Polska Rzeczpospolita Ludowa (w skrócie PRL) – autorytarne państwo w Europie Środkowej istniejące w latach 1944-1989 (oficjalnie od 1952 roku). Formalnie niepodległe, w praktyce częściowo zależne od ZSRR.
W latach 1944-1952 państwo nosiło nazwę Rzeczpospolita Polska.
Za umowny początek PRL przyjmuje się ogłoszenie Manifestu Lipcowego. Decyzja o ustroju powojennego państwa polskiego zapadła na konferencji jałtańskiej, kiedy zadecydowano, że po zakończeniu wojny Polska znajdzie się w strefie wpływów sowieckich. Do nowo pozyskanych terytoriów przesiedlono wtedy miliony Polaków z Kresów Wschodnich i z Polski Centralnej, a także repatriantów z Europy Zachodniej.
Historia[]
W latach 1945-1956 rozpoczął się pierwszy etap PRL pod okiem Bolesława Bieruta. Zlikwidowano opozycję, przeprowadzono reformę rolną i nacjonalizację przemysłu. Odbudowa Polski następowała na wzór radziecki. Okres ten nazywany stalinizmem w Polsce przyniósł najwięcej ofiar systemu komunistycznego w Polsce. W tym czasie rozpoczęto walkę z kościołem katolickim - najsłynniejsze zajście nastąpiło po aresztowaniu prymasa Polski kardynała Stefana Wyszyńskiego. Walczono również z podziemiem antykomunistycznym, czyli takimi organizacjami jak NSZ, UPA czy Werwolf.
Demokracja bezpośrednia w PRL-u[]
W latach 1944-1947 w Polsce istniała faktyczna dwuwładza, kiedy PKWN-owi nie udało się jeszcze narzucić stalinizmu w całym kraju. W czasie wycofywania się wojska niemieckich w porzuconych przez nich fabrykach na nowo podejmowali pracę robotnicy, nie wpuszczając do nich przedwojennych właścicieli. Centrum tego ruchu stanowiła Łódź. W fabrykach powstawały tzw. komitety zakładowe. Nowa władza starała się narzucić im swoją władzę, powołując własnych dyrektorów, jednak ci często przechodzili na stronę robotników. W samym województwie łódzkim w ciągu 3 lat doszło do 529 strajków. Dopiero w 1948 roku dzięki nacjonalizacji i użyciu milicji udało się ugruntować nową władzę.
Odbudowa kraju po II wojnie światowej[]
Po wojnie większość miast, jak Warszawa czy Wrocław została zrównana z ziemią. Odbudowano je z ruin, często zwożąc materiały z pobliskich wsi. Zbudowano od podstaw przemysł hutniczy, metalurgiczny, rolnictwo, górnictwo. Powstały też nowe miasta, jak Nowa Huta. Odbudowano też lub zbudowano od podstaw 729 kościołów. Podjęto także walkę z analfabetyzmem, czego przykładem był projekt "1000 szkół 1000-lecie". Cel ten udało się osiągnąć w 1951 roku.
Destalinizacja i odwilż[]
Po śmierci Józefa Stalina jego kult w Polsce się utrzymał, zmieniono nawet nazwę jednego z miast (Katowic) na Stalinogród. Jednak w 1956 roku nastąpiła tzw. "odwilż". Wypuszczono wtedy część więźniów politycznych. Władzę przejął Władysław Gomułka.
W 1970 roku po protestach na Wybrzeżu związanymi z podwyżką cen, nastąpiły starcia z milicją, podczas której padły ofiary. Władysław Gomułka został odsunięty od władzy. Nowym przywódcą Polski został Edward Gierek. Zapoczątkował on propagandę sukcesu, podczas której zatuszowano wszelkie niepowodzenia gospodarcze. Edward Gierek wziął duże pożyczki od państw zachodnich, dzięki którym udało mu się na pewien czas naprawić gospodarkę. Jednak problemy z ich spłatą w późniejszych latach spowodowały kryzys gospodarczy.
Kryzys lat 80. i stan wojenny[]
Pod koniec lat. 70 XX wieku w PRL-u zaczął nasilać się kryzys gospodarczy. Brakowało w sklepach podstawowych towarów.
W sierpniu 1980 roku w Stoczni Gdańskiej władze komunistyczne podpisały porozumienie ze strajkującymi. Powstał pierwszy w obozie komunistycznym pozarządowy związek zawodowy: NSZZ "Solidarność".
13 grudnia 1981 roku władze kierowane przez generała Wojciecha Jaruzelskiego zdecydowały się na wprowadzenie w Polsce stanu wojennego. Wydarzenie te jednakże nie zlikwidowało protestów. W wielu kopalniach i zakładach trzeba było użyć wojska do stłumienia protestów. Stan wojenny zakończono oficjalnie w 1983 roku.
W 1989 roku podczas obrad okrągłego stołu doszło do pierwszych częściowo wolnych (były to tzw. wybory kontraktowe, czyli władza miała zagwarantowaną ilość miejsc w sejmie) wyborów. W tym samym roku PRL przemieniono na Rzeczpospolitą Polską. Pierwszym prezydentem III RP został Wojciech Jaruzelski (który jednak nie został wybrany w powszechnych wyborach), a premierem Tadeusz Mazowiecki.
Źródła[]
- Encyklopedia dla dociekliwych, wyd. Elżbieta Jarmołkiewicz, ISBN 83-7117-759-3, str. 233