Historia Wiki
Nie masz konta?
Zarejestruj się
Historia Wiki
Advertisement
Zarejestruj się
Historia Wiki
Wolna encyklopedia historyczna
3217
stron
w: Artykuły z Wikipedii, Ptolemeusze, Władcy Egiptu,
i 2 więcej

Kleopatra VII

Edytuj
Kleopatra Berlińska

Kleopatra VII, starożytne popiersie przechowywane w Berlinie

Monety Kleopatry

Moneta bita przez Kleopatrę

Kleopatra VII (z greki koine. Κλεοπᾰ́τρᾱ; translit. Kleopátrā) (egip. Kliupadrat) Filopator (gr. Φιλοπατωρ; translit: Philopator; pol. Kochająca/Miłująca ojca) - siódma i najbardziej znana kobieta o tym imieniu z rodu Lagidów. Ostatnia[1] prawowita władczyni starożytnego Egiptu z dynastii Ptolemeuszów panująca w latach 51 - 49 i 47 - 31 p.n.e, której tragiczny koniec panowania i życia (30 p.n.e) kończy epokę hellenistyczną tak w Egipcie, jak i na świecie[2]. Poprzednikiem na tronie Kleopatry VIII był jej ojciec, Ptolemeusz XII Auletes, a po jej upadku Egipt stał się kolejną prowincją ciągle rosnącego Imperium Rzymskiego, przy czym jego pierwszym namiestnikiem i następcą Kleopatry został Gajusz Korneliusz Gallus. Prawowitym dziedzicem państwa miał być jej syn, Ptolemeusz Cezarion, który jednak został zabity. Imię Kleopatra pochodzi z języka greckiego i składa się z dwóch członów: kleos (,,chwała") i pater (,,ojciec") i oznacza dosłownie ,,Chwała ojca" (por. Herakles - ,,chwała Hery"). Jej grecki przydomek Filopator (dosłownie Kochająca/Miłująca ojca) został jej nadany w związku z przywiązaniem do ojca, którego była ulubienicą.

Zaraz po objęciu władzy musiała ją współdzielić z bratem, Ptolemeuszem XIII, którego zgodnie z tradycją poślubiła. Jednak niezgoda między rodzeństwem doprowadziła do samodzielnej uzurpacji Kleopatry i w końcu jej wygnania. Powróciła do Egiptu, gdy w Aleksandrii pojawił się sławny rzymski wódź i mąż stanu, Gajusz Juliusz Cezar z pomocą, którego rozprawiła się z bratem, a popierającą go siostrę odesłała do Rzymu, a potem Efezu. Owocem romansu, jaki zrodził się między obydwoma przywódcami był jedyny biologiczny syn Cezara, Ptolemeusz XV Filopator Filometor Cezar, powszechnie przezywany Cezarionem. Królowa miała nadzieje, że przejmie władzę po ojcu w Rzymie, lecz ten niespodziewanie w swym testamencie na swego następce wskazał wnuka swej siostry - Oktawiana, który najpierw sprzymierzył się z Markiem Antoniuszem, dawnym wodzem ciotecznego dziadka, przeciwko mordercom dyktatora, a potem podzielił się z nim (i mało znaczącym Markiem Emiliuszem Lepidusem) imperium. Kleopatra postanowiła się sprzymierzyć z Antoniuszem, który objął we władanie wschodnie prowincje, przeciwko Oktawianowi. Uwiodła go i miała z nim trójkę dzieci, ale ich miłość zakończyła klęska w morskiej bitwie pod Akcjum (31 p.n.e) z flotą Oktawiana, który rok później dokonał inwazji na kraj nad Nilem. Marek Antoniusz i Kleopatra popełnili samobójstwo, a ich grób do dziś pozostaje nieznany. Cywilizacja egipska dobiegła końca, a zwycięski Oktawian ogłosił się Augustem ("czcigodnym") i nowym Cezarem, dając początek Cesarstwu Rzymskiemu.

Burzliwe życie Kleopatry stało się inspiracją dla wielu artystów z dziedziny sztuki i filmografii, a ona sama jeszcze w starożytności stała się symbolem mistycznego, uwodzicielskiego wschodu, lecz wokół niej narosło wiele mitów, których autorami byli wrogo do niej nastawieni rzymscy pisarze i historycy, nierzadko z resztą tworzący wiele lat po jej śmierci. Pozostaje obok Tutanchamona, Hatszepsut, Totmesa III, Ramzesa II Wielkiego i Echnatona jedną z najlepiej rozpoznawalnych władców starożytnego Egiptu, zwłaszcza żeńskich.

Tytulatura[]

Tytulatura Kleopatry (1)

hr wr(t)~~nb(t)-nfrwAx(t)-sH ; Horus Ouret Nebetnéferouakhetseh; Horus, Wielka Dama Doskonałości, Doskonała w Doradzeniu

Tytulatura Kleopatry (2)

hr wr(t)~~twt-n-it.s ; Horus Ouret Touten Ites ; Horus, Bardzo Wielki, Święty Wizerunek Jej Ojca

Tytulatura Kleopatry (3)

qlwpdrt ; Kliupadrat ; Kleopatra

Tytulatura Kleopatry (4)

hr wr(t)~~twt-n-it.s ; Horus Ouret Touten Ites ; Horus, Bardzo Wielki, Święty Wizerunek Jej Ojca

  • Imię horusowe:
  1. hr wr(t)~~nb(t)-nfrwAx(t)-sH ; Horus Ouret Nebetnéferouakhetseh; Horus, Wielka Dama Doskonałości, Doskonała w Doradzeniu
  2. hr wr(t)~~twt-n-it.s ; Horus Ouret Touten Ites ; Horus, Bardzo Wielki, Święty Wizerunek Jej Ojca
  • Imię nebti:
  • Złoty Horus:
  • Prenomen:
  • Nomen: qlwpdrt ; Kliupadrat ; Kleopatra
  • Dodatkowe, szóste imię wprowadzone w czasach ptolemejskich: qlwpdrt~~nTrt~~mr(t)it.s ; Kliupadrat Netjeret Méretites ; Bogini Kleopatra, Kochana przez Ojca

Życiorys[]

Dzieciństwo[]

Kleopatra VII Filopator przyszła na świat w grudniu 70 roku p.n.e lub stycznia 69 roku p.n.e w Aleksandrii, stolicy ptolemejskiego Egiptu, jako córka egipskiego króla Ptolemeusza XII Neosa Dionizosa Auletesa - syna faraona Ptolemeusza IX Lathyrosa i jego egipskiej konkubiny lub kochanki, której imię się nie zachowało. Miała ona starszą siostrę Berenikę IV oraz młodsze rodzeństwo: Ptolemeusza XIII, Ptolemeusza XIV i Arsinoe IV. Jeśli chodzi o tożsamość jej i ich matki to pozostaje ona nieokreślona. Ptolemeusz miał w prawdzie żonę, rodzoną siostrę, Kleopatrę VI Tryfajnę III, ale wiadomo też iż dla poprawy stosunków między rdzennymi Egipcjanami, a grecką monarchią wszedł w konkubinat z nieznaną z imienia Egipcjanką pochodzącą z memfickiego rodu arcykapłanów boga Ptaha, z którymi Auletes zawarł sojusz. Historycy są skłonni przypuszczać, że prawowita żona króla była matką tylko najstarszej Bereniki, a pozostałe dzieci były owocem owego konkubinatu. Jednak przynależność rodową odziedziczyły wyłącznie po ojcu, który był dla nich wszystkich wspólny.

Przyszła władczyni, wychowywała się w dzielnicy pałacowej, znajdującej się północno-wschodniej części miasta, na zachód od dzielnic żydowskich, gdzie spędziła większość swego życia. Oprócz pałaców w tym regionie znajdował się m. im. ogród zoologiczny i Muzejon, największa instytucja naukowa świata antycznego, w której mieściła się słynna biblioteka aleksandryjska. Sam pałac był prawdopodobnie jednopiętrową willą z tarasem, a w nim - oprócz samej rodziny królewskiej - mieszkali potomkowie krewnych Ptolemeuszów oraz tzw. dzieci królewskie - wyróżnione możliwością przebywania na dworze, z którymi młoda królowa spędzała dzieciństwo. Nie znamy z imienia jej wychowawców, ale wiadomo, że ojciec zatroszczył się dla córeczki o staranną edukacje, szczególnie lingwistyczną. Studiowała w Muzejonie, gdzie nauczyła się wielu języków: łacińskiego, arabskiego, etiopskiego (tj. meroickiego, używanego wówczas w Nubii), aramejskiego, medyjskiego, partyjskiego i hebrajskiego. Była jedyną przedstawicielką greckiej dynastii, która nauczyła się języka egipskiego. Jej prywatnym i głównym językiem pozostawała greka koine. Umiała również pisać po grecku, ale nie wiadomo czy też w innych językach jakich się nauczyła. Poza lingwistyką uczyła się sztuk dworskich, takich jak muzyka, taniec czy malarstwo oraz nauk wyższych, jak historia, medycyna, geografia, arytmetyka, geometria, fizyka i najprawdopodobniej astronomia, co czyniło ją najbardziej wykształconą i inteligentną kobietą swych czasów. W bibliotece miała dostęp do szerokiej gamy dzieł od nauk ścisłych i humanistycznych do utworów poetyckich, takich jak Iliada czy Odyseja albo Romansu o Aleksandrze. Być może podczas edukacji młoda Kleopatra zaczyna uświadamiać sobie stan swojego kraju w stosunku do dawnej świetności swoich przodków, bez wątpienia, przeglądając rękopisy Biblioteki.

W 58 p.n.e jej ojciec został wygnany przez aleksandryjski tłum - rozwścieczony jego uległością wobec romańskiej ekspansji - na czele którego stanęła jego najstarsza córka Berenika IV i własna żona, Kleopatra VI Fryfajna III. Ptolemeusz musiał się ewakuować z resztą swych dzieci na Rodos, potem do Rzymu, a ostatecznie do Efezu. Niewykluczone, że podczas krótkich rządów Bereniki i Tryfajny zginęła biologiczna, egipska matka Kleopatry. Ona sama musiała być świadkiem, jak przy pomocy łapówek rzymskie legiony dokonały inwazji na Egipt przywracając jej ojca na tron. Kleopatra, prawdopodobnie wtedy zrozumiała, jak bardzo skuteczne i potrzebne jest poparcie ze strony Rzymu oraz że można zdobyć je na różne sposoby - Auletes za pomocą pieniędzy, a ona za pomocą własnego wdzięku, ale też bogactwa. Po straceniu Bereniki stała się najstarszym dzieckiem i ulubienicą Ptolemeusza, który w 52 p.n.e uczynił ją koregentką, a rok później umarł.

Panowanie wraz z bratem, Ptolemeuszem XIII[]

W lutym lub marcu 51 p.n.e zmarł Ptolemeusz XII Neos Dionizos Auletes. Kleopatra już rok wcześniej dostała możność współrządów, ale egipska tradycja nakazywała, aby w kraju rządziła wspólnie para królewska, więc świeża królowa poślubiła swego młodszego brata, Ptolemeusza XIII i formalnie weszła w nim we wspólne rządy. Zaraz potem zostali deifikowani, jako Bogowie Kochający Ojca. Jednak ona miała osiemnaście lat, a on - zaledwie 10. Młody Ptolemeusz został szybko odepchnięty od wspólnych rządów, a ambitna i charyzmatyczna Kleopatra szybko została uznana przez warstwę administracyjną za jedyną królową i odtąd wydawała wszystkie oficjalne dokumenty tylko w swoim imieniu. Musiała w ciągu krótkiego czasu zmierzyć się z nieszczęściami, jakie spadły na Egipt: wieloletnie łapówkarstwo poprzedniego faraona doprowadziło do dewaluacji monety i co gorsza zadłużenia państwa, gdyż niespłacone długi ojca przeszły na jego dzieci, zbyt niskie wylewy Nilu doprowadziły do niedostatecznych zbiorów (z wyjątkiem okręgu fajumskiego, gdzie były znośne) i w efekcie do głodu zarówno w kraju, jak i w stolicy, wzrosła korupcja wśród wyższych urzędników, podatki uległy zwiększeniu, w kraju szerzyło się bandyctwo i krwawo tłumione strajki chłopskie, a w Aleksandrii zagnieździli się rzymscy watażkowie, dawni żołnierze Aulusa Gabiniusza, który sprowadził jej ojca na tron, ale po udanej interwencji pozostali w kraju tworząc swego rodzaju kastę militarną, wyróżniającą się od reszty Aleksandryjczyków, ale jednocześnie odcinającą się do swego romańskiego pochodzenia. Kleopatra i Ptolemeusz XIII dla uspokojenia mieszkańców stolicy, wydali dekret nakazujący eksport wszelkiego zboża tylko do Aleksandrii, a w przypadku jego złamania groziła kara śmierci. Gdy ponadto rzymski namiestnik Syrii, Marek Kalpurniusz Bibulus wysłał swoich synów do Egiptu, aby wezwali Gabinian do walki Partami - ci ich zabili, chcąc pozostać w swojej nowej ojczyźnie, a Kleopatra odesłała winowajców do Syrii za co Gabinianie ją szczerze znienawidzili i poparli jej odsuniętego męża.

Ptolemeusza na tronie chcieli również Pothejnos, doradca "władcy", Teodotes z Chios, jego nauczyciel i Achillas (Achilles), dowódca egipskiej armii. Trzech stronników przygotowało zamach stanu wypędzając Kleopatrę i jej siostrę Arsinoe w 49 p.n.e z Aleksandrii. Siostry schroniły się wpierw w Tebach, ale potem Arsinoe powróciła, jako nowa królowa - małżonka Ptolemeusza, a sama już Kleopatra uciekła do rzymskiej Syrii, a stamtąd do Aszkelonu, gdzie rekrutowała najemników tworząc własną armię. Armie Achillasa i Kleopatry spotkały się pod Peluzjum, gdy do Egiptu przybył Cezar.

Związek z Cezarem[]

W międzyczasie upadająca Republika Rzymska stała się polem walk między dwoma najwybitniejszymi jej wodzami: Gajuszem Juliuszem Cezarem, zdobywcą Galii i Gnejuszem Pompejuszem Maximusem, zdobywcą Syrii. Jeszcze w czasie formalnych współrządów rodzeństwa do Egiptu, jako wasalnego kraju, przybył starszy syn Pompejusza noszący takie same, jak ojciec imiona (poza przydomkiem Maximus -,,Wielki") z prośbą o przysłanie posiłków do walk z cezarianami. Według Plutarcha, Kleopatra uwiodła młodszego Pompejusza i zdołała go tak wymanewrować, że odesłała mu tylko 50 okrętów wojennych z 500 jeźdźców na pokładach[3], a zachowując większość wojsk dla siebie. W rzeczywistości duża armia była potrzebna, aby zapanować nad wewnętrznymi rozruchami. Gdy jednak królowa została wypędzona ze stolicy, Pompejusz i kontrolowany przez niego senat w Tesalonice jednogłośnie uznali Ptolemeusza XIII jednym prawowitym królem kraju faraonów, przyjacielem ludu rzymskiego, a Pompejusza ogłoszono jego patronem zgodnie z wolą Auletesa, który zobowiązał Rzymian do patronatu nad dynastią. Ten akt był jednoznacznie niekorzystny dla Kleopatry, ale miał się zemścić na wnioskodawcy. Cezar ostatecznie zwyciężył Pompejusza w bitwie pod Farsalos w Grecji, a ten musiał się ewakuować do - jak mu się wydawało - bezpiecznej i sojuszniczej Aleksandrii, aby tam odbudować swoją flotę. Jednak doradcy Ptolemeusza byli świadomi całkowitej klęski rzymskiego wodza i obawiali się gniewu zwycięskiego Cezara, który popłynął za Pompejuszem, na wieść o jego dawnych związkach z aktualnym monarchą. Namówili więc Ptolemeusza, aby ten rozkazał zabić niedoszłego patrona. Wyrok wykonali w 30 lipca 48 p.n.e Lucjusz Septymiusz, przywódca Gabinian, Achillas i zdradziecki setnik Salwiusz. Z zaskoczenia zasztyletowali generała, gdy ten schodził na ląd, a następnie ścieli mu głowę, którą odesłali do faraona.

Kleopatra i Cezar 1

Kleopatra i Cezar na pierwszym spotkaniu (autor obrazu: Jean-Léon Gérôme; 1866 rok; źródło: [1])

Gdy Juliusz Cezar przybył 1 - 2 października 48 p.n.e do Aleksandrii, armia Achillasa i najemnicy Kleopatry stacjonowali na przeciw siebie pod Peluzjum. Na powitanie od Ptolemeusza XIII otrzymał głowę zabitego Pompejusza. Jednak wbrew oczekiwaniom doradców Cezar nie tylko nie był nią zachwycony, lecz publicznie potępił zabójstwo rzymskiego obywatela i jego wykonawców składając pocałunek na czole głowy należącej do jego wroga. Później miała ona zostać złożona w specjalnym mauzoleum Gnejusza w Aleksandrii. Zażądał ponadto spłacenia resztek długu zaciągniętego przez jego ojca. Gdy wieści o tym dotarły do Kleopatry ta zdecydowała się powrócić do stolicy i spotkać z przyszłym dyktatorem. Według starożytnych legend spopularyzowanych przez rzymskich historyków, pałac w którym gościł Cezar był pilnie strzeżony przez żołnierzy oddanych Ptolemeuszowi, a Kleopatra została przewieziona tam w dywanie lub w worku na bieliznę przez jej zaufanego stronnika, Apollodorosa z Sycylii. Niezależnie od prawdy tych legend, Greczynka i Rzymianin rzeczywiście się spotkali, a Juliusz oczarowany egzotyczną królową, już wówczas zaczął dzielić z nią łóże, a owocem ich romansu miał być Cezarion, urodzony zaledwie dziewięć miesięcy od ich pierwszego spotkania. Ona miała wówczas 21 lat, a on - 53 lata. Następnego dnia ogłosił się rozjemcą między skłóconym rodzeństwem, nakazując obydwóm rozpuścić armię i rządzić dalej w zgodzie, natomiast młodsze rodzeństwo: Arsinoe IV i Ptolemeusz XIV mieli rządzić na Cyprze, który tym samym wracał do Ptolemeuszów. Mimo to Arsinoe nie odpłynęła na Cypr, lecz była trzymana, jako zakładniczka w pałacu. Ptolemeusz i jego stronnicy uznali ten ruch za zdradę interesów chłopca. Achillas ruszył spod Peluzjum, gdzie już wcześniej wrodzy mu najemnicy zostali odprawieni, na stolice. Achillasa i Ptolemeusza poparli ponadto Gabinianie i mieszkańcy Aleksandrii poirytowany zbyt śmiałymi poczynaniami Cezara. Tak rozpoczęła się wojna aleksandryjska.

Czytaj dalej: Wojna aleksandryjska

Kleopatra i Cezar 2

Gajusz Juliusz Cezar zwraca tron Kleopatrze (autor obrazu: Pierre de Cortone; rok 1637; źródło: [2])

Konflikt wydawała się katastrofalny dla kochanków, gdy z odsieczą przybyła od strony Lewantu armia Mitrydatesa z Pergamonu, która w bitwie nad Nilem ostatecznie przezwyciężyła nieprzyjaciół. Ptolemeusz XIII, prawdopodobnie się utopił w rzece, a Arsinoe IV, która podczas działań zbrojnych przeszła na jego stronę, została odesłana do Rzymu, gdzie wzięła udział w triumfie zwycięzcy. Dyktator jednak wbrew tradycji nie zabił dziewczyny, lecz odesłał ją do świątyni w Efezie, gdzie została kapłanką Artemidy. Tymczasem Kleopatra, 27 marca 47 p.n.e, ponownie nominalnie ożeniła się z jeszcze młodszym, mającym wówczas 10 lat, bratem Ptolemeuszem XIV zgodnie z zasadą dwuwładztwa, jednak de facto odtąd panowała samodzielnie w kraju nad Nilem. Na uczczenie swego zwycięstwa, zwycięscy kochankowie udali się w romantyczną podróż wzdłuż Nilu docierając niemal do granicy z państwem Kusz. Sytuacja w Azji Mniejszej zmusiła jednak generała do powrotu do ojczyzny. Przed wyjazdem z Egiptu pozostawił w stolicy trzy rzymskie legiony pod dowództwem wyzwoleńca Rufiona, teoretycznie aby strzec nowej monarchini. Cypr powrócił do ptolemejskiego Egiptu, a Kleopatra zainstalowała na nim namiestnika Serapiona.

Latem 46 roku p.n.e, rok po powrocie na tron, Kleopatra wraz z nominalnym mężem i nieślubnym synem wybrała się w podróż do Rzymu na zaproszenie kochanka, gdzie pozostała w wilii Cezara przez następne dwa lata. W tym czasie Egiptem zarządzał jej zaufany administrator - Teon z Aleksandrii. Juliusz święcił swoje zwycięstwa w Galii, Poncie, Afryce i Egipcie, ale jeszcze tego samego roku musiał wyprawiać się do Hiszpanii, gdzie niedobitki Pompejańczyków podniosły zdławiony przez cezarian bunt. O tym, jak bardzo dyktator był zachwycony Egiptem świadczy to iż przy pomocy aleksandryjskiego astronoma Sosygenesa zreformował stary kalendarz rzymski do formy znanej dziś pod nazwą kalendarz juliański, a nieślubny syn Kleopatry nosił oficjalnie przydomek Cezar, co znaczyło iż ojciec uznał go za swego prawowitego syna. Wystawił kochance nawet podobiznę w świątyni Wenus Genetrix, rzekomej założycielki rodu Juliuszów, gdzie była pierwowzorem dla posągu bogini miłości. Kleopatra budziła powszechną nienawiść wśród Rzymian, gdyż Cezar był już żonaty z Kalpurnią. Mimo to monarchini starała się ukrywać związek udając iż jej wizyta ma charakter służbowy - tym bardziej, że była z mężem. 15 marca 44 r. p.n.e w idy marcowe w gmachach senatu Gajusz został zasztyletowany przez grupę senatorów, tzw. liberatorów, zaniepokojonych jego monarchicznymi zapędami. Cezarion miał wtedy 3 lata. Królowa była jeszcze przez jakiś w Rzymie oczekując na odczytanie spisanego rok wcześniej testamentu zmarłego. Gdy do tego doszło - prawowitym dziedzicem Juliusza okazał się wnuk jego siostry, Oktawian, który odziedziczył 3/4 majątku i przydomek Cezar, stając się jego adoptowanym synem. Kleopatra, widząc że nic nie wskóra, musiała powrócić do Aleksandrii.

Wojna liberatorów[]

Śmierć Cezara w 44 p.n.e wywołała wstrząs emocjonalny wśród plebejuszów, których - jako popular - interesy reprezentował. Jego plebejskie sympatie i chęć sprawowania dożywotniej władzy spowodowała spisek związany przez senackich oligarchów, który zakończył się sukcesem. Na ich czele stali Marek Brutus i Kasjusz Longinus. Lud rzymski był jednak oburzony straceniem tak zasłużonego dla Republiki męża stanu, a płomienna mowa Marka Antoniusza - bliskiego oficera i dalekiego krewnego dyktatora - na jego grobie spowodowała wybuch gwałtownej agresji wobec spiskowców zwanych liberatorami (od łac. liberum - wolność), a ci musieli uciekać na wschód. Generałowie Marek Antoniusz i Marek Emiliusz Lepidus oraz główny spadkobierca Cezara - Oktawian związali sojusz zwany II triumwiratem. Cezarianie kontrolowali w 43 p.n.e zachodnie, łacińskie prowincje, a Republikanie - wschodnie, greckie regiony (Marek Brutus - Grecję i Azję Mniejszą, a Kasjusz Longinus Syrię i przypuszczalnie Cyrenajkę).

Tymczasem Kleopatra powróciła do Aleksandrii, gdzie na wstępie nakazała otruć swego niedoszłego męża i jedynego żywego brata - Ptolemeusza XIV, aby w jego miejsce ustanowić, jako męskiego koregenta własnego syna, Cezariona, który był wówczas małym chłopcem więc cała władza de facto należała tylko do Kleopatry. W jej interesie było rzecz jasna wspieranie Cezarian i ich oficjalnie poparła, lecz jej niepokorny namiestnik Cypru - Serapion - wbrew woli zwierzchniczki, przysłał pomoc Kasjuszowi, gdy tymczasem ona zorganizowała flotę mającą wesprzeć triumwirat, lecz ta została zatopiona przez sztorm u wybrzeży Libii. Wówczas odesłała trzy rzymskie garnizony - zainstalowane w Aleksandrii niegdyś przez Cezara - do stronnika dyktatora, Publiusza Korneliusza Dolabelli, którego jednak pokonał republikanin Kasjusz i przejął przesłane wojska. Longinus planował nawet odwetową inwazje na Egipt, ale rozkazy Brutusa zmusiły go do udania się pod miejscowość Filippi na Bałkanach (dzisiejsza Grecja), gdzie Cezarianie i Republikanie mieli stoczyć ostateczną bitwę.

W bitwie pod Filipii Marek Antoniusz i Oktawian (Lepidus pozostał na zachodzie, aby utrzymać dotychczasowe pozycje cezarian) pokonali cezarobójców - Kasjusza Longinusa i Marka Brutusa, którzy w obliczu klęski popełnili samobójstwo. Był to de facto koniec Republiki, gdyż zwycięscy podzielili się między sobą prowincjami. Lepidus otrzymał Afrykę, Marek Antoniusz grecki wschód, niegdyś kontrolowany przez liberatorów i Galię, a Oktawian - Hiszpanię. Italia miała pozostać we wspólnej strefie wpływów. Marek Antoniusz wezwał do siebie Kleopatrę w miejscowości Tars w Cylicji, aby ta wytłumaczyła się z zachowania jej cypryjskiego namiestnika, Serapiona oraz losu trzech aleksandryjskich legionów, które dostały się do obozu republikanów podczas wojny liberatorów. Kleopatra musiała się przygotować.

Związek z Markiem Antoniuszem[]

W 41 r. p.n.e. Marek Antoniusz, nowy władca rzymskiego wschodu, wezwał Kleopatrę do Tarsu w Cylicji, aby ta wytłumaczyła się ze swego zachowania podczas wojny. Monarchini początkowo ostentacyjnie opóźniała swoje przybycie, mówiąc że potrzebuje więcej czasu. Gdy jednak spotkanie miało być nieuniknione - dobrze zadbała, aby wywarło na hedonistycznym Antoniuszu wielkie, pozytywne wrażenie.

„[Kleopatra] popłynęła w górę rzeki Kydnos na okręcie transportowym z rufą ozłoconą, z rozpiętymi żaglami purpurowymi, z wiosłami w srebrze, poruszanymi w takt aulosu zharmonizowanego z syryngą i kitarami. Sama ona spoczywała pod baldachimem przetykanym złotem, wystrojona niczym Afrodyta na obrazach, a chłopczyki jak te amorki na malowidłach stały z obu

stron chłodząc powietrze wachlarzami. A jej służebne, wybornej piękności, w strojach Nereid i Charyt, rozmieszczone były to na przedzie okrętu, to u masztów. Cudowne zapachy rozchodziły się z mnóstwa kadzideł na brzegach. Ludzie znad rzeki zaraz towarzyszyli jej z obu stron, a ci z miasta wybiegli, żeby zobaczyć to widowisko. Tłum ulotnił się z rynku i w końcu Antoniusz

zasiadający tam na mównicy pozostał sam, a po ludziach poszła mowa, że to Afrodyta w uroczystym pochodzie idzie do Dionizosa-Bakchusa ku szczęściu Azji. Antoniusz przez posłańca zaprosił ją najpierw na ucztę. Ale ona uznała, że wypada, by on sam do niej przybył. Natychmiast chcąc jej okazać uprzejmość i przyjazny stosunek, usłuchał i przybył. Zastał urządzenie trudne do opisania w słowach. Najbardziej jednak olśniły go światła swą mnogością. Opowiadają, że taka ich ilość jednocześnie wszędzie wisiała i błyskała i w takich wzajemnie zgranych układach w zdobne figury koliste i proste, że widok ich był czymś tak pięknym jak mało podobnych.”— Żywoty sławnych mężów, Plutarch, Żywoty Marka Antoniusza; str. 26

Tłumaczenia Kleopatry zostały przyjęte przez Antoniusza, a rzymski generał był tak oczarowany egzotyczną królową, że spędził z nią razem zimę 41/40 roku p.n.e w Aleksandrii, gdzie spłodził z nią dzieci rozpoczynającą długoletni romans trwający aż do ich śmierci. Kleopatra zleciła Markowi zgładzenia niepokornego namiestnika Cypru oraz własnej siostry, Arsinoe IV, uwięzionej przez Cezara w świątyni Artemidy w Efezie. Napastnicy wysłani przez Antoniusza zamordowali Arsinoe pogwałcając prawo azylu obowiązujące w miejscu świętym. Serapion uciekł z Cypru do Tyru, gdzie został przechwycony przez Antoniusza, a ten przekazał ją Kleopatrze, a ta najprawdopodobniej rozkazała go ściąć. W międzyczasie zmarła żona Antoniusza, Fulwia, wcześniej wywołując bunt skierowany przeciwko Oktawianowi, który zakończył się klęską. Pomimo szczerej miłości między Kleopatrą, a Antoniuszem, ten musiał poślubić Oktawie, żonę Oktawiana, dla zachowania pokoju. Zmieniony został również układ triumwiratu - Oktawian formalnie uzyskał kosztem Antoniusza Galię oraz de facto Italię, choć de jure dalej była ona dobrem wspólnym. Wiosną 40 p.n.e władczyni powiła Rzymianinowi bliźniaków - Aleksandra Heliosa (gr. ,,słońce") i Kleopatrę VIII Selene (gr. ,,księżyc"), ale w tym czasie ich ojciec musiał opuścić Aleksandrię, aby poślubić Oktawie i co ważniejsze - odzyskać Lewant, który po wojnie liberatorów zajęli Partowie. Wówczas do Egiptu uciekł przed Partami sam Herod Wielki, wówczas namiestnik rzymskiej Galilei, gdzie został życzliwie przyjęty przez królową, która zaproponowała mu nawet dowództwo nad egipską armią, lecz Herod odmówił i egipskim statkiem dostał się do Rzymu, gdzie triumwirat ogłosił go nowym królem Judei.

Separacja między dwojgiem kochanków trwała do jesieni 37 roku, gdy Marek Antoniusz powrócił na wschód, aby tym razem wyprawić się na Partów i zdobyć dla Rzymian ich imperium. Spotkał się w tym celu z Kleopatrą w Antiochii nad rzeką Orontes, pilnie potrzebując wsparcia finansowego z jej strony. W trakcie tego spotkania Antoniusz spłodził z nią kolejnego synka, Ptolemeusza Filadelfosa II. Kampania partyjska okazała się jednak katastrofalna - rzymskie wojska zapuściły najdalej do Medii Atropatene i musiały wracać przez Armenię do Syrii, nie zyskawszy żadnych nowych ziem. O klęskę oskarżona armeńskiego króla Artawazdesa II, który został pojmany przez Antoniusza do Aleksandrii. Wcześniej Kleopatra odwiedziła kochanka w Fenicji, niosąc mu wyposażenie dla żołnierzy. Wbrew rzeczywistości Antoniusz uznał klęskę w Partii za wielkie zwycięstwo i zorganizował triumf w stolicy Egiptu, co rozeźliło Rzymian, dla których triumfy mogły odbywać się tylko w wiecznym mieście. Jeszcze bardziej ich oburzył fakt iż Kleopatra namówiła wodza do przekazania części prowincji rzymskich ich dzieciom - Cyrenajkę Kleopatrze Selene; Armenię, Medię i Partię Aleksandrowi Heliosowi (choć w istocie Rzymianie żadnych z tych ziem nie kontrolowali), a Syrię, Fenicję i Cylicję Ptolemeuszowi Filadelfosowi. Kleopatra otrzymała również część Judei i Nabatei, rządzonych przez Heroda Wielkiego i Malichosa I. Została ogłoszona królową królów, a jej syn prawowitym następcą Juliusza Cezara. Ponadto Oktawian wpadł w posiadanie testamentu Marka Antoniusza, który publicznie odczytał w senacie, a w którym triumwir wschodu żądał pogrzebu w Aleksandrii u boku ukochanej. Wszystko to sprawiło, że Antoniusza Oktawian ogłosił wrogiem ludu rzymskiego. Oktawian już wcześniej pozbył się Lepidusa, zajmując Afrykę i już tylko Kleopatra i Antoniusz stali na drodze pełnego zjednoczenia. Senat uchwalił wojnę przeciwko nim, a decydująca bitwa miała się rozegrać na morzu w zatoce koło miejscowości Aktion, to jest po łacinie Akcjum, w Grecji.

Śmierć[]

Patrz: Bitwa pod Akcjum

W morskiej bitwie pod Akcjum u wybrzeży Grecji 400 okrętów wojennych Oktawiana - głównie małych, ale zwrotnych i szybkich liburn starło się z 230 trój- i czteromasztowcami Antoniusza i Kleopatry dnia 2 września 31 roku p.n.e. Początkowo nic nie było przesądzone aż Kleopatra skorzystała z wyłomu, który pojawił się w szeregach nieprzyjaciela i niespodziewanie wypłynęła na otwarte morze uciekając z pola bitwy. Zaślepiony miłością do niej Marek przesiadł się na mniejszy statek i podążył ku niej, docierając aż do Aleksandrii. Pozbawiona dowódców armia walczyła dalej, ale ostatecznie, te okręty, które nie zostały zatopione musiały skapitulować. Legioniści Antoniusza, którzy dowiedzieli się o haniebnym postępku dotychczasowego przywódcy, przeszli na stronę Oktawiana. Bitwa pod Akcjum okazała się absolutną klęską królowej i jej kochanka. Wszystkie rzymskie terytoria były kontrolowane przez ich wroga, któremu pozostało nic innego, jak dopaść uciekinierów[4].

Po dotarciu do Egiptu Kleopatra nakazała ścięcie armeńskiego króla Artawazdesa II, którego uprowadził do Aleksandrii Antoniusz po kampanii partyjskiej, a następnie zamknęła się we własnym grobowcu wraz z kosztownościami, które była gotowa podpalić razem ze sobą, by nie dostały się w ręce Oktawiana. Jednocześnie nakazała, aby powiedziano Antoniuszowi, że umarła. Rzymianin, gdy dowiedział się o śmierci swej małżonki, poprosił niewolnika o imieniu Eros, aby ten przebił go mieczem. Eros jednak zamiast wodza zabił siebie. Antoniusz więc sam sobie zadał cios, a ponieważ rana nie była śmiertelna, poprosił, aby go dobito. Nikt jednak nie chciał tego uczynić. Wtedy Antoniusz dowiedział się od sekretarza królowej, że Kleopatra nadal żyje i chce go widzieć. Umierającego Antoniusza wciągnięto do grobowca na linach, po czym skonał w ramionach ukochanej.

Okoliczności śmierci królowej budzą wątpliwości - starożytna tradycja głosi iż popełniła samobójstwo z pomocą węża (egipskiej kobry lub żmii) lub rzadziej trucizny, ale współcześni historycy są coraz częściej skłonni sugerować, że to raczej na zlecenie Oktawiana Kleopatra została zamordowana, a ten perfidnie upozorował samobójstwo ostatniej egipskiej monarchini, jako ostateczny dowód jej tchórzliwości i niegodności. Egipt w 30 p.n.e stał się rzymską prowincją.

Dalsze losy potomków Kleopatry VII[]

Kleopatra miała czwórkę znanych dzieci. Pierwszym i najstarszym z nich był Cezarion, owoc romansu z Gajuszem Juliuszem Cezarem. Po inwazji Oktawiana na Egipt w 30 p.n.e, Kleopatra na krótko przed swą tragiczną śmiercią wysłała pierworodnego do portowego miasta Berenike nad Morzem Czerwonym skąd miał popłynąć do dalekich i bezpiecznych Indii. Jednak Rodon (Rhodon), nauczyciel chłopca, zdradził i poradził mu wrócić do Aleksandrii oraz zdać się na łaskę Oktawiana. Ten po konsultacji z aleksandryjskim filozofem Arejosem nakazał uduszenie jedynego biologicznego syna Juliusza Cezara i potencjalnego konkurenta w dziedzictwie po nim. Z Markiem Antoniuszem miała dwóch synów: Aleksandra Heliosa i Ptolemeusza Filadelfosa oraz jedyną córkę, Kleopatrę VIII Selene. Cała trójka zmuszona była do uczestniczenia w triumfie zorganizowanym przez Oktawiana w Rzymie po podboju Egiptu, gdzie zakuci w złote łańcuchy musieli dźwigać podobiznę matki z przyczepioną do niej żmiją, ale nowy cesarz oszczędził im życie i przeznaczył swej siostrze Oktawii, która troskliwie wychowywała nieślubne dzieci jej męża. Dalsze losy Aleksandra i Ptolemeusza są nieznane - być może zmarli w dzieciństwie.

Jednak ich siostra i jedyna córka wielkiej królowej kontynuowała ptolemejski ród wychodząc za mauretańskiego króla Jubę II, z którym miała jednego syna - Ptolemeusza z Mauretanii, który z kolei był ostatnim władcą tego berberyjskiego państwa na terenach dzisiejszego Maroka. Został zamordowany z rozkazu trzeciego cesarza Kaliguli, a jego państwo stało się następną rzymską prowincją, potem podzieloną przez Klaudiusza, na Mauretanię Tingitańską i Cezarejską. Wcześniej Ptolemeusz z Mauretanii spłodził z niejaką Julią Uranią córkę - Druzyllę Mauretańską, a ta wyszła za arcykapłana bożka El-Gabala i króla Emesy (miasto w dzisiejszej Syrii) - Gajusza Juliusza Sohemusa, z którym mieli syna Gajusza Juliusza Aleksjona II, również króla Emesy. Rodowód dalszych pokoleń jest niejasny, ale wiadomo że Aleksjon miał dzieci, a jego potomkiem był Gajusz Juliusz Bassianus, który po przez swoje córki: Julię Domnę i Julię Mezę, stał się teściem cesarza Septymiusza Sewera, a także dziadkiem pozostałych władców z dynastii Sewerów: Karakalii, Gety, Heliogabala i Aleksandra. Również królowa Palmyry, Septymia Zenobia, uważała się za potomkinię Kleopatry, co biorąc pod uwagę bliskość geograficzną łączącą obydwa królestwa (Palmyry i Emesy) oraz podobną pozycje polityczną rządzących nimi rodów, ułatwiającą małżeństwa dynastyczne, jest bardzo prawdopodobne.

Polityka wewnętrzna[]

Kleopatra, jako jedyna ze wszystkich greckich królów i królowych Egiptu, nauczyła się porozumiewać w języku swym egipskich poddanych, co ewidentnie świadczy o bardziej życzliwym stosunku władcy do starej ludności koptyjskiej różniącym się od polityki jej przodków, którzy faworyzowali ludność napływową, zwłaszcza innych Greków. Monarchini próbowała pozyskać tubylców z pomocą religii. Jej pierwszym wyczynem po śmierci ojca i wstąpieniu na tron był - wraz z bratem - współudział w ustanowieniu nowego świętego byka Buchisa w miejscowości Hermontys (Hermonthis), którego Egipcjanie uważali za wcielenia boga Ra[5]. Inny duchowny, arcykapłan Onnofrys z miasta Arsinoe (dzisiejsza Hawara), również złożył w imieniu Izydy dedykacje Kleopatrze na początku jej rządów[6]. Gdy Kleopatra przebywała w Rzymie w 46 p.n.e Teon z Aleksandrii, jej poplecznik nadzorujący państwem pod nieobecność monarchini, nadał świątyni Izydy w mieście Ptolemais Hermiou przywilej gwarantujący jej nienaruszalności i zwolnienie od podatków[7]. Nie wiadomo czy zrobił to od siebie czy zgodnie z wolą zwierzchniczki. Jej zaangażowanie w sprawy religijne miało nie tylko wymiar prawny i symboliczny, ale również praktyczny. Przyozdobiła świątynie w Denderze, zbudowaną jeszcze za panowania Ptolemeusza XII Auletesa, obrazem przedstawiającym ją pod postacią bogini Izydy wraz z jej pierworodnym Cezarionem, jako prawowitym faraonem. W Ermant, miejscowości w pobliżu Teb, nakazała wznieść dom urodzenia (mammisi) dla świątyni Montu, egipskiego boga wojny. W Koptos wzniosła kaplice wyroczni w świątyni boga ziemi, Geba i powiększyła samo sanktuarium. W Kom Ombo, ośrodku kultu boga-krokodyla Sobka i jego świętych krokodyli, odrestaurowała tamtejszą wielką świątynie i jej kaplice. W Madu (Medamud), 8 kilometrów od Luksoru, ozdobiła lokalną świątynie Montu swoją podobizną podczas religijnego obrzędu. W samej zaś Aleksandrii wzniosła Cezareum, sanktuarium poświęcone jej kochankowi i deifikowanemu zdobywcy Galii. Ona sama starała się przedstawiać swym poddanym, jako reinkarnacja bogini Izydy.

Józef Flawiusz, historyk z I wieku n.e, w dziele Przeciw Apionowi - idąc za wspomnianym Apionem, któremu się przeciwstawiał - napomniał, że Kleopatra, inaczej niż jej przodkowie i Juliusz Cezar, była wrogo nastawiona do aleksandryjskich Żydów, a podczas głodu w stolicy odmówiła Judejczykom przedziału zboża[8]. Do naszych czasów zachowała inskrypcja synagogalna odkryta w Aleksandrii w 1902 roku na obszarze Gabbary, regionu przeznaczonego na chowanie zmarłych, co o tyle jest niezwykłe, że według prawa żydowskiego każdy, kto ma kontakt z ludzkimi zwłokami jest nieczysty przez tydzień (ks. liczb 19:11). Napis głosi, że niejaki Alypos zbudował dom modlitwy (synagogę) 15 roku miesiąca Mecheir w imieniu króla i królowej. Inskrypcja datowana jest na 37 roku p.n.e, a więc tą parą królewską jest właśnie Kleopatra VII i jej syn Cezarion[9]. To odkrycie dowodzi, że przynajmniej część żydowskich aleksandryjczyków (takich jak Alypos) popierała królową, a informacje Józefa Flawiusza mogą być efektem jego pro-rzymskiego nastawienia, gdyż Rzymianie jednoznacznie źle oceniali ostatnią władczynie Egiptu.

Polityka zagraniczna[]

Republika Rzymska[]

Kleopatra od czasu wojny aleksandryjskiej opierała swe panowanie na sojuszu z upadającą Republiką Rzymską. Związała się najpierw z Gajuszem Juliuszem Cezarem, rzymskim generałem, który przywrócił ją na tron i spłodził z nią pierworodnego następce tronu. Ponadto pozwoliła, aby w stolicy jej królestwa stacjonowały okupacyjne rzymskie legiony podległe nie jej, lecz Cezarowi. Dwuletnią podróżą "służbową" w Rzymie poważnie zaniedbała sprawy państwowe. Z drugiej strony, królowa była świadoma, że jej sojusznicy podbili już wiele greckich królestw, w tym prowincje niegdyś kontrolowane przez ich ptolemejskich przodków i pragnęła je odzyskać. Najpierw po wojnie aleksandryjskiej odzyskała od Cezara Cypr, a po uwiedzeniu Marka Antoniusza ich dzieci miały panować nad większością rzymskiego Bliskiego Wschodu. Prawdopodobnie planowała założyć z tym ostatnim nową dynastię, która odrodzi epokę hellenistyczną na terenach dawnego imperium Aleksandra Wielkiego, ale bitwa pod Akcjum i tragiczna śmierć przekreśliła jej ambitne plany.

Państwa ościenne[]

Mity na temat Kleopatry VII[]

Pochodzenie[]

W kulturze masowej utrwalił się wizerunek Kleopatry VII, jako Egipcjanki, uwodzicielskiej i heroicznej dziedziczki cywilizacji faraonów. W rzeczywistości założycielami dynastii Ptolemeuszów, z której pochodziła był Ptolemeusz I Soter i jego żona Berenika I - obydwaj byli Grekami wywodzącymi się z tzw. Macedonii Górnej, gdzie miejscowi posługiwali się epirockimi i macedońskimi dialektami języka greckiego. Ich syn, Ptolemeusz II Filadelfos, miał syna z Arsinoe I, córką Antypatera, również wywodzącego się z Macedonii, ale ,,właściwej", Dolnej i również był Grekiem. Syn Filadelfosa, Ptolemeusz III Euergetes, ożenił się z Bereniką II, córką Apamy II z dynastii Seleucydów oraz Magasa, syna Bereniki I i jej poprzedniego męża Filipa, który również pochodził z Górnej Macedonii. Apama II miała czysto greckie, antygonidzkie i antypatrydzkie pochodzenie od strony matki, Stratoniki, ale jej ojciec - Antioch I Soter był synem Seleukosa (syna Antiocha i Laodike, obydwaj będący greckimi Macedończykami) i jego żony Apamy I, która była irańskiego pochodzenia - jej ojciec, Spitamenes, był możnowładcą Baktrii walczącym z Aleksandrem Wielkim, którego córkę zaślubił ze swoim wodzem podczas wielkiego wesela w Suzie. Po Ptolemeuszu III Euergetesie i Bereniki II, konsekwentnie żeniono ze sobą braci i siostry, ale były od tego pewne odstępstwa:

  • Syn Ptolemeusza IV Filopatora, Ptolemeusz V Epifanes ożenił się z księżniczką Kleopatrą I syryjską z dynastii Seleucydów. Kleopatra po ojcu, Antiochu III, miała czysto greckie pochodzenie, z wyjątkiem irańskiej Apame I, ale po matce, Laodike III, pochodziła z pontyjskiej dynastii Mitrydatydów będącej zgrecyzowaną odnogą perskiego rodu Artabazydów.
  • Ptolemeusz Lathyros, wnuk Epifanesa, miał z egipską konkubiną dwóch synów: Ptolemeusza z Cypru oraz Ptolemeusza XII Auletesa, ojca Kleopatry
  • Ptolemeusz Aleksander I, brat Lathyrosa, również miał z bliżej nieznaną kobietą (prawdopodobnie również egipską kochanką) syna, Pt. Aleksandra II, który jednak nie był przodkiem Kleopatry VII

Wiadomo bezdyskusyjnie, że ojcem Kleopatry był Auletes, ale tożsamość jej matki budzi wątpliwości - mogła to być zarówno rodzona siostra Auletesa, Kleopatra VI Tryfajna III, jak i egipska konkubina wywodząca się z memfickiego rodu arcykapłanów Ptaha. Niezależnie od tego, Kleopatra Filopator, pomimo perskich, baktryjskich i egipskich przodków - była zasadniczo Greczynką o tradycjach macedońskich. Płynęła w niej krew następujących diadochów: Antypatra, Antygona, Seleukosa I Nikatora oraz Ptolemeusza I Sotera, ale była w prostej linii główną dziedziczką tego ostatniego i historycy zaliczają ją do greckiej dynastii Ptolemeuszów. Wiadomo, że jako jedyna z rodu nauczyła się języka egipskiego (jak i innych języków), ale jej rodzinnym językiem dnia codziennego była greka koine, oparta na attyckim dialekcie greki klasycznej.

Uroda[]

Przewiezienie w dywanie[]

Według starożytnych legend Kleopatra w październiku 49 p.n.e, podczas wojny domowej z bratem, skrycie dostała się do aleksandryjskiej komnaty Cezara zawinięta w dywan lub koszyku na bieliznę, przewieziona przez Apollodora z Sycylii. Jednak część naukowców kwestionuje taką możliwość. W serii Niesławni starożytni w odcinku poświęconym Kleopatrze ratownik medyczny, Fred Galvan, przy pomocy modelki postanowił zweryfikować tą historię przez zmierzenie temperatury w dywanie w takich warunkach. W okresie, gdy królowa miała posłużyć się tym trikiem temperatura w Aleksandrii wynosiła jakieś 20°. Służący mogli ją nieść nawet 800 metrów. Fred odtworzył jej podróż w porównywalnej temperaturze. Już w ciągu 3 pierwszych minut temperatura w dywanie zdążyła gwałtownie wzrosnąć do 33°. Okazało się, że ciało zawinięte w dywan w ciepły dzień nie schładza się na wskutek cyrkulacji powietrza. Po 20 minutach w dywan rozgrzał się do 36° i temperatura dalej rosła aż aktorka zaczęła odczuwać dyskomfort. Przy 37° naukowcy zakończyli eksperyment ze względu na dobro aktorki[10]. Wynik sugerował, że dla Kleopatry podróż w dywanie, jeśli miała miejsce, musiała być niebezpiecznym i bardzo nieprzyjemnym wydarzeniem. Jednak eksperyment wykonano tylko w ciągu dnia, nie nocy i bez uwzględnienia wątku z koszykiem bielizny.

Rozwiązłość[]

Kleopatra powszechnie uchodzi za postać bardzo rozwiązłą i uwodzicielską - to dziedzictwo rzymskich historyków, którzy starali się okazać królową w jak najgorszym świetle. W rzeczywistości była w związku z tylko dwoma rzymskimi mężczyznami: Gajuszem Juliuszem Cezarem i Markiem Antoniuszem, którym była wierna do ich śmierci. Małżeństwa z braćmi: Ptolemeuszem XIII i XIV miały związek z podtrzymaniem tradycji faraońskich, ale na pewno nie stała za nimi jakakolwiek miłość skoro Kleopatra wdała się z jednym w konflikt zbrojny (który zakończył się jego śmiercią), a drugiego otruła. Obydwa kazirodztwa były bezdzietne. Miała tylko cztery dzieci: Cezariona, spłodzonego przez Juliusza Cezara oraz Aleksandra Heliosa, Kleopatrę VIII Selene i Ptolemeusza Filadelfosa II z Markiem Antoniuszem. Źródła historyczne wspominają jedynie wcześniejszy niejasny flirt z Gnejuszem Pompejuszem[11], starszym synem Pompejusza Wielkiego, ale tylko dlatego, że do bitwy pod Farsalos sprowadził z wasalnego Egiptu mniej okrętów niż można byłoby się po takim kraju spodziewać. Rzekome zaloty wobec samego Heroda Wielkiego, insynuowane przez Józefa Flawiusza, prawdopodobnie były chwytem albo całkowicie zmyślonym, albo motywowanym politycznie. Już Józef Flawiusz skłania się raczej temu, że Kleopatra chciała tylko wrobić Heroda w gwałt, doprowadzić do jego śmierci skarżąc się Antoniuszowi i przejąć królestwo Judei, co jej się nie udało.

Okoliczności śmierci[]

Odniesienia w kulturze[]

Wikipedia Ta strona zawiera treści z angielskiej wersji Wikipedii na licencji CC-BY-SA 3.0

Filmy[]

  • Kleopatra znana również pod tytułem angielskim, jako Rabowanie Grobowca Kleopatry; rok 1899; produkcja francuska - grana przez Jeanne d'Alcy
  • Antoniusz i Kleopatra; rok 1908; produkcja amerykańska - grana przez Florence Lawrence
  • Kleopatra, Królowa Egiptu; rok 1912; produkcja amerykańska - grana przez Helen Gardner
  • Kleopatra; rok 1917; produkcja amerykańska - grana przez Teodozję Burr Goodman
  • Antoniusz i Kleopatra; rok 1924; produkcja amerykańska - grana przez Ethel Teare
  • Kleopatra; rok 1934; produkcja amerykańska - grana przez Claudette Colbert
  • Inferno Dantego; rok 1935; produkcja amerykańska - grana przez Lornę Low
  • Cleobatra; rok 1943; produkcja egipska - grana przez Aminę Rizk
  • Cezar i Kleopatra; rok 1945; produkcja brytyjska - grana przez Vivien Leigh
  • Serpent of the Nile; rok 1953; produkcja amerykańska - Rhonda Fleming
  • Due notti con Cleopatra; rok 1954; produkcja włoska - grana przez Sophię Loren)
  • The Story of Mankind; rok 1957; produkcja amerykańska - grana przez Virginię Mayo
  • A Queen for Caesar: rok 1962; produkcja włosko-francuska - grana przez Pascale Petit
  • Kleopatra; rok 1963; produkcja amerykańska - grana przez Elizabeth Taylor
  • Totò e Cleopatra; rok 1963; produkcja francusko-włoska - grana przez Magali Noël
  • Carry On Cleo; rok 1964; produkcja brytyjska - grana przez Amandę Barrie
  • Asterix i Kleopatra; film animowany; rok 1968; produkcja belgijsko-francuska; głos podkładała Micheline Dax
  • 'The Notorious Cleopatra; rok 1970
  • Kleopatra; rok 1970; produkcja japońska - anime, głos podkładała Chinatsu Nakayama
  • Kleopatra; rok 1970 rok; produkcja amerykańska - grana przez Janet Susan Mary Hoffmann
  • Antoniusz i Kleopatra; 1972 rok; produkcja brytyjsko-hiszpańsko-szwajcarska - grana przez Hildegarde Neil
  • Highway to Hell; 1992 rok; produkcja amerykańska - grana przez Amy Stiller
  • Kleopatra; rok 1999; produkcja amerykańsko-niemiecka - grana przez Leonor Varela
  • Asterix i Obelix: Misja Kleopatra; rok 2002; produkcja francusko-włoska; grana przez Monikę Bellucci
  • Scooby-Doo na tropie mumii; film animowany; rok 2005; produkcja amerykańska - głos podkładała Virginia Madsen
  • Giulio Cesare; rok 2006; grana przez Danielle de Niese
  • Kobiety, które tworzyły historię, odc. 1 - Kleopatra; rok 2013; produkcja niemiecka

Przypisy[]

  1. ↑ W okresie tzw. kryzysu III wieku w Cesarstwie Rzymskim, Egipt na krótko został zajęty przez arabską królową Zenobię, władczynię aramejsko-arabskiej Palmyry, która uznała się za królową Egiptu i potomkinie Kleopatry VII. Jej panowanie w Egipcie trwało jednak zbyt krótko, a po niej Egipt ponownie wrócił do państwa rzymskiego, potem bizantyńskiego aż do inwazji perskiej w VI wieku oraz arabskiej w VII wieku n.e
  2. ↑ Tak przyjęło się w historiografii, ale w momencie aneksji ptolemejskiego Egiptu były jeszcze dwa państwa o charakterze greckim (hellenistycznym) - państwo Indo-Greków, które jednak upadło pod naporem irańskich koczowników już w I wieku n.e oraz królestwo bosporańskie na Krymie, które już wcześniej zostało podporządkowane Rzymowi, ale pozostało odrębnym bytem politycznym, rządzonym przez wasalnych królów, a nie namiestników do upadku w IV wieku p.n.e
  3. ↑ Krawczuk Aleksander - KLEOPATRA
  4. ↑ Bitwa pod Akcjum (31 p.n.e.) « IMPERIUM ROMANUM
  5. ↑ http://www.attalus.org/docs/other/inscr_251.html#C
  6. ↑ http://www.attalus.org/docs/other/inscr_3.html
  7. ↑ http://www.attalus.org/docs/other/inscr_6.html
  8. ↑ Jewish Encyclopedia - Cleopatra
  9. ↑ http://www.bible.ca/synagogues/Alexandria-Egypt-synagogue-Greek-inscriptions-origin-ancient-first-century-oldest-pre70AD-archeology-PtolemyXV-queen-last-proseuche-house-of-prayer-37bc.htm
  10. ↑ Niesławni starożytni - Kleopatra; Leszek G; Youtube; 9:41 - 11:47.
  11. ↑ Krawczuk Aleksander - KLEOPATRA

Źródła[]

Francuskojęzyczne[]

Anglojęzyczne[]

Polskojęzyczne[]

Treści społeczności są dostępne na podstawie licencji CC-BY-SA, o ile nie zaznaczono inaczej.
Advertisement