Josip Broz Tito

Josip Broz Tito (właściwie Josip Broz ps. „Tito”), cyr. Јосип Броз Тито (ur. 7 maja 1892 w Kumrovcu, Austro-Węgry – 25 maja według oficjalnego aktu urodzenia, zm. 4 maja 1980 w Lublanie) – chorwacki przywódca Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii od 1945 aż do swojej śmierci. Podczas II wojny światowej Tito zorganizował antyfaszystowski ruch oporu znany jako Partyzanci Jugosławii. Później był założycielskim członkiem Kominformu, ale opierając się radzieckim wpływom, stał się jednym z założycieli i promotorów Ruchu Państw Niezaangażowanych. Zmarł 4 maja 1980 roku w Lublanie, pochowany został w Belgradzie. Poważnie ranny i pojmany przez wojska Imperium Rosyjskiego w czasie I wojny światowej, został zesłany do obozu pracy na Uralu. Brał udział w rewolucji październikowej, dołączył do jednostki Czerwonej Gwardii w Omsku. Następnie powrócił do Jugosławii, gdzie przyłączył się do Komunistycznej Partii Jugosławii. W oczach Zachodu zaletą rządów Tity było tłumienie działalności nacjonalistycznej i utrzymanie jedności kraju. Jedność ta była wiele razy wystawiana na próbę, szczególnie podczas tak zwanej Chorwackiej Wiosny (znanej również jako masovni pokret, „maspok”, co znaczy „ruch masowy”), kiedy to rząd musiał tłumić demonstracje i sprzeciw także wewnątrz partii komunistycznej. Mimo stłumienia Chorwackiej Wiosny wiele jej postulatów znalazło swój wyraz w nowej konstytucji. W 1979 roku ciężko zachorował. W styczniu 1980 roku Tito trafił do kliniki w Lublanie (Klinični Center) z problemami krążenia w nogach. Wkrótce potem amputowano mu lewą nogę. Zmarł tam 4 maja 1980 roku o godz. 15:05, trzy dni przed jego 88. urodzinami. W jego pogrzebie który odbył się 8 maja 1980 roku w Belgradzie uczestniczyło wielu światowych mężów stanu. Biorąc pod uwagę liczbę obecnych polityków i delegacji krajowych, był to największy pogrzeb męża stanu w historii. Na pogrzeb przyjechało czterech królów, trzydziestu jeden prezydentów, sześć księżnych, dwudziestu dwóch premierów i czterdziestu siedmiu ministrów spraw zagranicznych. Przybyli oni z obu stron żelaznej kurtyny, ze 128 różnych państw. Śmierć Josipa Broza Tity była początkiem końca SFRJ. W latach 80. miała miejsce popularyzacja nacjonalizmu, co doprowadziło do rozpadu Jugosławii na początku lat 90.

Ciekawostki[]

Co roku w Czarnogórze, Macedonii i Serbii organizowana jest sztafeta „Braterstwo i Jedność”, która kończy się w dniu 25 maja w belgradzkim „Domu Kwiatów” – miejscu spoczynku Tity. W tym samym czasie biegacze ze Słowenii, Chorwacji oraz Bośni i Hercegowiny wyruszają do Kumrovca, miejsca urodzin Tito w północnej Chorwacji. Przed upadkiem Jugosławii organizowana była wędrówka młodzieży, w trakcie której obchodzono całą Jugosławię, a trasa kończyła się w Belgradzie.
W Macedonii Północnej istnieje szczyt nazwany Titow Wrw.
Obiekty nazwane imieniem Tity istnieją także poza obszarem byłej Jugosławii, plac jego imienia istnieje m.in. w Moskwie.
Josip Broz Tito otrzymał łącznie 119 nagród i odznaczeń z 60 krajów całego świata (w tym Jugosławii). Tito uzyskał 21 odznaczeń jugosłowiańskich (18 z nich otrzymał raz, a trzykrotnie otrzymał Order Bohatera Narodowego). Spośród 98 międzynarodowych nagród i odznaczeń, 91 otrzymał raz, a trzy dwukrotnie (Order Lwa Białego, Polonia Restituta i Karola Marksa). Do najbardziej znaczących nagród Tity zalicza się francuską Legię Honorową i Narodowy Order Zasługi, brytyjski Order Łaźni, japoński Order Chryzantemy, radziecki Order Lenina, niemiecki Federalny Krzyż Zasługi oraz Order Zasług Włoch. Dekoracje były prezentowane stosunkowo rzadko, po rozłamie jugosłowiańsko-radzieckim z 1948 roku i jego inauguracji na prezydenta w 1953 roku.
Tito rzadko kiedy nosił mundur. Odznaczenia w pełnej liczbie zaprezentowane zostały tylko na pogrzebie Tity w 1980 roku.
Do korzystnego uznania międzynarodowego Tity przyczyniła się reputacja jednego z przywódców aliantów podczas II wojny światowej i rola założyciela ruchu niezaangażowania.