![]() |
Ten artykuł został napisany w sposób nieobiektywny. Możesz pomóc Historia Wiki rozbudowując ją!
|

Prof.dr.płk.János István Hajdú
János István Hajdú (ur. w 1932 r. w Recsk, zm. w 1987 r. w Budapeszcie), osoba szczególnie zasłużona dla Polski, węgierski zawodowy oficer wojskowy, profesor uniwersytecki, prorektor, pułkownik, dziennikarz, dokumentator prasowy, zapalony polonofil, rzymski katolik, opozycjonista w WRL, męczennik — ofiara komuny, kuzyn literata, członka Węgierskiej Akademii Nauk, ministra Prof.dr.Dezső Keresztury.
Biografia[]

kpt.István János Hajdú i jego syn – późniejszy Prof.dr.płk.János István Hajdú w polskim obozie w Zalaszentgrót

Prymas Węgier István kardynał Mindszenty, który w latach II wojny światowej jako proboszcz w Zalaegerszeg wiele pomagał uchodźcom polskim
János István Hajdú urodził się w miejscowości Recsk, gdzie aż do wybuchu II wojny światowej i przybycia do Węgier potężnej fali polskich uchodźców, pracował jego ojciec, kapitan rezerwy János István Hajdú (*1887 †1973) — był on zarządcą zakładów farmaceutyczych Chinoin. Od swojego ojca odziedziczył on entuzjastyczną przyjaźń do Polaków i do Polski., później stając się gorącym sympatykiem Solidarności i działaczem antybolszewickiej opozycji Polska – chociaż pośmiertnie – do dzisiaj zapomniała odznaczyć tych cudownych ludzi!
Lata dziecięce pobytu w polskim obozie w Zalaszentgrót[]

Oficerowie polscy - podczas II wojny światowej mieszkańcy obozu w Zalaszentgrót

Jednodniówka wydawana w języku polskim przez mieszkańców obozu w Zalaszentgrót
Jego ojciec w okresie II wojny światowej jako dowódca „obozu internowania” Polaków w Zalabér a potem w Zalaszentgrót, znacznie przyczynił się do tego, że polscy żołnierze i oficerowie podczas swojego wieloletniego pobytu w Węgrach, mogli doznać prawdziwej węgierskiej gościnności i przyjaźni Węgrów do Polaków i Polski. Ale kapitan István János Hajdú dużo pomagał też tym Polakom, kötórzy do kierowanego przez niego i „leżącego zaledwie kilka kroków od granicy” jugosłowiańskiej obozu przybywali tylko po to, ażeby po kilku dniach odpoczynku i nabrania sił, zaopatrzeni w pieniądze, prowiant i odpowiednie dokumenty, mogli wyruszyć w daleką drogę do Francji i tam (w Angers) wstąpić do polskiej armii, walczącej przeciwko bolszewikom i hitlerowcom. Kapitan István Hajdú był osobistym przyjacielem proboszcza parafii w pobliskim Zalaegerszeg, ks.protonotariusza apostolskiego Józsefa Pehm (Bem) — późniejszego Prymasa Józsefa kardynała Mindszenty oraz proboszcza w Balatonboglár, późniejszego Przewodniczącego Węgierskiego Zgromadzenia Narodowego, ks.Béli Varga, którzy niejeden raz spieszyli jemu z pomocą przy przemycaniu Polaków do granicy lub rozwiązaniu takich pilnych spraw związanych z pomocą Polakom, które on przez ślimaczą drogę służbową szybko nie mógł rozwiązać.

Uchodźcy polscy obozu w Zalaszentgrót
Bardzo dobrze znał I sekretarza Poselstwa RP wicedyrektora Instytutu Polskiego w Budapeszcie Zdzisława Antoniewicza, z którym wielokrotnie spotkał się, kiedy służbowo przebywał w Zalaszentgrót, albo w Budapeszcie u pułkownika Zoltána Baló czy innych dowódców w Ministerstwie Obrony, odpowiedzialnych za sprawy opiekowania się polskimi uchodźcami. Kapitan István Hajdú stał się tak bardzo popularnym wśód żołnierzy i oficerów polskich, że bardzo wielu z nich nie chciało opuścić kierowany przez niego obóz, kiedy przypadkowo padła wzmianka o możliwości przeniesienia ich do drugiego obozu. Prawie płacząc błagali jego wówczas, prosząc o pozostawienie ich.

Nunciusz papieski monsigniore Angelo Rotta z kolejną wizytą w obozie polskim w Zalaszentgrót
Pięcioletni okres wojny dla jego syna Istvána Jánosa Hajdú i jego dwóch sióstr ( jedna z nich żyje jeszcze w miejscowości Révfülöp) stanowiły prawdziwe bajeczne wczasy. Mogli bawić się w ogromnym parku pałacu hr.hr.Batthyány, przylegającym do obozu, gdzie bardzo często przyłączali się do nich serdeczni Polacy. Trójka dzieci komendanta były ulubieńcami obozowiczów, którzy codziennie darowali im czekoladę, rodzynki, daktyle i inne smakołyki nadchodzące w paczkach UNRA. I w przeciągu tych pięiu lat János István Hajdú świetnie nauczył się kilkadziesiąt polskich wyrażeń: dziękuję,dzień dobry, dowidzenia, kocham Polskę i Polaków, niech żyje przyjaźń polsko–węgierska...

dworek szlachecki rodziny Eöry w Nemesgulács
Ale głęboką miłość do Polski i Polaków odziedziczył także od swojej matki — szlachcianki, o panieńskim nazwisku Eőry[1], która stale opowiadała o tych przodkach, którzy „wmieszali się” w jakąś „polską sprawę”, chociażby w okresie wojen antytureckich czy Wiosny Ludów. A w świetlistej historii obu narodów w minionym tysiącleciu było wiele takich wspólnych „spraw”! Przecież niejeden raz polski król żenił się z węgierską księżniczką, a węgierski z Polką! Wówczas podróżujący w ich świcie rycerze i dworzanie również zdecydowali się na ślub z uroczą Węgierką, czy w odwrotnym przypadku cudowną Polką! Ilekroć Polska znalazła się w biedzie, tysiące ochotników spieszyło na pomoc Braciom i to samo można powiedzieć o Polakach walczących za Węgry Za Waszą Wolność i Naszą! Tylko bolszewickie wymioty Szatana miały czelność walczyć przeciwko tej przyjaźni i deptać w błoto ich zwolenników i bojowników.
Lata szkolne[]

minister Prof.dr. Dezső Keresztury, kuzyn Prof.dr.płk. Jánosa Istvána Hajdú
János István Hajdú w szkole bardzo dużo nauczył się o świetlistej przeszłości wspólnych losów obu narodów! Mógł nauczyć się, bo on należał jeszcze do szczęśliwców, którzy mogli nauczyć się prawdziwej historii, nie spaczonej bzdurami i fałszerstwami marksizmu-stalinizmu-leninizmu! Ale nauczył się także głębokiego strachu i drżenia. Jego wujka, Miklósa Keresztury, w latach 1915-1918 burmistrza miasta Zalaegerszeg, ojca członka Węgierskiej Akademii Nauk, ministra Dezső Keresztury'ego, który również był oficerem wojska węgierskiego i który w obawie przed sowieckimi najeźdźcami, w 1945 roku uciekł na Zachód, w 1946 roku zmarł w niewoli. Nie sprzymierzonych, a w bolszewickim obozie zgłady, bo w Baden-Würtemberg wpadł do niewoli niechlubnej sowieckiej Armii Czerwonej. Kiedy Mátyás Rákosi i jego banda bolszewickich lumpenproletarczyków dorwała się do absolutnej władzy, ruszyły wysiedlenia, internowania, aresztowania i skryte mordy, rodzice Jánosa Istvána Hajdú drżąc obawiali się, że powrócą do Recsk. Oczywiście nie do dawnego mieszkania służbowego ojca, bo jako „dobrze żyjący obszarnicy” — w Nemesgulács posiadali piękny dworek [2] oraz kilka hektarów ziemii, według bolszewickiej nomenklatury, byli „obrzydliwymi kułakami“...
Kariera zawodowego oficera[]

Ojciec płk. Jánosa Istvána Hajdú - kpt.István János Hajdú w swoim gabinecie w Zalaszentgrót

Pieczątka komendanta obozu w Zalaszentgrót

Płk. János István Hajdú (z prawej) z jednym ze swoich kolegów w ostatnich latach swojego życia
Przyjaźń z Rolandem Antoniewiczem i wspólna działalność opozycyjna[]

Jeden z listów (życzenia noworoczne) Prof.dr.płk.Jánosa Istvána Hajdú do red.reż.Rolanda Antoniewicza
Kiedy na początku lat osiemdziesiątych Jánosa Istvána Hajdú awansowano do stopnia pułkownika i chciano przenieść do bezpieki, zdobył zaświadczenie lekarskie o tym, że dotychczasowa służba psychicznie nadzwyczaj nadwyrężyła jego. To zupełnie wystarczyło do jego zdemobilizowania i przejścia na emeryturę. W 1986 r Roland Antoniewicz poradził jemu do objęcia pracy archiwisty prasowego w wydawnictwie Pallas Lap- és Könyvkiadó Vállalat, gdzie pracował i namówił swojego szefa „o zatrudnienie towarzysza pułkownika”… Oboje głośno zachichotali, kiedy Jánosa Istvána Hajdú bez sprzeciwu przyjęto na stanowisko archiwisty prasowego. Od dawna bardzo dobrze znali się i byli przyjaciółmi, bo „swój” zawsze bardzo szybko znalazł drugiego polonofila i opozycjonistę. Roland Antoniewicz już nie pamięta, kiedy i gdzie po raz pierwszy spotkali się, bo János István Hajdú mieszkał niedaleko wytwórni filmowej MAFILM, gdzie Roland pracował na drugim etacie, ale często spotykali się także w Lengyel Kultúra— wówczas OIKP, obecnie znów Instytut Polski, który był częstym miejscem spotkań polonofilów. Ale spotykali się także w kościele polskim w dzielnicy Kőbánya przy ulicy Óhegy, bo János István Hajdú za wszelką cenę chciał udoskonalić swoją znajomość języka polskiego. To było także powodem faktu, że kilkakrotnie wyjechał z Rolandem i jego kompanami do PRL, ażeby zapoznać się z Solidarnością i poznać nowych przyjaciół. Znalazł nawet POlkę — kandydatkę na narzeczoną, ale do ślubu już nie doszło, bo bezpieka zamordowała jego. Bowiem dla węgierskiej bezpieki wszystcy członkowie Polonii Węgierskiej i Węgrzy - polonofile byli bardzo podejrzani. Obserwowano ich, nasłuchiwano ich telefony, cenzurowano ich listy. A za namową Rolanda, Pityu (zrobniała forma od imienia István - fonetycznie „pićju” – to imię używał Prof.dr.płk. János István Hajdú) zdobywał w MSW ściśle tajne informacje o tym, przeciwko komu bezpieka chce wystąpić, kto wpadł w pole ich widzenia. Co więcej: pewnego dnia zdobył i przekazał jemu ściśle tajny spis oficerów bezpieki, innym razem kapusiów.
Śmierć Jánosa Istvána Hajdú początkowo zaksięgowano jako „przypadkowe zatrucie nadmiarem lekarstw”, ale wkrótce przedefiniowano na „samobójstwo”. Pochowano jego na cmentarzu w rodzinnej miejscowości Nemesgulács. Na pogrzeb dwoma zapchanymi autobusami i ponad setką samochodów przyjechali jego byli koledzy z pracy, wychowankowie, znajomi i przyjaciele. Między nimi bardzo wielu Polaków i Węgrów-polonofilów. Wszystcy zawsze odnosili się do niego z głębokim poważaniem, szacunkiem i miłością. Mszę świętą żałobną odprawiono w miejscowym kościele z udziałem tłumów. A MSW nie opublikowało nawet króciótkiego nekrologu, chociaż w innych przypadkach było to wręcz bowiązkowe. Nie byli również obecni na pogrzebie przedstawiciele kierownictwa MSW i Ambasady PRL w Budapeszcie, chociaż człowiek ten razem ze swoim ojcem odniósł ogromne zasługi dla Polski i przyjaźni polsko-węgierskiej. Cóż: nastały zupełnie inne czasy, a pozatym Pityu nie był komunistą...
Literatura[]
- Antoniewicz Roland: A Parancs: megölni! — Titokzatos gyilkosságok országszerte — kiadóra és kiadásra vár (Rozkaz: zabić — tajemnicze morderstwa po całym kraju — przegląd morderstw politycznych dokonanych na polonofilach i opozycjonistach na Węgrzech i nie tylko – oczekuje na wydawcę i wydanie)
- Antoniewicz Roland József: Ezeréves lengyel-magyar kapcsolatok.Élet és Tudomány, 1972/19.sz.
- Antoniewicz Roland József: Lengyel papok az ellenállásban. Katolikus Szó, 1971, 19. sz.
- Antoniewicz Roland József: Népek országútján. Az Elvek és utak sorozat és a lengyel–magyar barátság. Lobogó, 1973. június 6, 23.sz. XV.evf.
- Antoniewicz Roland József: Bajcsy-Zsilinszky Endre és a lengyelek. Magyar Nemzet, 1974. december 29. 303.sz. XXX.evf.
- Antoniewicz Roland József: Búcsú dr.Antall Józseftől, a lengyel menekültek segítőjéről. Napló, 1974. július 30., 176, XXX evf.
- Antoniewicz Roland József: Lengyelek és magyarok. Könyvvilág, 1971, november, 11.sz, XIV.évf.
- id. Antall József Menekültek menedéke. Emlékek és iratok.Mundus Magyar Egyetemi Kiadó, Budapest 1997. ISBN 963-8033-18-5, ISSN 1416-8324
- Antoniewicz Roland József: Történelmeink. Valóság, 1975,8 sz. 102-106.old.
- Zdzisław Antoniewicz: Lengyel sajtó Magyarországon 1939-től a felszabadulásig.Magyar Nemzet, 1975. november 6., 261. sz., rok XXXI.
- Zdzisław Antoniewicz: Lengyelek Magyarországon 1939-1945. Valóság, 1975, 5.sz. 83-90.old.
- Zdzisław Antoniewicz. 1550 dni. „Tygodnik Kulturalny, Warszawa”, 19 października 1969. rok XIII, nr.42 (645)
- Zdzisław Antoniewicz. Między Wisłą a Dunajem. „Dziennik Ludowy , Warszawa”. nr 203 (357)
- Zdzisław Antoniewicz. Uchodźcza prasa na Węgrzech (1939—1944). „Rocznik historii czasopiśmiennictwa polskiego, Zakład Narodowy im. Ossolińskih — Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk ”. Tom XIV. Zeszyt 2-3 - strony=285-310|
- Zdzisław Antoniewicz: Kétezer nap Magyarországon, Életünk, II. évfolyam, 1970/2. szám
- Zdzisław Antoniewicz:Rozbitkowie na Węgrzech – Wspomnienia z lat 1939-1946. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1987. ISBN 83-205-3801-7.
- Zdzisław Antoniewicz:Barátok a bajban: lengyel menekültek Magyarországon, 1939-1945, Európa, 1985. ISBN 963 07 3415
- Zdzisław Antoniewicz:Wspomnienia Polskich Uchodźców na Węgrzech w latach 1939-1945. Federacja Stowarzyszeń Polsko Węgierskich RP, Warszawa 1999.
- Zdzisław Antoniewicz:Menekült rapszódia. Lengyelek Magyarországon 1939-1945. Széphalom Könyvműhely Budapest, 2000. A kötet megjelenését - többek között - a Lengyel Köztársaság Külügyminisztériuma, a Nemzeti Kulturális Örökség Minisztériuma, a Magyar Köztársaság Belügyminisztériuma, és a budapesti Lengyel Nagykövetség támogatása tette lehetővé. ISBN 963902877-0
- Bakó Endre: Huszonnégyszer Magyarországon. »Hajdú-Bihari Napló«, Debrecen, 1973. október 6-i szám.
- Beresztóczy Miklós: A VKM története. Budapest 1947.
- Beresztóczy Miklós: Polak–Węgier dwa bratanki. »Katolikus Szó«, Budapest, 1969/16.sz.
- Biegańscy, Irena i Witold: Polacy na frontach zachodnich II.Wojny Światowej. Warszawa, Biblioteka Narodowa. 1971.
- Biegański, Witold — Juchniewicz, M. — Okęcki, Stanisław. — Stachurski, E. : Antyhitlerowska dzialalność Polaków na Węgrzech i Bałkanach. Warszawa, PZWS, 1971.
- Biegański, Witold: Polska emigracja na Węgrzech w latach 1939—1940 — rola emigracji wojennej. »Najnowsze Dzieje Polski«, Warszawa, 1968/XII.sz.
- Budziński, Franciszek: Polskie gimnazjum i liceum w Balatonzamárdi i Balatonboglár (1939—1944), Lublin 1984
- Felczak, Wacław: A barátság útjai. »Lengyelország«, Warszawa, 1971/8.sz.
- Kapronczay Károly: Lengyel katonák magyar földön. Budapest, Zrínyi Kiadó, 1994.
- Godziszewski, Tadeusz: Pisane w Rothesay. Warszawa, Czytelnik, 1973.
- Hory András: Bukaresttől Varsóig. Budapest, Gondolat Kiadó, 1987.
- Hory András: Kulisszák mögött. Wien, 1965.
- Juhász Gyula: A Teleki-kormány külpolitikája. Budapest, Akadémiai Kiadó, 1964.
- Kádár Gyula: A Ludovikától Sopronkőhidáig. Tények és tanúk. I–II. kötet. Budapest, Magvető Könyvkiadó, 1978.
- Kaltenberg, Lew: Za wolność Naszą i Waszą. Warszawa, Wydawnictwo MON, 1968.
- Kapronczay Károly: Akkor nem volt Lengyelország. Budapest, Magvető Kiadó, 1992.
- Kapronczay Károly: Lengyel katonák magyar földön. Budapest, Zrínyi Kiadó, 1994.
- Koźniewski, Kazimierz: Zamknięte koła. Warszawa, ISKRY, 1965.
- Köves Rózsa: Találkozás lengyel fiatalokkal és idősebbekkel. Kötelező olvasmány a Pál utcai fiúk. »Magyar Nemzet«, Budapest, 1972. október 29-i sz.
- Kubinyi Ferenc: Fekete lexikon. 1945–1956. I. Thousand Oaks, California, Malomfalvi Kiadó—Magyarok Vasárnapja, 1994.
- Kubinyi Ferenc: „...ketrecbe engem zártak...“ Almásy Pál altábornagy, Dr. aranyi Sándor orvos ezredes és Kéri Kálmán volt vezérkari ezredes vallomásai. Budapest, Holnap Kiadó, 1989.
- Kurdybowicz, Julian: Tułaczym szlakiem. Wrocław, Ossolineum, 1958.
- Lagzi István: Droga żołnierza polskiego przez węgierską granicę w latach 1939—1941. Poznań, Wydawnictwo Poznańskie, 1987.
- Lagzi István: Uchodźcy polscy na Węgrzech w latach drugiej wojny światowej. Warszawa, Wydawnictwo MON, 1980.
- Leczykiewicz, Sylwester: Konfederacja Tatrzańska. Warszawa, LSW, 1969.
- Lewandowski, H. — Szlęk, St.: Były fiordy... Warszawa, PZWS, 1971.
- Maczek, Stanisław gen.: Od podwody do czołga. Edinburgh, Tomar Publishers, 1961.
- Magyarok és lengyelek 1939—1945. Menekültügy. Budapest, Gondolat Kiadó, 1991.
- Majewski, Adam: Wojna, ludzie i medycyna. Lublin, Wydawnictwo Lubelskie, 1972.
- Medyna, Piotr: Do Polski przez cały świat. Wspomnienia z 2 korpusu. Warszawa, Książka i Wiedza, 1970.
- Nowak, Jerzy Robert: Węgry 1939—1969. Warszawa, Wiedza Powszechna, 1971.
- Nowak, Jerzy Robert: Węgry 1939—1974. Warszawa, Książka i Wiedza, 1975.
- Olszański, Tadeusz: Budapeszteńskie ABC. Warszawa, ISKRY, 1984.
- Olszański, Tadeusz: Spotkania z Węgrami. Warszawa, KAW, 1982.
- Orłowski, Leon: Wspomnienia z Budapesztu.Paris, Kultura, 1952/10. 115—136.old.
- Reychman, Jan: Dzieje polonii węgierskiej. »Problemy Polonii Zagranicznej«, Warszawa, 1966/1967.sz.
- Skibiński, Franciszek gen.: Pierwsza pancerna. Warszawa, Czytelnik, 1970.
- Uchodźcy polscy na Węgrzech w czasie wojny. Budapest, Athenaeum, 1946.
- Várkonyi Endre: Múlt idők tanúi. Dr.Antall József. Menekültügy Magyarországon. »Magyarország«, Budapest, 1974/36.sz.
- Wieliczko, Mieczysław: Polacy na Węgrzech. Lublin, Polonijne Centrum Kulturalno–Oświatowe Uniwersytetu Marii Curie–Skłodowskiej w Lublinie, 1977.
Źródła[]
- http://hu.metapedia.org/wiki/Hajd%C3%BA_Istv%C3%A1n
- http://w3.oszk.hu/repscr/wwwi32.exe/%5Bin=rpsr2.in%5D/?STS=LENGYEL_MENEKULTEK
- http://turizmus.zalatermalvolgye.hu/node/105
- http://www.zalaszentgrot.hu/index.php/varosunkrol/toertenet
- http://www.novorin.hu/images/csaladi_lap_2011_03.pdf
- http://www.nadasdymuzeum.hu/tartalom.php?tart=377
- http://zalaihirlap.hu/helyi_kiadasok-heviz_keszthely_zalaszentgrot/20090922_lengyel_emlekezet
- http://www.csukalib.hu/download/lmke/lmke_kirzalaprogterv.pdf
- http://www.budapeszt.polemb.net/files/dokumenty/Lengyelszeptember.pdf
- http://zalaihirlap.hu/helyi_kiadasok-heviz_keszthely_zalaszentgrot/20090626_lengyel_menekult_jubileum
- http://hu.wikipedia.org/wiki/Ser%C3%A9di_Jusztini%C3%A1n
- http://zalaihirlap.hu/helyi_kiadasok-heviz_keszthely_zalaszentgrot/20091027_ket_nemzet_baratsagjele
- http://www.zalaihirlap.hu/fokusz/20090919_lengyel_magyar_emlekek?s=rel
- http://www.valosagonline.hu/index.php?oldal=cikk&cazon=382&lap=3
- http://www.magyarkronika.com/mozaik/2012uj/0401.html
- http://www.budapesztkons.polemb.net/files/dokumenty/lengyel_beliv.pdf
Przypisy[]
- ↑ Az 1754/55. évi orsz. nemesi összeiráskor Zalamegyében Márton, Ferencz igazolják nemességüket. — Kempelen Béla: Magyar nemes családok III.kötet – Arcanum Digitéka ISBN 963 9374 1 6
- ↑ http://turaindex.hu/celpont/eory-kuria , http://kirandulastervezo.hu/celpont/nemesgulacs/eory-kuria—
- ↑ Blaskó Béla: A rendészeti felsőoktatás évtizedei — http://www.ajk.elte.hu/file/12_BlaskoBela-RendeszetiFelsooktatas.pdf