Monarchia patrymonialna − forma organizacyjno-ustrojowa średniowiecznego państwa, która charakteryzowała się tym, że państwo traktowane było przez monarchę jak swoją własność. Mieszkańcy państwa mimo osobistej wolności winni byli władcy posłuch, był on też ich najwyższym sędzią. Państwo i władza monarcha jako ojcowizna mogła być dowolnie przekazywana przez panującego potomkom.
W Polsce monarchia patrymonialna istniała za czasów Mieszka I, Bolesława Chrobrego oraz Mieszka II Lamberta, a najprawdopodobniej już podczas panowania władców pogańskich. Na jej zasadzie działała także drużyna. Z czasem ziemie posiadane przez monarchów skurczyły się do tzw. królewszczyzn.