Józef Zajączek książę herbu Świnka (ur. 1 listopada 1752 roku w Kamieńcu Podolskim, zm. 28 lipca 1826 roku w Warszawie) – polski wojskowy, generał piechoty Wojska Królestwa Kongresowego, podczas inwazji na Rosję dowódca V Korpusu Wielkiej Armii, później namiestnik Królestwa Polskiego. Uczestnik konfederacji barskiej, wojny polsko-rosyjskiej, insurekcji kościuszkowskiej, wojen napoleońskich i wojny polsko-austriackiej.
Biografia[]
Józef Zajączek urodził się 1 listopada 1752 roku w Kamieńcu Podolskim. Służbę wojskową rozpoczął w 1768 roku. Był adiutantem hetmana koronnego Ksawerego Branickiego. Należał do konfederacji barskiej, a po jej upadku wraz m.in. z Kazimierzem Pułaskim wyjechał do Turcji, by walczyć przeciwko Rosji. Później służył w armii francuskiej. Następnie powrócił do Polski i w 1777 roku otrzymał awans na podpułkownika. W 1784 roku został posłem na Sejm i domagał się zwiększenia wydatków i reform wojskowych. Od lutego 1787 roku dowodził Regimentem Konnym Buławy Wielkiej Koronnej. Jednocześnie należał do prorosyjskiej stronnictwa Branickiego, ale później przeszedł do stronnictwa reformatorskiego. W stopniu generała majora uczestniczył w wojnie polsko-rosyjskiej i dowodził 3. Pułkiem Straży Przedniej. Za udział w bitwie pod Zieleńcami został odznaczony Orderem Virtuti Militari. Po przystąpieniu króla Stanisława Augusta Poniatowskiego do konfederacji targowickiej, chciał kontynuować walki. Brał udział w insurekcji kościuszkowskiej i wyróżnił się w bitwie pod Racławicami. Otrzymał awans na generała lejtnanta, a po wzięciu do niewoli Tadeusza Kościuszki zastąpił go na stanowisku Naczelnego Wodza. Był członkiem Rady Najwyższej Narodowej i Sądu Kryminalnego Wojskowego. Jako komendant obrony Pragi źle przygotował się do defensywy i została ona zajęta przez Armię Rosyjską. Po upadku insurekcji wyjechał do Austrii, gdzie został internowany. Później dotarł do Francji, gdzie kontynuował służbę wojskową, awansując na generała brygady.
Portret generała Józefa Zajączka.
Uczestniczył w wyprawie do Egiptu, podczas której otrzymał awans na generała dywizji. Podczas wojny IV koalicji utworzył Legię Północną i Kaliską, które weszły w skład Armii Księstwa Warszawskiego. Brał udział w wojnie polsko-austriackiej i nie zgadzał się z księciem Józefem Poniatowskim. Podczas inwazji na Rosję dowodził 16. Dywizją Piechoty, a po zranieniu księcia Poniatowskiego zastąpił go na stanowisku dowódcy V Korpusu. Został ranny w bitwie pod Smoleńskiem, a następnie uczestniczył w bitwie pod Tarutino. W bitwie nad Berezyną stracił nogę.
Po klęsce Napoleona car Aleksander I awansował go na generała piechoty i został namiestnikiem Królestwa Polskiego. Współpracował z władzami rosyjskimi, a w 1818 roku otrzymał tytuł książęcy.
Zmarł 28 lipca 1826 roku w Warszawie. Spoczął w kościele Najświętszego Serca Pana Jezusa w Opatówku. Car Mikołaj I ogłosił trzydniową żałobę. Jego nazwisko znajduje się na Łuku Triumfalnym w Paryżu.