zachodnie, Dolny Śląsk oraz Warmię i Mazury.
Wielka Brytania[]
Wielka Brytanie razem z USA i ZSRR była supermocarstwem. Po I wojnie światowej został podpisany traktat Wersalski, który stanowił, że Niemcy miały stać się zależne od Wielkiej Brytanii i Francji. Niemcy jednak zdołały potajemnie zdobywać siły militarne. Jeszcze przed II wojną światową Niemcy wchłoneły Austrię i dokonały rozbioru Czechosłowacji. Już 2 dni po ataku Niemiec na Polskę, Wielka Brytania razem z Francją i państwami zależnymi od siebie (Kanadą, Związkiem Południowej Afryki, Australią, Nową Zelandią i Indiami) wypowiedziały wojnę Niemcom, ale nie walczyły - była to Dziwna wojna. Podobnie było tak z atakiem Niemiec na Danię, Norwegię, Holandię, Belgię i Luksemburg. Dziwna wojna zakończyła się wtedy, kiedy Niemcy i Włochy zaatakowały Francję i Wielką Brytanię. Francja skapitulowała. Wielka Brytania walczyła również z Japonią na Oceanie Spokojnym. Wielka Brytania walczyła też w wielu bitwach, które pomogły wygrać Aliantom. W 1947 razem z USA, ZSRR i Francją okupowały Niemcy. Po wojnie Wielka Brytania z supermocarstwa stała się jedynie mocarstwem regionalnym.
Po wojnie[]
Podczas wojny Wielka Brytania - niegdyś supermocarstwo, utraciła znaczenie na rzecz zwycięzców - USA i ZSRR. Europa podzieliła się na 2 bloki: wschodni i zachodni (Niemcy zostali podzielenia na RFN i NRD). Wzrósł niepokój Zachodu obawiający się ataku Wschodu. Polska utraciła niezależność i przekształciła się w Polską Rzeczpospolitą Ludową. Wzrósł poziom techniki w wojsku oraz w życiu codziennym. Nastąpił rozkwit idei praw człowieka, aczkolwiek wiele krajów trafiło do obszaru dominacji sowieckiej, gdzie panował stalinowski terror i prawa człowieka były ustawicznie łamane. W czasie wojny doszło do Holocaustu, który spowodował śmierć prawie 6 mln Żydów.
Straty[]
II wojna światowa zebrała najobfitsze żniwo życia ludzkiego w historii świata. W ciągu 6 lat wojny zginęło ponad 60 milionów ludzi, co stanowiło około 3% całkowitej liczby ludności na świecie (ok. 2,3 miliarda).
Zobacz też[]
- Adolf Hitler
- Bitwa o Midway
- D-Day
- Inwazja na Berlin
- Obóz koncentracyjny