Piastowie − pierwsza rządząca w Polsce dynastia. W królestwie polskim rządziła od ok. 950 roku do 1370. Najstarsze linie piastowskie to Piastowie mazowieccy (linia wygasła w 1526 r.). Niektóre linie piastowskie na Śląsku przetrwały nawet do 1675 roku.
Zasięg rządów[]
Zmiany terytorialne Polski w okresie pierwszych Piastów[]
Rok | Władca | Zmiana |
---|---|---|
ok. 950 - 960 | Mieszko I |
ziemię zjednoczone przez Mieszka:
|
967 |
Mieszko I |
opanowanie Pomorza Gdańskiego |
972 | Mieszko I | opanowanie Pomorza Zachodniego |
ok. 981 |
Mieszko I | utrata Grodów Czerwieńskich na rzecz Rusi Kijowskiej |
ok. 990 | Mieszko I | przyłączenie Małopolski i Śląska |
1003 | Bolesław I Chrobry | opanowanie Słowacji oraz Moraw; utracone prawdopodobnie w 1031 roku podczas najazdu Konrada II i Jarosława Mądrego |
1007 | Bolesław I Chrobry | utrata Pomorza Zachodniego |
1018 | Bolesław I Chrobry | na mocy pokoju w Budziszynie do Polski trafiają Łużyce i Milsko |
1018 | Bolesław I Chrobry | przyłączenie Grodów Czerwieńskich w drodze powrotnej z wyprawy kijowskiej |
1031 | Mieszko II Lambert | utrata Łużyc, Milska oraz Grodów Czerwieńskich |
1039 | Kazimierz I Odnowiciel |
po bezkrólewiu Polska utraciła:
|
1047 | Kazimierz I Odnowiciel | odbicie Mazowsza od księcia pogańskiego Miecława |
1050 | Kazimierz I Odnowiciel | odzyskanie Śląska |
1090 | Władysław I Herman | krótkie opanowanie Pomorza Gdańskiego, już w tym samym roku Pomorze oddzieliło się od Polski |
1119 | Bolesław III Krzywousty | ostateczne podbicie Pomorza Gdańskiego |
1122 | Bolesław III Krzywousty | Pomorze Zachodnie staje się polskim lennem |
Rozbicie dzielnicowe[]
W 1138 roku Bolesław III Krzywousty zmarł. Nie chcąc, aby jego synowie walczyli o władze przed śmiercią ustanowił testament. Zakładał on, że każdy z jego pięciu synów dostanie dzielnicę, a władzę zwierzchnią nad nimi sprawować będzie senior. Seniorem zostawał najstarszy członek rodu Piastów. Już w XIII wieku upadła zasada senioratu, a o tron krakowski Piastowie zaczęli toczyć między sobą wojny co poważnie osłabiło kraj. Po dwustu latach rozbicia dzielnicowego proces, który miał zjednoczyć Polskę zaczął Władysław I Łokietek. Częściowo mu się to udało. Władał jednak malutkim państwem mającym około 100 km². W skład jego państwa na początku panowania w 1306 roku wchodziły następujące tereny: ziemia krakowska, ziemia sandomierska, ziemia kaliska, ziemia sieradzka, ziemia łęczycka, Kujawy, ziemia dobrzyńska oraz Pomorze Gdańskie.
Rok | Zmiana |
---|---|
1308/1309 | utrata Pomorza Gdańskiego na rzecz Zakonu Krzyżackiego |
1314 | przyłączenie do Polski Wielkopolski |
1331 | zajęcie przez Krzyżaków Kujaw |
Rok | Ziemia |
---|---|
1339 | ziemia wieluńska |
1343 | Kujawy (na mocy pokoju wieczystego w Kaliszu) |
1343 | Wschowa |
1349 | Ruś Halicka, ziemia przemyska |
1351 | przyłączenie ziemii płockiej i terenów między Wizną a Rajgrodem, Mazowsza jako lenno, |
1365 | Santok |
1366 | ziemia włodzimierska i Podole jako lenno |
1368 | Wałcz |
Poczet Piastów, władców Polski[]
Pogrubiono królów.
Pierwsi Piastowie[]
- Mieszko I ok. 960 - 992
- Bolesław I Chrobry 992 - 1025
- Mieszko II Lambert 1025 - 1034
- Kazimierz I Odnowiciel 1034, 1039/40 - 1058
- Bolesław II Śmiały 1058 - 1079
- Władysław I Herman 1079 - 1102
- Zbigniew 1102 - 1107
- Bolesław III Krzywousty 1102 - 1138
Władcy rozbicia dzielnicowego[]
Z początku mieli być to władcy zwierzchni, jednak już na początku XIII wieku zasada senioratu upadła i Polska rządzona była przez wielu mało znaczących książąt walczących między sobą o tron krakowski. Rekordzistą był Mieszko Stary oraz Leszek Biały, którzy zyskiwali i tracili tron aż cztery razy.
- Władysław II Wygnaniec 1138 - 1146
- Bolesław IV Kędzierzawy 1146 - 1173
- Mieszko III Stary 1173 - 1177
- Kazimierz II Sprawiedliwy 1177 - 1191
- Mieszko III Stary 1191
- Kazimierz II Sprawiedliwy 1191 - 1194
- Leszek Biały 1194 - 1195 (regentka Helena znojemska)
- Mieszko III Stary 1195
- Leszek Biały 1195 - 1199 (regentka Helena znojemska)
- Mieszko III Stary 1199 - 1202
- Władysław III Laskonogi 1202-1206
- Leszek Biały 1206-1210
- Mieszko I Plątonogi 1210-1211
- Leszek Biały 1211-1225
- Henryk I Brodaty 1225
- Leszek Biały 1225-1227
- Władysław III Laskonogi 1228-1229
- Henryk I Brodaty 1229
- Konrad I mazowiecki 1229-1231
- Henryk I Brodaty 1231-1238
- Henryk II Pobożny 1238-1241
- Bolesław II Rogatka 1241
- Konrad I mazowiecki 1241-1243
- Bolesław V Wstydliwy 1243-1279
- Leszek Czarny 1279-1288
- Bolesław II mazowiecki 1288
- Henryk IV Probus 1288-1289
- Bolesław II mazowiecki 1289
- Władysław I Łokietek 1289
- Henryk IV Probus 1289-1290
- Przemysł II 1290-1291
Później władzę objął Przemyślida Wacław II (1291-1305, koronacja: 1300). Przemysł II rządził w Wielkopolsce i na Pomorzu (1295-1296), w 1295 r. koronowany na króla Polski. Później krótko rządził Wacław III (1305-1306). Po nim władzę znowu objęli Piastowie - ostatnia dwójka rządziła Polską zdjednoczoną, aczkolwiek małą, bez Śląska.
- Władysław I Łokietek (1306-1333, koronacja: 1320)
- Kazimierz III Wielki (1333-1370)
Po śmierci Kazimierza Wielkiego na tron wstąpili Andegawenowie. Piastowie jednak nadal sprawowali rządy na poszczególnych terenach. W czasie rozbicia dzielnicowego powstało kilkadziesiąt piastowskich państewek.
Najdłużej rządzili na Śląsku. Ostatni Piast w linii męskiej umarł w 1675 roku, a był to książę legnicko-brzeski Jerzy Wilhelm.