Insurekcja kościuszkowska − polskie powstanie narodowe przeciwko Rosji i Prusom.
Przyczyny[]
Po obaleniu Konstytucji 3 maja terytorium Rzeczypospolitej było okupowane przez wojska rosyjskie. Oprócz tego doszło do II rozbioru Polski, który zmniejszył państwo polskie do bardzo małych rozmiarów. Zaraz potem zwolennicy Konstytucji porozumieli się z polskimi działaczami na emigracji, którzy rozpoczęli rozmowy z rewolucyjną Francją. Nie zyskali jednak nic, po za radą od rządu francuskiego, który polecił zorganizować powstanie.
Wybuch[]
Przysięga Kościuszki na rynku krakowskim
Insurekcja oficjalnie rozpoczęła się 24 marca 1794 roku. Wtedy właśnie Kościuszko złożył swą słynną przysięgę na ryku krakowskim, która brzmiała:
Ja, Tadeusz Kościuszko, przysięgam w obliczu Boga całemu Narodowi Polskiemu, iż powierzonej mi władzy na niczyj prywatny ucisk nie użyję, lecz jedynie jej dla obrony całości granic, odzyskania samo władności Narodu i ugruntowania powszechnej wolności używać będę. Tak mi Panie Boże dopomóż i niewinna męka Syna Jego.
Na jej mocy Kościuszko stawał się naczelnikiem insurekcji i zyskiwał władzę dyktatorską. Zaraz potem wydał on uniwersał do narodu polskiego, a szczególnie chłopstwa, który wzywał wszystkich do walki, gdyż wojsko powstańcze liczyło mało żołnierzy i było słabo uzbrojone. Mimo to w kwietniu 1794 wojska polskie rozbiły armię rosyjską w bitwie pod Racławicami. To starcie nie miało jednak dużego znaczenia, ale przynajmniej pokazało Polakom, że zwycięstwo nad Rosjanami jest możliwe. W wyniku tego powstanie rozszerzyło się na inne regiony Rzeczypospolitej.
Przebieg[]
Wieszanie członków konfederacji targowickiej
Zaraz po bitwie racławickiej w Warszawie wybucha insurekcja pod wodzą Jana Kilińskiego. Polacy wypędzili wtedy ze stolicy rosyjski garnizon oraz przeprowadzili udany szturm na carską ambasadę. Później wyzwolone zostało również Wilno, gdzie na czele powstania stanął płk. Jakub Jasiński, należący do ugrupowania jakobinów polskich, którzy zaraz potem utworzyli własny klub i zaczęli dążyć do przejęcia władzy w Polsce, podobnie jak wcześnie we Francji. Wkrótce do walki z powstańcami włączyli się Prusacy, którzy pod wodzą samego króla Fryderyka Wilhelma II rozbili wojska kościuszkowskie w bitwie pod Szczekocinami. Następnie przystąpili do oblężenia Warszawy, gdzie niedawno
Rzeź Pragi
o na rozkaz jakobinów powieszono członków konfederacji targowickiej. Oblężenie szybko się zakończyło, gdyż wojska pruskie wycofały się na wieść o wybuchu insurekcji w Wielkopolsce, na której czele stanął Jan Henryk Dąbrowski. Mimo to sytuacja powstańców wcale się nie polepszyła. Jeszcze przed oblężeniem do Polski wkroczyły wojska austriackie, które bez walki zajęły Lublin. Oprócz tego do walki został włączony duży rosyjski korpus dowodzony przez generała Aleksandra Suworowa. Kościuszko chciał zapobiec połączeniu się tego korpusu z pozostałymi oddziałami rosyjskimi, w wyniku czego doszło do bitwy pod Maciejowicami, która zakończyła się totalną klęską Polaków oraz pojmaniem naczelnika insurekcji. Rosjanie pod wodzą Suworowa ruszyli więc na Warszawę. Doszło do obrony Pragi, która po zaciętej walce upadła. Rosjanie dokonali wtedy rzezi ludności cywilnej dzielnicy. Następnie po niej, na wieść o okrucieństwie przeciwnika, skapitulowała cała Warszawa, a nowy naczelnik insurekcji, gen. Tomasz Wawrzecki rozwiązał oddziały powstańcze, kończąc tym insurekcję. Niecały rok później Rosja, Prusy i Austria dokonały III rozbioru Polski. Rzeczpospolita Obojga Narodów zniknęła z mapy Europy.