Rosja Radziecka – państwo historyczne, istniejące w latach 1917-1922. W 1922 roku zostało przekształcone w Związek Radziecki.
Historia[]
Początki[]
I wojna światowa pod wieloma względami mocniej uderzyła w Rosję niż w inne państwa Europy. Utrzymanie absolutnego caratu, głód i kryzys gospodarczy spowodowały w marcu 1917 roku strajki w Piotrogrodzie, które niebawem objęły cały kraj. W wyniku tych wydarzeń car Mikołaj II abdykował. Władza przeszła przejściowo w ręce Rządu tymczasowego oraz rad delegatów robotniczych i żołnierskich.
Upadek caratu jednak nie uspokoił części społeczeństwa. Radykalne skrzydło partii socjalistycznej - bolszewicy - pod przywódcą Włodzimierza Lenina doprowadzili do wybuchu rewolucji 7 listopada (25 października według kalendarza rosyjskiego) 1917 roku. Bardzo szybko bolszewicy obalili władze republikańskie w Moskwie i Petersburgu.
Reformy nowego rządu[]
Bolszewicy po przejęciu władzy dali prawa wyborcze wszystkim poza kapitalistami i klerykałami, w tym po raz pierwszy w historii - kobietom. Ustanowili zasiłki macierzyński, zalegalizowali rozwody, homoseksualizm i aborcję, wprowadzili świeckie śluby. Wprowadzili wybory na generałów (zniesione w 1918), znieśli karę śmierci poza armią. Zniesiono także stopnie oficerskie i epolety. W administracji kraju wprowadzili języki regionalne (tzw. korienizacja). Zniesiono naukę historii w szkołach, zastępując ją dziejami walki klas. Zakazano propagandy antysemickiej i rasistowskiej.
W wyniku tzw. "dekretu o ziemi" znacjonalizowano ziemie rolną, lasy i bogactwa mineralne. Wprowadzono kontrolę handlu, rozdzielano nadwyżki zboża. Znacjonalizowano także przemysł.
W miastach Imperium zaczęły masowo przejmować władzę Rady Robotnicze, m.in 7 lutego 1917 w Rydze, Początkowo Rosja Radziecka próbowała rozszerzyć rewolucję poza granice kraju, jednak powstrzymały to Niemcy. Zlikwidowały one siły rewolucyjne na Łotwie (1917), w Finlandii (1918), a potem w samych Niemczech (1919). W 1918 roku w odpowiedzi na rewolucję październikową powstała Armia Białych. Biali, pod wodzą Kołczaka i Denikiena odbili większość terytorium Rosji, bolszewikom pozostały jedynie Centralna Rosji z portami w Petersburgu i Astrachaniu oraz Turkiestan. W 1918 roku, na czas wojny wprowadzono komunizm wojenny. Białych wspierali: Czechosłowacy, Amerykanie, Francuzi, Brytyjczycy, Polacy i wiele innych narodów. Jednak 3 marca 1918 roku Niemcy podpisały traktat pokojowy z Rosją. Wobec tego zreorganizowana Armia Czerwona ruszyła na wojnę z Białymi. Wspomagały ich partyzantki na tyłach wroga, szczególnie silne na Kaukazie Północnym. 25 kwietnia powstała Komuna Bakijska, która kontrolowała część Azerbejdżanu. We wrześniu jednak się wycofali, wobec braku poparcia społecznego, gdzie zostali potem rozstrzelani przez siły brytyjskie. Kiedy bolszewicy wyparli wrogie armie ze Wschodniej Ukrainy i Białorusi zaczęli oni rozszerzać rewolucję poza granicę Rosji. Ich celem było połączenie się z rewolucjonistami w Niemczech i na Węgrzech.
Wojna z Polską[]
27 lutego 1919 roku powstał Litbieł, władza radziecka na terenie Litwy i Białorusi. Białorusini odnosili się do niej z mieszanymi uczuciami, gdyż część uznawała to za litewską okupację. Państwo zostało jednak zdławione w zarodku, z powodu ofensywy wojsk polskich. W 1920 roku Polacy zajęli Kijów. W końcu jednak Armii Czerwonej udało się odzyskać te tereny. Polscy chłopi uciekali, ale Żydzi witali ich z czerwonymi flagami. Szybko dotarli oni do Wisły. Przerażenie wśród Polaków budziły bezkarne oddziały Siemiona Budionnnego. Jednak dzięki obrony Warszawy przez Polaków pod wodzą Piłsudskiego bolszewicy zostali wyparci z tych terenów.
Wojna z Białymi[]
Równocześnie wojska bolszewickie stopniowo zajmowały Syberię. Najpierw zajęto Turkiestan, a ostatnią Jakucję (1923). Rewolucję wprowadzono także do Mongolii. Wielu żołnierzy polskich i czechosłowackich wzięto do niewoli. Równocześnie zaczęto zajmowanie Kaukazu. Gdy w 1920 roku Sowieci zajęli Krym Bela Kun rozpoczął tzw. czerwony terror, mordując oficerów Armii Białej i inteligencję tatarską. W styczniu 1920 roku zajęto Dagestan, Czeczenią, Północną Osetię i Inguszetię. Następnie wkroczono do Azerbejdżanu i Armenii. Jedynie Gruzja pozostała niepodległa. Wybuchały tam jednak liczne bunty probolszewickie, tłumione przez władzę gruzińską. Lenin, początkowo niechętny atakowaniu Gruzji, poprzez namowy o tym, że w Gruzji, lekceważy się prawa człowieka, postanowił wkroczyć do Gruzji. Stolicę zajęto bez walki.
Walki z kontrrewolucją[]
Stworzony przez Rosję Radziecką system gospodarczy, w którym kazano z rolnych terenów zabierać zboże do miast i biedniejszych regionów, wywołała niezadowolenie eserowców. Wybuchły liczne bunty chłopskie, a największym było powstanie tambowskie. Początkowo Lenin był przeciwny jego tłumienia, jednak został przegłosowany. Postanowiono wtedy użyć zapożyczonej z Niemiec broni chemicznej. Jednak z wielu powodów nie wywołała ona większych strat. Łącznie w walce zginęło 15 tysięcy powstańców.
Wielki głód 1920-1923[]
Zniszczenie kraju przez wojnę, klęski żywiołowe, embargo krajów zachodnich, złe zbiory oraz niewłaściwe rozplanowanie dystrybucji zboża (zabieranie go dla wyżywienia miast) spowodowało wielki głód, szczególnie na Powołżu. Ponieważ magazyny rosyjskie były puste, postanowiono zwrócić się za granicę o pomoc. Pomoc zbierały organizacje humanitarne, Żydzi Amerykańscy oraz prywatni przedsiębiorcy. Władza poza tym zabierała w tym celu pieniądze z cerkwi, choć z tego źródła tylko część poszła na walkę z głodem. Łącznie wysłano na Powołże 70 mln pudów zboża, mimo to zmarło w tym czasie kilka milionów ludzi.
Lata 1922-1924[]
Ponieważ komunizm wojenny, powołany na czas wojny domowej okazał się nieskuteczny (co udowodniły klęski głodu), w 1921 roku Lenin wprowadził Nową Politykę Ekonomiczną, tj. gospodarkę mieszaną. Początkowo chciał wprowadzić kapitalizm, jednak w wyniku protestów w partii wprowadzono gospodarkę kapitalistyczno-socjalistyczną. Aż do reform stalinowskich gospodarka ZSRR będzie się do teraz poprawiać. W 1922 roku zmieniono nazwę państwa na Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich. Dwa lata później umarł Lenin, już wcześniej schorowany, a władzę w kraju przejął Józef Stalin.
Ustrój polityczny[]
W Rosji Radzieckiej panował system autorytarny. Na poziomie regionalnym władzę jednak sprawowały rewkomy i rady robotnicze (najważniejszą była Piotrogrodzka Rada Delegatów Robotniczych i Żołnierskich).
Łagry i czerwony terror[]
W Rosji Radzieckiej zaczęły po raz pierwszy powstawać tzw. łagry - rosyjskie obozy koncentracyjne. Przewinęło się przez nie kilkaset tysięcy ludzi. W niektórych rejonach (np. Finlandia) były one stawianie za wzór humanitaryzmu. Jednak np. na odległej Syberii w łagrach wielu ludzi ginęło z głodu, z powodu złych warunków humanitarnych oraz ze złego zachowania niektórych dowódców. Najwięcej ludzi ginęło z rąk tak zwanego CzeKa, dowodzonego przez Feliksa Dzierżyńskiego. Szacuje się, że w wyniku czerwonego terroru zginęło łącznie 500 tys. ludzi, ale niektórzy uważają, ze było to aż 2 miliony ludzi. Za największych zbrodniarzy uznaje się Swierdłowa - mordercę rodziny carskiej, Kirowowa, Kaganowicz, Dzierżyńskiego i wielu innych. Armia Czerwona dopuszczała się wielu zbrodni - stłumienie powstania tambowskiego (do 40 tys. ofiar), czerwony terror na Krymie (50 tys. ofiar) czy terror na wschodniej Ukrainie. Jeżeli chodzi o rodzinę carską, to w wyniku przeprowadzonego przez admirała Kołczaka śledztwa, okazało się, że było to wydarzenie niezaplanowane i przeprowadzone w wyniku zbliżania się Armii Białych.
Kara śmierci w Rosji Radzieckiej[]
28 października 1917 roku kara śmierci w Rosji została zniesiona, lecz przywrócono ją w czerwcu 1918 roku w związku z rozpoczęciem wojny domowej. W 1920 roku przejściowo ją zniesiono, lecz przywrócono zaraz potem dla trybunałów. W 1922 zakazano jej stosowania wobec dzieci i kobiet w ciąży. W 1924 roku znacznie rozszerzono jej stosowanie.