Józef Rudolf Kustroń (ur. 16 października 1892 w Stryju, zm. 16 września 1939 w Ułazowie) – generał brygady Wojska Polskiego, żołnierz Legionów Polskich. Uczestnik kampanii wrześniowej, dowódca 21 Dywizji Piechoty Górskiej, wchodzącej w skład Grupy Operacyjnej "Bielsko" i Armii "Kraków".
Biografia[]
Młodość[]
Józef Rudolf Kustroń urodził się 16 października 1892 roku w Stryju, na terytorium Austro-Węgier. W młodości jego rodzina przeprowadziła się do Nowego Sączu. Podczas edukacji w szkole średniej należał do polskich konspiracyjnych organizacji takich jak Związek Młodzieży Polskiej Zet. W 1910 roku rozpoczął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, na kierunkach prawo i filozofia. Równocześnie uczył się w Akademii Handlowej. Był również członkiem Związku Strzeleckiego.
I wojna światowa[]
W momencie wybuchu I wojny światowej Józef Kustroń wstąpił do Legionów Polskich i został komendantem plutonu w IV batalionie 2 pułku piechoty, walczącym na froncie z Rosją. 29 października 1914 roku został ranny w bitwie pod Mołotkowem, następnie trafił na leczenie do szpitala. Po powrocie objął dowództwo 2 kompanii w 4 pułku piechoty, z którym walczył na Lubelszczyźnie i Wołyniu. Brał też udział w bitwie pod Jastkowem. 1 listopada 1916 roku został awansowany do stopnia kapitana i został mianowany adiutantem 2 pp.
Latem 1917 roku, po kryzysie przysięgowym został siłą wcielony w szeregi c. i k. armii, równocześnie został działaczem w konspiracyjnej Polskie Organizacji Wojskowej. Od 31 października 1918 roku uczestniczył w rozbrajaniu żołnierzy austriackich w Krakowie.
Dwudziestolecie międzywojenne[]
Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, Józef Kustroń pracował w Ministerstwie Spraw Wojskowych i obejmował stanowiska sztabowe. Podczas wojny polsko-bolszewickiej, od 1920 roku z ramienia Naczelnego Dowództwa w stopniu podpułkownika kierował przewozami wojskowego transportu kolejowego i ewakuacją kolejową na zachód. W 1923 roku został odznaczony Orderem Virtuti Militari.
Gen. Józef Kustroń
3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu podpułkownika ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 130. lokatą w korpusie oficerów piechoty. Jego jednostką macierzyńską był 33 pułk piechoty. 10 lipca 1922 roku został dowódcą pułku batalionu sztabowego 43 pułku piechoty w Dubnie, a następnie przeniesiony został do 42 pułku piechoty w Białymstoku na stanowisko zastępcy dowódcy pułku. 18 stycznia 1925 roku został przeniesiony do 55 pułku piechoty w Lesznie, gdzie został dowódcą pułku. 3 maja 1926 został awansowany do stopnia pułkownika. Podczas przewrotu majowego, opowiedział się po stronie Piłsudskiego i zatrzymał wymarsz swojego pułku na odsiecz siłom rządowym. 21 stycznia 1930 został mianowany dowódcą piechoty dywizyjnej 16 Pomorskiej Dywizji Piechoty w Grudziądzu. W październiku 1935 został mianowany dowódcą 21 Dywizji Piechoty Górskiej w Bielsku, w jej składzie brał udział w zajęciu Zaolzia.
Na stopień generała brygady został awansowany ze starszeństwem z dniem 19 marca 1939 i 2. lokatą w korpusie generałów. W Bielsku, w którym mieszkał, zaangażował się w polską działalność kulturową, mimo tego, że w mieście znajdował się duży odsetek mniejszości niemieckiej. Był także prezesem oddziału Polskiego Związku Zachodniego, którego oddziały walczyły z niemiecką dywersją jeszcze przed wybuchem wojny.
II wojna światowa[]
W momencie wybuchu kampanii wrześniowej gen. bryg. Józef Kustroń dowodził nadal 21 Dywizją Piechoty Górskiej, wchodzącą w skład Grupy Operacyjnej "Bielsko" i Armii "Kraków". Początkowo pułki 21. DPG dzielnie opierały się niemieckiej nawale.
Wieczorem, 2 września, kiedy już nie można było utrzymać pozycji, Kustroń dostał rozkaz wycofania się za Sołę. I tak, przez Skawinę, Bochnię, Kolbuszową, w ciągłych potyczkach z przeważającymi siłami niemieckimi, 21. DPG dotarła pod Biłgoraj. 12 września potwornie zmęczeni żołnierze mieli odpocząć i zreorganizować się. Rozkaz gen. Szyllinga z 13 września nakazywał jednak wymarsz na odsiecz Lwowa. Wkrótce okazało się to niemożliwe, bo niemieckie oddziały zablokowały drogę na Lwów.
Gen. Józef Kustroń
W czasie odprawy dowódców Grupy Operacyjnej "Boruta" w Biłgoraju zdecydowano, że dywizja Kustronia będzie przedzierała się w kierunku Tarnogród-Lubaczów-Oleszyce, a dywizja gen. Monda miała iść równoległe i dołączyć do jej lewego skrzydła w rejonie Cieszanowa. Między obiema dywizjami powstała jednak spora luka, która została wykorzystana przez Niemców. Sztab znajdował się w leśniczówce pod Oleszycami. Z 17 tys. stanu wyjściowego, po 13 dniach morderczych bojów i przemarszów, pod bronią zostało 3,5-4 tys. żołnierzy.
Pod Uszkowcami polscy artylerzyści zadali bolesne straty Niemcom, niszcząc m.in. wozy amunicyjne i sprzęt przeciwpancerny. Pod Oleszycami i Dachnowem przez cały dzień trwały mordercze walki. Przełamanie niemieckiego oporu okazało się jednak niemożliwe. Gen. Kustroń nakazał oddziałom wycofanie się w kierunku Dzikowa.
16 września dywizja została okrążona, a wszystkie próby przerwania pierścienia spełzły na niczym. Gen. Kustroń odrzucił propozycje oficerów by wraz ze sztabem przebijać się na zachód, zamiast tego wolał pozostać ze swoimi żołnierzami. Na czele oddziału kpt. Żurka w sile 200 żołnierzy i z grupką około 30 oficerów, gen. Kustroń ruszył w kierunku lasów moszczanickich. W lasach ułazowskich został postrzelony serią z niemieckiego ckm-u a następnie zmarł.
Został pochowany w miejscu śmierci. Zakrwawiony Order Virtuti Militari, Niemcy zwrócili wdowie po generale. W 1953 roku, za namową wdowy jego grób przeniesiono do Nowego Sącza.