Maurycy Klemens Zamoyski herbu Jelita (ur. 30 lipca 1871 w Warszawie, zm. 5 maja 1939 w Klemensowie) – polski hrabia, ziemianin, polityk związany z endecją, dyplomata, działacz społeczny, XV ordynat Zamościa (1892-1939), współzałożyciel Komitetu Narodowego Polskiego, wiceprezes Komitetu Narodowego Polskiego (1917-1919), poseł RP we Francji (1919-1924), minister spraw zagranicznych (1924), jeden z największych polskich posiadaczy ziemskich: w 1922 roku jego majątki ziemskie miały powierzchnię 190 900 ha.
Życiorys[]
Pochodził z hrabiowskiej rodziny herbu Jelita, syn Tomasza Franciszka Zamoyskiego herbu Jelita i Marii Anny Natalii Potockiej z Podhajec herbu Pilawa (Srebrna; primo voto Zamoyska, secundo voto Lubomirska). Miał dwóch młodszych braci: Tomasza i Józefa oraz trzy siostry: Natalię, Marię i Elżbietę. Dzieciństwo spędził w Warszawie, Klemensowie i majątku swojego dziadka Maurycego Potockiego w Jabłonnie i Zatorze. Uczył się początkowo w domu, następnie szkołę średnią ukończył w Lesznie a na studia wyjechał do Stuttgartu. Poznał tam między innymi Juliana Fałata, Józefa Chełmońskiego, Leona Wyczółkowskiego i Wojciecha Kossaka.
W połowie 1892 roku Maurycy Zamoyski przejął od matki Marii i stryja Konstantego Zamoyskiego z Kozłówki zarząd nad Ordynacją Zamojską. Rozpoczął jej stopniową modernizację i oddłużanie. Był członkiem Towarzystwa Tajnego Nauczania w Warszawie, a od 1904 r. Ligi Narodowej.
W 1906 został wybrany do I Dumy. W czerwcu tego roku był bohaterem głośnego pojedynku na pistolety w Królikarni, w którym zmierzył się z kornetem huzarów grodzieńskich, Możarowskim. Posiadał jeden z największych majątków ziemskich na ziemiach polskich. W odpowiedzi na deklarację wodza naczelnego wojsk rosyjskich wielkiego księcia Mikołaja Mikołajewicza Romanowa z 14 sierpnia 1914 roku, podpisał telegram dziękczynny, głoszący m.in., że krew synów Polski, przelana łącznie z krwią synów Rosyi w walce ze wspólnym wrogiem, stanie się największą rękojmią nowego życia w pokoju i przyjaźni dwóch narodów słowiańskich. Był członkiem Szwajcarskiego Komitetu Generalnego Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce.
W listopadzie 1914 roku założył wraz z Romanem Dmowskim, Władysławem Grabskim, Zygmuntem Wielopolskim i Stanisławem Wojciechowskim Warszawie pierwszy Komitet Narodowy Polski. Według słów Jana T. Zamoyskiego Maurycy grą w bilard po wysokich stawkach zdobywał pieniądze na utrzymanie komitetu, dopiero pod koniec wojny udało mu się odblokować konta w kijowskim banku i przekazać je do Szwajcarii. W sierpniu 1917 r. dołączył do drugiego Komitetu Narodowego Polskiego, został jego wiceprezesem i skarbnikiem. Kiedy zabrakło pieniędzy na utrzymanie, postanowił sprzedać klejnoty rodzinne, które należały niegdyś do Gryzeldy Batorówny trzeciej żony hetmana Jana Zamoyskiego, a całym swoim majątkiem zaręczył za solidność poręczenia Komitetu. Gdy pozostali członkowie protestowali miał powiedzieć: „Teraz, albo nigdy, te walory muszą być użyte – to jest owoc wysiłku wielu pokoleń żyjących na polskiej ziemi, my możemy się uważać jedynie za stróżów tego skarbu, ale on należy do Polski!”. Biżuteria została wyceniona na 6,5 mln franków. W 1919 roku dług ten został w całości przejęty przez rząd polski a klejnoty wróciły do Zamoyskich.
W 1918 roku został członkiem Komitetu Narodowego Polski w Paryżu i członkiem delegacji polskiej na konferencję paryską zakończoną podpisaniem traktatu wersalskiego. Następnie był posłem RP w Paryżu w latach 1919–1924. W wyborach prezydenckich z 1922 r. został wystawiony jako kandydat przez ChZJN, prowadził w pierwszych turach, ale przegrał w ostatniej turze mając 227 głosów z Gabrielem Narutowiczem, który otrzymał 289 głosów. Sprzymierzeni z ChZJN członkowie PSL ,,Piast" nie zagłosowali na Zamoyskiego, ponieważ był właścicielem ziemskim. Na ulicach wybuchły zamieszki, a Narutowicz chcąc pójść na ugodę zaproponował Maurycemu urząd ministra spraw zagranicznych, jednak te plany pokrzyżowała śmierć prezydenta w zamachu. 19 stycznia 1924 r. objął funkcję ministra spraw zagranicznych, którą pełnił do 27 lipca.
Z żoną w Paryżu
Zmarł 5 maja 1939 r. w Klemensowie.
Życie prywatne[]
W lipcu 1906 r. w Biłce pod Lwowem odbył się ślub hrabiego z Marią księżniczką Sapieżanką z którą miał syna Jana Tomasza Zamoyskiego, XVI i zarazem ostatniego ordynata Zamościa. Jego wnuk, Marcin Zamoyski, był prezydentem Zamościa.