Ludwik XVI, fr. Louis August de France (ur. 23 sierpnia 1754 w Wersalu, zm. 21 stycznia 1793 w Paryżu) – książę de Berry (1754-1774), delfin Francji (1765-1774), król Francji i Nawarry (1774-1791), król Francuzów (1792), z dynastii Burbonów.
Syn delfina Ludwika Ferdynanda i delfiny Marii Józefy Wettyn, wnuk króla Francji Ludwika XV i królowej Marii Leszczyńskiej, prawnuk króla Polski Stanisława Leszczyńskiego, wnuk króla Polski Augusta III Sasa, starszy brat królów Francji: Ludwika XVIII i Karola X, oraz Madame Klotyldy i Madame Elżbiety. Małżonek austriackiej arcyksiężnej Marii Antoniny z domu Lotaryńsko-Habsburskiego, która przez małżeństwo została królową Francji, ojciec króla Francji Ludwika XVII i Madame Royale Marii Teresy Charlotty.
Życiorys[]
Młodość[]
Ludwik August był piątym dzieckiem i zarazem trzecim synem z ośmiorga dzieci Ludwika Ferdynanda Burbona i Marii Józefy Wettyn. Urodził się w pałacu wersalskim 23 sierpnia 1754 roku o godzinie 6:24. Był niezwykle chorowitym noworodkiem, później jego stan zdrowia się mocno poprawił. Wychowawcy faworyzowali jego starsze rodzeństwo. Będąc nieśmiały bardzo lubił naukę, jego ulubionymi przedmiotami były: łacina, historia, geografia i astronomia; ponadto znał biegle języki włoski i angielski.
Delfin Francji[]
W 1765 roku został delfinem Francji z powodu śmierci ojca w 1765 roku (jego starsi braci już nie żyli). 16 maja 1770 roku, w wieku 15 lat, Ludwik August ożenił się z 14-letnią arcyksiężną Marią Antoniną z domu Lotaryńsko-Habsburskiego, córką cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego Franciszka I Lotaryńskiego i cesarzowej Marii Teresy Habsburg. Małżeństwo miało doprowadzić do pojednania dwóch największych, skłóconych ze sobą rodów w Europie. 30 maja doszło do pożaru wywołanego przez fajerwerki w którym zginęło kilkaset osób (oficjalne źródła podają liczbę 131, ale w rzeczywistości nawet do 400). Delfin i delfina zorganizowali pomoc dla rodzin ofiar. Następnie zamieszkali w Wersalu.
Z żoną utrzymywał życzliwe relacje, jednak poświęcał jej mało czasu.
Król Francji[]
10 maja 1774 roku zmarł Ludwik XV, a Ludwik August został nowym królem. Podarował Marii Antoniny rezydencję Petit Trianon, w dalszym ciągu jednak nie spłodził potomka co wywołało zaniepokojenie wśród dworu. Mógł mieć kłopoty związane z intymnością, popularną opinią wśród historyków było posiadanie przez niego stulejki.
W 1778 roku, po zwycięstwie wojsk amerykańskich pod Saratogą, Francja zaangażowała się w wojnę o niepodległość kolonii północnoamerykańskich przeciwko Wielkiej Brytanii, podpisując sojuszniczy traktat z USA i wysyłając siedmiotysięczny wojskowy korpus ekspedycyjny oraz finansując zakupy broni dla powstańców. Wojna zakończyła się w 1783 roku utworzeniem nowego państwa, republiki Stanów Zjednoczonych Ameryki, a dla Francji dalszą ruiną finansów państwowych. Spotęgowały one tylko napięcia społeczne i nastroje wrogie istniejącej absolutystycznej władzy królewskiej.
19 grudnia 1778 roku przyszło na świat pierwsze dziecko pary królewskiej: Maria Teresa Charlotta. Sugerowano różnych ojców, w tym królewskiego brata Karola, hrabiego d'Artois; okres w którym Maria Antonina zaszła w ciążę był to jednak czas w którym Ludwik XVI zaczął z żoną spędzać coraz więcej czasu.
22 października 1781 roku urodził się pierwszy syn - Ludwik Józef. Był bardzo chorowity i ojciec dla niego zaniedbywał sprawy państwowe. 27 marca 1785 urodził się Ludwik Karol, 9 lipca 1786 urodziło się ostatnie dziecko pary królewskiej - Zofia Helena Beatrycze.
Rewolucja francuska[]
By zaradzić kryzysowej sytuacji, Ludwik XVI zdecydował się na restytucję, po 175 latach, Stanów Generalnych, to jest zgromadzenia przedstawicieli trzech stanów: duchowieństwa, szlachty i mieszczaństwa, jako organu doradczego króla, celem ustanowienia nadzwyczajnych podatków. Rozpoczęły one swe obrady w Wersalu 5 maja 1789 roku. Od początku zaznaczyły się poważne rozbieżności między stanowiskami poszczególnych stanów. Wszyscy, co prawda, chcieli reform, w tym zmian podatkowych, lecz nie kosztem swych własnych przywilejów. Zgromadzenie Narodowej pracowało nad stworzeniem nowej konstytucji, której przeciwny był król w wyniku czego zgromadził wokół Wersalu i Paryża 20 tys. wojska, najwidoczniej zamierzając rozpędzić Zgromadzenie Narodowe lub narzucić mu swą wolę; nie doszło do tego wobec wmieszania się w bieg spraw ludu paryskiego. Mianowicie 11 lipca 1789 rozpoczęły się wielkie zamieszki uliczne, powstały komitety rewolucyjne, rozpoczęło się formowanie Gwardii Narodowej i milicji sankiulockiej i jej uzbrajanie w broń uzyskaną z arsenałów paryskich. 14 lipca tłum zdobył Bastylię, która następnie została zburzona. Ludwik XVI nie zdecydował się jednak na użycie siły.
Po 15 lipca Ludwik XVI wycofał wojsko z Paryża, rzekomo godząc się na burżuazyjno-mieszczańskie postulaty przebudowy ustroju państwa na monarchię konstytucyjną; potajemnie ściągnął jednak do Wersalu regiment flandryjski, najwidoczniej przygotowując się do przywrócenia pełni swej władzy. Wtedy przeniesiono króla do centrum Paryża pod kontrolę rewolucyjnych władz. Ostatecznie Zgromadzenie Narodowe uchwaliło we wrześniu 1791 r. nową konstytucję ustrojową, ustanawiającą we Francji monarchię konstytucyjną, ale już w następnym roku monarchia została zlikwidowana na rzecz ustroju republikańskiego.
1 października Maria Antonina zorganizowała bal ku chwale kontrrewolucji, który nie spodobał się głodującemu ludowi. 5 października tłum ludzi zebrał się pod pałacem, a następnego dnia wtargnął do niego zabijając przy tym kilku strażników i wieszając ich głowy na pal. Rodzina królewska została zmuszona do przeniesienia się do Pałacu Tuileries w Paryżu.
20 czerwca 1791 roku rodzina królewska podjęła próbę ucieczki, w przygotowaniach pomagał szwedzki hrabia Axel von Fersen, ale została złapana w Varennes i odesłana z powrotem do Paryża, już oficjalnie jako więźniowie. 10 sierpnia tłum szturmował Tuileries, zmasakrowano Gwardię Szwajcarską. Król i jego rodzina schronili się w Zgromadzeniu, które głosowało za tymczasowym zawieszeniem króla i ich internowaniem w klasztorze Feuillants. Następnego dnia rodzina królewska została ostatecznie przeniesiona do więzienia Temple.
Podczas masakr wrześniowych, 3 września 1792 roku, brutalnie została zamordowana księżna de Lamballe i zarazem bliska przyjaciółka Marii Antoniny - Maria Luiza, a jej głowa została nadziana na pal. Motłoch poszedł pod twierdzę Temple aby nastraszyć królową i się w sadystyczny zabawić krzycząc aby ją pocałowała. Przerażona królowa zemdlała, a strażnicy zabronili tłumowi wejść do środka. Król wygłosił epitafium dla księżnej Lamballe.
11 grudnia Ludwik XVI został oddzielony od rodziny i przeniesiony do innej celi w więzieniu Temple.
Proces[]
11 stycznia 1793 roku w Konwencie odbył się proces „Obywatela Kapeta” o zdradę stanu. Obywatelem Kapetem był nazwany dawny król Francji. Nazwa ta wzięła się od Hugona Kapeta (zm. 996) – pierwszego władcy Francji z dynastii Kapetyngów. Ludwik XVI i cała dynastia Burbonów często odwoływała się do związków rodzinnych z pierwszymi władcami Francji, dlatego też gdy w okresie rewolucji zniesiono tytuły arystokratyczne zaczęto nazywać byłego króla Ludwik Kapet. Określenie Obywatel Kapet miało zaś dla republikanów wydźwięk symboliczny, ale było też ironiczne.
Anonimowy miedzioryt z 1793 roku przedstawiający egzekucję Ludwika XVI.
Zebrani na procesie rewolucjoniści głosowali kto jest za zostawieniem byłego króla przy życiu, a kto za straceniem. Louis de Saint-Just wygłosił mowę, w której stwierdził, iż Ludwik jest winny z powodu samego bycie monarchą: ,,Monarchia, jakimikolwiek otaczałaby się iluzjami, na jakiekolwiek powoływałaby się umowy, jest wieczystą zbrodnią i każdy ma prawo przeciwko niej powstać i wystąpić zbrojnie. Ona jest jednym z tych zamachów, którego nawet zaślepienie całego narodu nie może usprawiedliwić. Naród ten przez przykład, jaki daje, staje się zbrodniarzem wobec natury, która obdarza wszystkich ludzi tajemnym posłannictwem niszczenia tyranii na całym świecie.". Ekskról otrzymał wyrok śmierci.
Śmierć[]
Pomniki nagrobne Ludwika XVI i Marii Antoniny w bazylice Saint-Denis.
21 stycznia został zawieziony specjalnym powozem na miejsce egzekucji. W drodze towarzyszył mu spowiednik, ksiądz Edgeworth de Firmont. Będąc na szafocie zaczął krzyczeć do zgromadzonych ludzi zapewniając, iż jest niewinny, jednak został zagłuszony przez bębny. Do kata Charlesa Henriego Sansona i jego pomocników powiedział: ,,Panowie, jestem niewinny wszystkiego, o co mnie oskarżają. Chciałbym, żeby moja krew mogła scementować szczęście Francuzów”. O godzinie 10:22 Ludwik XVI został zgilotynowany.
Po śmierci[]
Ciało Ludwika zostało wrzucone do zbiorowego grobu na cmentarzu św. Magdaleny, a następnie zalane wapnem. Po restauracji Burbonów, 21 stycznia 1815 szczątki Ludwika zostały ekshumowane z cmentarza św. Magdaleny i złożone w krypcie Bazyliki Saint-Denis.
Źródła[]
- Wikipedia