Historia Wiki
Advertisement
Historia Wiki
Wolna encyklopedia historyczna
3318
stron
w: Ptolemeusze, Władcy Egiptu, Władcy hellenistyczni,
i 2 więcej

Ptolemeusz IX Soter II Lathyros

Edytuj
Latyros III

Ptolemeusz IX Soter II Lathyros

Ptolemeusz (z grecko-macedońskiego Πτολεμαῖος; translit: Ptolemaîos) (egip. Ptwlmis) Soter (strgr. Σωτήρ; translit. Sōtér) Lathyros (strgr. Λαθυρος; translit. Lathuros) - dziewiąty i jedenasty[1] władca hellenistycznego Egiptu z grecko-macedońskiej dynastii Ptolemeuszów (Lagidów) panujący w latach 116 - 107 p.n.e w Egipcie, 107 - 88 p.n.e na Cyprze, a następnie od 88 aż do swej śmierci w 80 p.n.e ponownie kontrolujący Egipt. Poprzednikiem Ptolemeusza IX był jego ojciec Ptolemeusz VIII Euergetes II Fyskon współrządzący ze swoją siostrą Kleopatrą II i bratanicą, a zarazem żoną Kleopatrą III, a jego następcą została na niespełna rok jego córka Berenika III i bratanek Ptolemeusz XI Aleksander II, a ostatecznie syn - Ptolemeusz II. Analogicznie, jak wcześniejsi i późniejsi męscy królowie-faraonowie Egiptu z dynastii Ptolemeuszów (Lagidów) nosił królewskie imię Ptolemeusz (Ptolemaîos). Jego pierwszy przydomek "Soter" (z greckiego "Wybawca") był zaszczytnym tytułem królewskim noszonym przez założyciela dynastii - Ptolemeusza I, ale był też znany, jako "Lathyros" (z greckiego "Ciecierzyca" lub "Groch"), co było pogardliwym określeniem stosowanym przez jego wrogów.

Tytulatura[]

Latyros I

iwa-(n)-nTr-mnx-nTrt-mr(t)-mwt.s-nDt(t) stp.n-ptH Setepenptah (Wybraniec Ptaha) iri-mAat-ra Irimaatre (Ten, Który Wnosi Porządek, Re) sxm-anx-n-imn Sechemanchenamon (Żywe Wcielenie Amona)

Latyros II

ptwlmis (anx-Dt mri-ptH) Ptolemajos anch det Meriptah (Ptolemeusz, Żyjący Wiecznie; Ukochany Ptaha)

  • Imię horusowe: Hr Dsr-mswt-Hna-Hpw-anx nTri-xpr(w) Htr-msxn(t)-nt-sA-Ast, kA nxt ity-psD-m-tAmri-mi-Hpw-anx-rdi-n.f-Hbw-sd-aSAw-wrw-mi-tA-Tnn-it-nTrw
  • Imię nebti: sxai-sw-m wt.f-Hr-nst-it.f iTi-tAwi-m-mAa-xrw, wr-pHti sxm-wAD-wr iTi-iwa-tAwi-m-mAa-xrw mnx-ib-Hr-nTrw, wr-pHti xntS-nHH mn-hpw-mi-DHwti-aA-aA
  • Złoty Horus: nb-tAmri HqA.f-m-Haaw nb-Hbw-sd-mi-tA-Tnn-it-nTrw-nsyt(?) ity-smn-hpw-mi-DHwty-aA-aA , Ssp-tAmri HqA.f-m-Haaw nb-Hbw-sd-aSAw-wrw-mi-it.f-ptH-tA-Tnn-smsw-nTrw Ssp.n.f-nsyt-n-ra-m-qnw-nxt (ity-wDa-mAat smn-hpw-mi-DHwty-aA-aA)
  • Prenomen: iwa-(n)-nTr-mnx-nTrt-mr(t)-mwt.s-nDt(t) stp.n-ptH iri-mAat-ra sxm-anx-imn, iwa-(n)-nTrwi-mnxwi stp.n-ptH iri-mAat-ra sxm-anx-n-imn
  • Nomen: ptwlmis (anx-Dtmri-ptH)
  • Dodatkowe, szóste imię wprowadzone w czasach ptolemejskich: pA nTr mri-mwt, pA nTr nti nHm, nTr wi mrwi mwt, nTr w mrw mwt

Greccy i greckojęzyczni poddani znali go, jako Φιλομητωρ Σωτήρ Λαθυρος:translit. Ptolemaîos Sōtér Lathuros.

Życiorys[]

Dowiedź się więcej: Ptolemeusz VIII Euergetes II Fyskon
Ptolemeusz Fyskon

Ptolemeusz VIII Euergetes II Fyskon - ojciec Lathyrosa

Ptolemeusz IX Soter II Lathyros urodził się w 140 lub 139 roku p.n.e, jako syn faraona/króla Egiptu Ptolemeusza VIII Fyskona - młodszego syna Ptolemeusza V Epifanesa i seleukidzkiej księżniczki Kleopatry I - oraz jego siostrzenicy i bratanicy Kleopatry III, która z kolei była córką kazirodczego małżeństwa jego starszego brata Ptolemeusza VI Filometora i ich jedynej siostry Kleopatry II. Miał dwóch przyrodnich braci: Ptolemeusza Memfitesa (ur. 145/144 p.n.e, syna Kleopatry II) i Ptolemeusza Apiona (syna Ireny, konkubiny ojca; ur. między 150, a 145 p.n.e) oraz jednego rodzonego - Ptolemeusza X Aleksandra (data urodzenia nieznana, ale wiadomo że był młodszy od Lathyrosa), a także trzy siostry (wszystkie rodzone): Kleopatrę IV (140 p.n.e), Kleopatrę V Selenę (ok. 135) i Tryfajnę (ok. 135). 

Kleopatra III

Kleopatra III - siostrzenica i druga żona Ptolemeusza VIII Euergetesa II Fyskona

Po śmierci Epifanesa władzę nad Egiptem przejął Filometor, ale Fyskon nie chciał się z tym pogodzić i wreszcie wydzielono mu Cyrenajkę, jako osobne królestwo w 163 p.n.e. Na wieść o śmierci Filometora Fyskon w 145/144 roku p.n.e wyruszył z Cyrenajki i zajął Aleksandrię oraz poślubił Kleopatrę II, jednocześnie zabijając jej pierworodnego Ptolemeusza Neosa Filopatora. Kleopatra II tego samego roku urodziła mu syna Memfitesa, ale Fyskon zwrócił szczególną uwagę na bratanicę, którą w 141/140 p.n.e poślubił. Doprowadziło to do skomplikowanej sytuacji, w której Egipt miał dwie królowe, a w efekcie - do wojny między Ptolemeuszem i Kleopatrą III, a Kleopatrą II, którą ostatecznie w 130/129 p.n.e wygrali ci pierwsi, a Kleopatra II - po przejściowej ucieczce do Syrii - musiała uznać współrządy z córką i bratem, w których była na gorszej pozycji. Lathyros spędził ten konflikt wraz z braćmi i siostrami na Cyprze, z których najstarszą, Kleopatrę IV, poślubił i która urodziła mu jedynaczkę Kleopatrę Berenikę III (ur. 120 p.n.e). Było to zgodne z kazirodczymi praktykami Ptolemeuszów odziedziczonych po faraonach i często aranżowanych przez samą rodzinę.

Kleopatra III Berenika

Kleopatra Berenika III - córka i jednocześnie żona Lathyrosa

Po ukończeniu dorosłości ojciec powierzył mu zarządzanie Cyprem, a w 116 roku p.n.e zmarł. Zgodnie z jego wcześniejszą wolą Cyrenajka wyodrębniła się od Egiptu pod panowaniem jego nieślubnego syna Pt. Apiona, a kwestię sukcesji na Cyprze i w samym Egipcie powierzył swojej ukochanej żonie, Kleopatrze III. Ta początkowo planowała pozostawić Latyrosa na Cyprze, a królem w miejsce zmarłego Fyskona mianować młodszego syna i ulubieńca - Ptolemeusza X Aleksandra I, lecz Latyrosowi udzielili poparcia mieszkańcy Aleksandrii i babcia Kleopatra II, co zmusiło tą pierwszą do zmiany miejsc między braćmi. Był to początek nienawiści Kleopatry III do Sotera II i adoracji w stosunku do Pt. Aleksandra. Jednak w 115 zmarła babka i główna sojuszniczka Lathyrosa - Kleopatra II, co wykorzystała matka, która aby umocnić swoją dominacje nad zwycięskim kontrkandydatem, zmusiła go w marcu tego samego roku do rozwodu ze starszą i niezależną Kleopatrą IV i jednoczesnego ślubu z młodszą siostrą Kleopatrą V Selene, która była bardziej podległa rodzicielce niż małżonkowi. Selene powiła w nieznanym czasie mężowi dwóch nieznanych z imienia synów, ale Latyros wdał się w romans z egipską szlachcianką, również nie wymienioną z imienia, która urodziła mu również dwóch, tym razem dobrze znanych historykom, chłopców: Ptolemeusza XII Auletesa i Ptolemeusza z Cypru oraz jedną córeczkę: Kleopatrę VI Tryfajnę. Jego pierwsze pięć samodzielnych lat upłynęło pod działalnością religijną, kiedy został kapłanem Aleksandra Wielkiego i jednocześnie najważniejszym duchownym w państwie, lecz matka dalej nie chciała mieć go u boku i w tym celu, w 110 p.n.e wezwała dotychczas zarządzającego Cyprem Pt. Aleksandra do stolicy.

Monety Ptolemeusza Lathyrosa

Monety bite za panowania Ptolemeusza Lathyrosa

Po trzech latach przepychanek o władze, iluzjonistycznych porozumień i wzajemnego niezadowolenia, podczas których Latyros dwukrotnie musiał uciekać na Cypr i na dwór Apiona w Cyrenajce i dwukrotnie powracał został ostatecznie na początku 107 p.n.e pokonany i uciekł na Cypr, na który dodatkowo jego aleksandryjscy wrogowie wysłali ekspedycje morską w celu ostatecznego rozprawienia się z buntownikiem. Jego dotychczasowa żona i dzieci pozostali w Egipcie, a córka Kl. Berenika III musiała nawet poślubić wrogiego stryja. Starszy brat musiał ponownie uciekać do Seleucji w Syrii, jednak tym razem odparł inwazje i ugruntował swoje panowanie na Cyprze, lecz nadal pragnął dla siebie kraj faraonów. W 102 roku p.n.e nadarzyła się ku temu okazja, gdy konflikt dynastyczny w Syrii między Antiochem VIII Gryposem, a jego przyrodnim bratem od strony matki - Antiochem IX Kyzikenosem przybierał na sile. Lathyros poparł tego drugiego, co było najpewniej oznaką wdzięczności za azyl w Seleucji, którą ten wówczas kontrolował. Jednocześnie jego matka i młodszy brat wsparli militarnie Gryposa. W związku z tym Ptolemeusz IX przeprawił się wraz z armią na syryjskie wybrzeże i ruszył na południe, najeżdżając przy tym Judeę i pokonując jej króla Aleksandra Jannaja. Jego żołnierze stanęli pod Peluzjum, ale 20 lutego 102 p.n.e zostali pokonani przez wojska Pt. Aleksandra i Kleopatry, którzy rok wcześniej (103 p.n.e) zesłali nieślubne potomstwo wroga na wyspę Kos. Lathyros po raz kolejny został pokonany i od tamtej pory nie ruszał się z dalej kontrolowanego Cypru aż do 88 p.n.e, gdy niezadowoleni z Aleksandra I - który zlecił zabójstwo własnej matki i sojuszniczki, prowadził despotyczne rządy i nie był w stanie poradzić sobie z rebelią Koptów w Tebaidzie - mieszkańcy Aleksandrii go wypędzili i w jego miejsce wezwali Lathyrosa.

Ten po usadowieniu się w stolicy odwiedził Memfis i słumił egipskie powstanie niszcząc nawet święte Teby. Faraon nie mógł być bezżenny, dlatego zmuszony został poślubić - zgodnie z prawem lewiratu - wdowę po zabitym na morzu bracie i rywalu, a zarazem własną córkę Kleopatrę Berenikę III, z którą jednak nie miał potomstwa. Jego ostatnie osiem lat rządów przyniosło stabilizacje w państwie cypryjsko-egipskim, gdyż żadna osoba trzecia już nie rościła sobie praw do tronu, lecz wówczas Imperium Ptolemejskie utraciło swoją trzecią posiadłość jaką była Cyrenajka, którą władca - Ptolemeusz Apion - po śmierci w 96 p.n.e zapisał w testamencie Republice Rzymskiej, która przejęła nad nią kontrolę w 74 p.n.e przy biernej rekacji jedynego Ptolemeusza, który jakby nigdy nic utrzymywał dobre relacje z Rzymem, choć w konflikcie między Republiką, a królem pontyjskim Mitrydatesem VI Eupatorem starał się zachować umiarkowaną neutralność - wynikało to z faktu potęgi państwa italskiego, jak i tego, że na dworze Mitrydatesa, który zajął wyspę Kos, przebywały jego nieślubne dzieci ze związku z Egipcjanką: Ptolemeusz z Cypru, Ptolemeusz XII Auletes i Kleopatra Tryfajna, jako zakładnicy. Zmarł w grudniu 80 roku p.n.e, a jego następczynią została wdowa i córka - Kleopatra Berenika III.

Rodzina[]

Genealogia[]

Małżeństwa i potomstwo[]

  1. Kleopatra IV (od 120 [?] do 115 p.n.e), rodzona siostra
    1. Kleopatra Berenika III (ur. 120 p.n.e), jedyna córka Latyrosa i Kleopatry IV. Ożeniona najpierw z wujem Ptolemeuszem X Aleksandrem I, a potem z własnym ojcem, którego została następczynią na krótko w 80 p.n.e.
  2. Kleopatra V Selene (od 115 p.n.e do 107 p.n.e), rodzona siostra
    1. Nieznany z imienia chłopiec
    2. Nieznany z imienia chłopiec
  3. Nieznana z imienia egipska szlachcianka (od 115 p.n.e do ???), prawdopodobnie jako konkubina
    1. Ptolemeusz XII Neos Dionizos Auletes - faraon Egiptu w latach 80 - 58 p.n.e i 55 - 51 p.n.e
      1. Berenika IV - samozwańcza królowa Egiptu w latach 58 - 55 p.n.e
      2. Kleopatra VII Filopator Wielka - ostatnia królowa Egiptu i najsławniejsza przedstawicielka dynastii Ptolemeuszów. Pozostawała w związku z Juliuszem Cezarem i Markiem Antoniuszem. Popełniła samobójstwo w 30 p.n.e, gdy Oktawian August zajął Egipt.
        1. Cezarion (właściwie Ptolemeusz XV Kaisaros Teos Filopator Teos Filometor) - jedyny syn Kleopatry VII i Gajusza Juliusza Cezara. Zamordowany z rozkazu Oktawiana Augusta w 30 p.n.e po samobójstwie matki.
        2. Aleksander Helios 
        3. Kleopatra Selene - królowa Mauretanii, jako żona Juby II
          1. Ptolemeusz z Mauretanii - zamordowany na rozkaz cesarza Kaliguli, ostatni przedstawiciel dynastii Ptolemeuszów znany z źródeł pisanych.
        4. Ptolemeusz Filadelfos II
      3. Arsinoe IV - rywalka Kleopatry VII
      4. Ptolemeusz XIII - rywal Kleopatry VII
      5. Ptolemeusz XIV - prawny małżonek Kleopatry VII, otruty na jej zlecenie.
    2. Ptolemeusz z Cypru - władca Cypru w latach 80 - 58 p.n.e. Następnie Cypr stał się rzymską posiadłością.
    3. Kleopatra VI Tryfajna (ur. ok. 95) - pierwsza żona Ptolemeusza XII Auletesa
      1. Berenika IV - samozwańcza królowa Egiptu w latach 58 - 55 p.n.e

Przypisy[]

  1. ↑ Numerowanie panujących królów ptolemejskich jest anachroniczne - za ich życia poszczególnych władców oznaczano jedynie przydomkiem i tytulaturą. W przypadku następców Ptolemeusza V Epifanesa jest to o tyle trudne, że późniejsi Ptolemeusze często tracili i na nowo odzyskiwali tron oraz dzielili się władzą z rodzeństwem.

Źródła[]

Treści społeczności są dostępne na podstawie licencji CC-BY-SA, o ile nie zaznaczono inaczej.
Advertisement