Kongres wiedeński

Obraz przedstawiający obrady kongresu wiedeńskiego pt. Kongres wiedeński, autorstwa Jeana Baptiste-Isabey

Kongres wiedeński − zebranie przedstawicieli szesnastu narodów w sprawie rewolucji francuskiej i wojen napoleońskich oraz następujących po nich rewizji zmian terytorialnych i ustrojowych. Odbywał się on w Wiedniu od września 1814 do czerwca 1815.

Ważniejsze państwa uczestniczące

• Rosja
• Prusy
• Wielka Brytania
• Austria
• Francja

Zwołanie kongresu

W związku z upadkiem Napoleona Bonaparte po bitwie narodów pod Lipskiem, wojska koalicji wkroczyły do Francji i zajęły jego stolicę. Zmusiło to francuskiego cesarza do abdykacji, a później został zesłany na wyspę Elbę. Po zakończeniu ekspansji Napoleona, chciano przywrócić do Europy porządek sprzed rewolucji francuskiej i wojen ich cesarza. W tym celu został zwołany kongres przedstawicieli szesnastu narodów, spośród których najwięcej do powiedzenia mieli:

• car Rosji Aleksander I
• król Prus Fryderyk Wilhelm III
• minister spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii Robert Stewart Castlereagh
• cesarz Austrii Franciszek I
• minister spraw zagranicznych Austrii Klemens Lotar von Metternich
• minister spraw zagranicznych Francji Charles Talleyrand

Postanowienia kongresu

Obrady kongresu zakończyły się w czerwcu 1815, kiedy to podpisano akt końcowy. Wprowadzał on w Europie nowy ustrój polityczny, który opierał się na trzech głównych zasadach:

• restauracji;
• legitymizmie;
• równowadze europejskiej.

Restauracja opierała się na przywróceniu tronu dynastiom obalonym podczas rewolucji francuskiej i wojen napoleońskich. Według tej zasady miały być cofnięte zmiany terytorialne oraz ustrojowe, a także wprowadzone ponownie rządy absolutne. Jednak zmiany w niektórych krajach okazały się być nieodwracalne.
Legitymizm opierał się na ideale świętego, nienaruszalnego władcy, który miał zapobiec wydarzeniom podobnym do Wielkiej Rewolucji Francuskiej.
Równowaga europejska zakładała, że żadne państwo nie może dominować nad innymi, tak jak było w przypadku Francji rządzonej przez Napoleona. Według tej zasady, państwa, które brały aktywny udział w koalicji antyfrancuskiej, otrzymają znaczące zdobycze terytorialne.
System złożonych z tych trzech zasad jest nazywany systemem Metternicha na cześć jednego z jego głównych twórców.
Pozostałe ważniejsze postanowienia kongresu to:

• deklaracja zakazu handlu niewolnikami;
• opracowanie protokołu dyplomatycznego.

Zmiany terytorialne w Europie w wyniku postanowień kongresu

Na obradach kongresu powstała nowa mapa polityczna Europy. Wielka Brytania umocniła swoją władzę na koloniach i oceanach, a Francja odzyskała terytorium sprzed 1792 oraz włączono do niej lewy brzeg Renu. Bawaria utraciła Tyrol oraz Salzburg na rzecz Austrii, ale otrzymała za to Palatynat Reński i Würzburg. Austriacy otrzymali Wenecję, odzyskali Dalmację i Lombardię, a także sięgnęli swoimi wpływami państwa północnych Włoch. W taki właśnie sposób rozwiązano utworzony przez Napoleona Związek Reński. Jego miejsce zajął Związek Niemiecki, w którym o przywództwo rywalizowały Prusy i Austria. Ci pierwsi rozszerzali swoje wpływy na północnej części Niemiec, a Austriacy na katolickim południu. Ta rywalizacja uniemożliwiała wspólne działania Związku Niemieckiego, którego organem ustawodawczym ustanowiono Bundestag z siedzibą we Frankfurcie nad Menem.

Prusy, oprócz wpływów, zyskały także Nadrenię, Westfalię, ziemie Pomorza wraz z wyspą Rugią, a także część Wielkopolski i Saksonii. Rosja także otrzymała dużo terytorium, a zdobyczami były: Finlandia, Besarabia i ziemie Księstwa Warszawskiego, na których utworzono Królestwo Kongresowe, teoretycznie niepodległe i złączone z Rosją unią personalną.