Miklós Horthy de Nagybánya (ur. 18 czerwca 1868 w Kenderes, zm. 9 lutego 1957 w Estoril) – węgierski polityk i wojskowy, regent Królestwa Węgier w latach 1920–1944, tytularny wiceadmirał cesarskiej i królewskiej Marynarki Wojennej.
Życiorys[]
Urodził się 18 czerwca 1868 w Kenderes. Do ósmego roku życia dzieciństwo spędził w majątku rodzinnym. Według wspomnień rodzinnych był żywym i łaknącym przygód dzieckiem.
Wykształcenie odebrał w Akademii Morskiej w Fiume. Po ukończeniu szkoły rozpoczął karierę w marynarce wojennej Austro-Węgier. W 1908 lub 1909 został adiutantem przybocznym cesarza Franciszka Józefa I. Pełnił funkcje dyplomatyczne i podróżował do wielu krajów.
20 stycznia 1914 został awansowany ze starszeństwem na stopień kapitana okrętu liniowego (niem. Linienschiffskapitän).
W sierpniu 1914 wziął pod komendę SMS ,,Habsburg", następne SMS ,,Novara".
Po ogłoszeniu wojny Królestwu Włoch flota zaatakowała porty włoskie 23 maja 1915 r. Pod przewodnictwem Horthy'ego 15 maja 1917 r. krążowniki Novara, Helgoland i SMS Saida, a także niszczyciele torpedowe jeziora Balaton i Csepel, przedarły się przez pas osmański. W drodze powrotnej w okolicach Otranto natrafili na eskadrę admirała Alfredo Actona. Horthy doznał obrażeń głowy i nóg podczas walki. Za bitwę w cieśninie Otranto monarchia habsburska odznaczyła go Orderem Marii Teresy.
Po wyzdrowieniu został dowódcą pancernika Prinz Eugen 1 lutego 1918 r.
27 lutego został awansowany na stopień admirała.
Po wojnie wrócił do ojczyzny. W 1919 komuniści utworzyli Węgierską Republikę Rad będącej pod przewodnictwem Béla Kun. Antykomunistyczni politycy utworzyli kontrrewolucyjny rząd w będącym wówczas pod francuską okupacją mieści Segedynie. Tam premier antykomunistycznego rządu Gyula Károlyi poprosił Horthy'ego aby objął dowództwo nad kontrrewolucyjnym ruchem.
Razem z wojskami rumuńskimi i czechosłowackimi w sierpniu 1919 zdobył Budapeszt. Przejął władzę wojskową i rozpoczął okres „białego terroru” skierowanego przeciwko socjaldemokratom, komunistom, związkowcom i Żydom, w wyniku którego zabito 300 osób.
Zgromadzenie Narodowe debatowało nad systemem rządów. Najlepszym kandydatem wydawał się być Horthy. 1 marca 1920 został wybrany na regenta Węgier.
Podczas rządów Horthyego Węgry stały się pierwszą po wojnie prawicową dyktaturą w Europie. Rząd Horthyego, niesiony na fali silnych żądań narodowych, zamierzał dokonać rewizji traktatu z Trianon z 1920, chciano m.in. zwrotu części Czechosłowacji, Rumunii i Jugosławii, gdzie zamieszkiwało łącznie ponad trzy miliony Węgrów. Zagrożone ekspansją komunizmu i okrążone przez wrogie kraje Królestwo Węgier znalazło się w trudnym położeniu. Sojusz z Niemcami, które zgodziły się na przyłączenie części ziem węgierskich utraconych wcześniej na rzecz Czechosłowacji i Rumunii, większości węgierskiej klasy politycznej wydał się jedynym rozwiązaniem[1].
We wrześniu 1939 Horthy odmówił przepuszczenia Wehrmachtu przez terytorium Węgier przeciwko Polsce, czego domagała się niemiecka strona i nakazał zaminowanie tuneli kolejowych i ich wysadzenie w przypadku próby przedarcia się Niemców siłą.
17 marca Horthy, wezwany przez Hiltera, przyjechał do Klessheim, gdzie spotkał się z dyktatorem. Ich rozmowa z dnia 18 marca dotyczyła przyszłości Węgier. Hitler ostrzegł regenta, iż Niemcy wkroczą do Węgier. Horthy zapowiedział, iż opuści urząd, a Węgrzy nigdy nie wybaczą Niemcom takiego przestępstwa i naruszenia ich suwerenności. 19 marca żołnierze Wehrmachtu wkroczyli do kraju Horthy’ego. Ten, zmuszony do ustępstw, powołał nowy rząd, na którego czele postawił Döme Sztójay, faszystę poświęconego sprawie. W tym samym czasie rozpoczęły się masowe prześladowania ludności żydowskiej, którymi kierował duet Adolf Reichmann - Franz Novak.
15 października 1944 toku niemieccy komandosi dowodzeni przez Otto Skorzenego przeprowadzili śmiałą akcję porwania syna Miklosa Horthy’ego. Operacja udała się, ale regent nie załamał się w obliczu osobistej tragedii, kontynuując swoje poczynania. Jeszcze tego samego dnia zatrzymano Horthy’ego i zmuszono go do podpisania abdykacji na rzecz faszysty Ferenca Szálasi. Władzę w kraju objął reżim Strzałokrzyżowców, a sam admirał 17 października został dowieziony do zamku Hirschberg w Bawarii. Także tę operację przeprowadził Skorzeny. Dopiero 1 maja 1945 roku regent został oswobodzony przez Amerykanów z 7. Armii. Po krótkiej chwili wolności Horthy’ego znowu zatrzymano – tym razem jego uwięzieniem zajęli się alianci, oskarżając admirała o współpracę z hitlerowskimi Niemcami. 17 grudnia 1945 roku admirałowi zwrócono wolność. Następnie został on wezwany przed Trybunał Wojskowy w Norymberdze w charakterze świadka. W 1949 roku przeprowadził się do Estoril w Portugalii. Tam spisał swoje wspomnienia zatytułowane „Życie dla Węgier”. Zmarł 9 lutego 1957 roku.
Ciekawostki[]
- Przez przeciwników politycznych nazywany był ironicznie „admirałem bez floty w kraju bez morza”.
- Na ramieniu miał wytatuowanego ogromnych rozmiarów węża – pozostałość jeszcze z czasów, kiedy był marynarzem na okrętach floty Austro-Węgier.
Źródła[]
- Wikipedia (polskojęzyczna i węgierskojęzyczna)
Przypisy[]
- ↑ Innym powodem zawarcia sojuszu Węgier z III Rzeszą i Włochami mógł być premier Węgier (1932-36) Guyla Gambos będący faszystą i sympatykiem narodowego socjalizmu.