Isoroku Yamamoto (jap. 山本 五十六) (ur. 4 kwietnia 1884 roku w Nagaoce, zm. 18 kwietnia 1943 roku w okolicach miasta Panguna na wyspie Bougainville’a) – japoński wojskowy w stopniu marszałka-admirała. Uważany za jednego z najwybitniejszych strategów i dowódców Japońskiej Cesarskiej Marynarki Wojennej i kluczowy dowódca wojny na Pacyfiku.
Biografia[]
Isoroku Yamamoto urodził się 4 kwietnia 1884 roku w Nagaoce, jako Isoroku Takano, ale w 1916 roku został adoptowany i przyjął nazwisko Yamamoto. W 1904 roku ukończył Cesarską Japońską Akademię Marynarki Wojennej i rozpoczął służbę wojskową. Podczas wojny rosyjsko-japońskiej służył na krążowniku pancernym Nisshin. W bitwie pod Cuszimą został ranny i stracił dwa palce w lewej ręce. W 1914 roku powrócił do Akademii Marynarki Wojennej i w 1916 roku awansował na komandora porucznika, a w 1919 roku na komandora. W latach 1919-1922 studiował na Uniwersytecie Harvarda, a następnie był attaché morskim w Waszyngtonie, przez co nauczył się płynnie mówić po angielsku. W 1923 roku otrzymał awans na kapitana, a rok później uczestniczył w japońskiej delegacji odwiedzającej United States Naval War College. W 1928 roku objął dowództwo nad krążownikiem Isuzu, a następnie dowodził lotniskowcem Akagi. Jako kontradmirał uczestniczył w pracach nad traktatem londyńskim, a jako wiceadmirał podpisał drugi traktat londyński. Był zwolennikiem silnej marynarki wojennej i z tego powodu sprzeciwił się aneksji Mandżurii i wojnie chińsko-japońskiej, podczas której okręty służyły jedynie do transportowania wojsk. Jako wiceminister marynarki wojennej w grudniu 1937 roku przeprosił ambasadora USA Josepha C. Grewa za zbombardowanie kanonierki USS Panay. Z tego powodu stał się ofiarą gróźb ze strony dążących do wojny militarystów. Wraz z admirałami Mitsumasą Yonai i Shigeyoshi Inoue krytykowany był przez młodszych oficerów. Protestował przeciwko podpisaniu paktu trzech i był obserwowany przez żandarmerię wojskową. Pomimo tego pod koniec sierpnia 1939 roku objął dowództwo nad Flotą Połączoną. W ten sposób przed atakami chciał go chronić minister marynarki wojennej Mitsumasa Yonai. W listopadzie 1940 roku awansował na admirała, pomimo objęcia stanowiska premiera przez Hideki Tōjō. Obaj panowie byli ze sobą skonfliktowani od czasu inwazji na Mandżurię. Yamamoto był znany i lubiany przez marynarzy oraz utrzymywał bliskie kontakty z rodziną cesarską. Był przeciwnikiem nadchodzącej wojny ze Stanami Zjednoczonymi i uważał, że Japonia poniesie w niej klęskę. Pracował nad innowacjami w lotnictwie morskim. Pomimo swojej niechęci opracowywał plan zniszczenia floty amerykańskiej w Pearl Harbor, zajęcia Holenderskich Indii Wschodnich, Borneo i Malajów. Atak na Pearl Harbor zaplanował na 7 grudnia 1941 roku ponieważ wypadał on w niedzielę, a amerykańscy żołnierze nie byli w pełnej gotowości.
Admirał Isoroku Yamamoto.
7 grudnia 1941 roku niespodziewanie Pearl Harbor zaatakowały 353 samoloty w trzech falach. Atak zakończył się sukcesem. Zatopiono cztery pancerniki, kolejne cztery uszkodzono, ponadto zniszczono 11 krążowników i jednostek pomocniczych oraz 188 samolotów. W kolejnych dniach flota japońska odniosła szereg sukcesów, w tym zatopienie HMS Prince of Wales i HMS Repulse. Alianci ponieśli też klęskę w bitwie na Morzu Jawajskim. Pod koniec marca 1942 roku po osiągnięciu zakładanych celów dowództwo japońskie zatrzymało dalsze ruchy, licząc, że Wielka Brytania lub USA będą chciały rozpocząć rokowania pokojowe. Ostatecznie oba państwa nie były zainteresowane i dowództwo japońskie debatowało na temat dalszych celów ekspansji. Po rajdzie Doolittle’a na Tokio sztab generalny Marynarki Wojennej zgodził się na operację na Wyspie Midway oraz na inwazję na Wyspy Aleuckie.
Isoroku Yamamoto.
By zmylić Amerykanów, wysłano siły na Aleuty i doszło do bitwy pod Dutch Harbor. Ponadto doszło do inwazji na wyspy Kiska i Attu. W tym czasie inne siły uderzyły na Midway. Yamamoto nie wiedział, że Amerykanie złamali japoński kod morski i poznali jego plany. Admirał Chester Nimitz wysłał w okolice Midway siły równe japońskim. Doszło do bitwy, w wyniku której Yamamoto poniósł klęskę. Klęska pod Midway zatrzymała japońskie postępy, ale ich marynarka nadal była silna. By utrzymać morale żołnierzy i marynarzy Sztab Generalny Marynarki Wojennej postanowił zatrzymać admirała Yamamoto na stanowisku. Postanowił on zaangażować przeciwnika w szereg miejscowych bitew takich jak Guadalcanal, wyspy Santa Cruz, a straty poniesione przez przeciwnika były nie do zaakceptowania. Później odniósł zwycięstwo w bitwach koło wysypy Savo, koło przylądka Ésperance i pod Tassafarongą, ale siła jego marynarki malała.
14 kwietnia 1943 roku amerykański wywiad marynarki wojennej przechwycił i odszyfrował wiadomość zawierającą szczegóły dotyczące nadchodzącej inspekcji sił przez admirała Yamamoto. 18 kwietnia miał on lecieć z Rabaul do lotniska Balalae na wyspie niedaleko Bougainville na Wyspach Salomona. Admirał Nimitz po konsultacjach postanowił zestrzelić samolot, którym poruszać miał się japoński admirał. W wyniku operacji Vengeance samolot został zestrzelony i rozbił się w dżungli, w okolicach miasta Panguna, na wyspie Bougainville. Admirał poniósł śmierć na miejscu. Jego następcą został Mineichi Koga.
Śmierć Isoroku Yamamoto była poważnym ciosem dla japońskiego morale. Jego uroczysty pogrzeb odbył się 5 czerwca 1943 roku w Tokio.