Rzeczpospolita Obojga Narodów − państwo federacyjne istniejące w latach 1569-1795, powstałe w wyniku unii realnej między Koroną a Wielkim Księstwem Litewskim.
Powstanie[]
Za datę powstania Rzeczypospolitej Obojga Narodów uznaje się rok 1569, kiedy Polska i Litwa na mocy unii realnej zawartej w Lublinie utworzyły nowe państwo. Mimo to oba kraje zachowały swoje urzędy i odrębność narodową.
Ustrój[]
Ustrój Rzeczypospolitej jest określany jako demokracja szlachecka. Polegała ona na tym że wszystkie ważne instytucje, administracja, parlament (w Polsce sejm) i praktycznie całe państwo było w rękach szlachty. Co cztery lata był zwoływany sejm walny, w którym były podejmowane ważne dla państwa decyzję i przeprowadzano reformy. Król miał obowiązek zwoływać sejm co cztery lata. Na sejmie mogli przebywać tylko wybrani na sejmikach ziemskich posłowie. Na czele sejmu stał Marszałek. Sejm walny dzielił się na dwie izby: wyższą, czyli Senat i niższą, czyli poselską (podobnie jest teraz w Polsce). W obu izbach obowiązywała zasada jednomyślności.
Złoty wiek[]
W XVI wieku Polska a następnie Rzeczpospolita przechodziła okres określany jako "złoty wiek". Wtedy państwo polsko-litewskie obok Rosji było największym krajem w Europie. Żadne inne mocarstwo nie odważyło się go zaatakować, gdyż posiadało silną armię, która składała się m.in. z pospolitego ruszenia szlachty, a ta warstwa społeczna liczyła w Polsce ponad 10% ludności państwa (można porównać to z Francją, w której szlachta stanowiła zaledwie 1% społeczeństwa). Trzeba dodać do tego wojska prywatne magnatów i regularną armię Rzeczypospolitej. Państwo to było też jedną z największych potęg gospodarczych w Europie.
Kryzys[]
Od połowy XVII wieku Rzeczpospolita w wyniku licznych wojen ze Szwecją (potop szwedzki), Rosją, Turcją i Kozakami (Powstanie Chmielickiego) przechodziła poważny kryzys gospodarczy. Państwo było zniszczone, ogromne straty w ludziach oraz coraz częstsze zrywanie sejmów doprowadziło do tego, że Polska wpadła w orbitę wpływów rosyjskich w XVIII wieku. W czasie wielkiej wojny północnej Rosja zaczęła wpływać na wybory władców w Rzeczypospolitej. W kraju panowała anarchia, a armia była bardzo mała i praktycznie wcale nie zmodernizowana, a bunty szlachty przeciwko Rosji (Konfederacja barska) doprowadziły do I rozbioru Polski. Król Stanisław August Poniatowski chciał odbudować państwo, dlatego w 1791 roku uchwalił Konstytucję 3 Maja, która zakładała przeprowadzenie reform i uniezależnienie się od Rosji. Niestety w wyniku interwencji wojsk carskich konstytucja została obalona i doszło do II rozbioru. Ostatnią próbą odbudowy kraju była insurekcja kościuszkowska, która pomimo licznych sukcesów zostało stłumione. W wyniku klęski powstańców doszło do III rozbioru, przez który państwo polsko-litewskie przestało istnieć, a jego ziemie zostały podzielone między Prusy, Rosję i Austrię. Aresztowano króla, a imię Polski i Litwy miało już nigdy nie istnieć w historii świata.
Ciekawostki[]
- Rzeczpospolita była jednym z trzech w Europie państw, jak na tamte czasy, tolerancyjnym. Drugim było Imperium Osmańskie (mimo władzy islamu, mogli tam żyć Żydzi i chrześcijanie) oraz Wenecja (choć wydarzenie z zesłaniem na wyspę Nowa Huta wszystkich Żydów weneckich było segregacją religijną).
- Rzeczpospolita była drugą, po I rzeszy Niemieckiej, monarchią elekcyjną.
Źródła[]
- Podręcznik A to historia;
- Polska Wikipedia (autorzy)