Stanisław Tatar (ur. 3 października 1896 roku w Biórkowie Wielkim, zm. 16 grudnia 1980 roku w Warszawie) – polski wojskowy, generał brygady Ludowego Wojska Polskiego.
Biografia[]
Młodość[]
Stanisław Tatar urodził się 3 października 1896 roku w Biórkowie Wielkim, na terenie Imperium Rosyjskiego. Studiował na Uniwersytecie Warszawskim. Podczas I wojny światowej, wraz z Uniwersytetem został ewakuowany do Rostowa nad Donem.
I wojna światowa[]
W 1915 roku został zmobilizowany do Armii Imperium Rosyjskiego. Studiował w Oficerskiej Szkole Artylerii w Odessie. Następnie brał udział w walkach. W 1917 roku dołączył do I Korpusu Polskiego i uczestniczył w wojnie domowej w Rosji.
Okres międzywojenny[]
Stanisław Tatar jako major.
W 1918 roku powrócił do Polski i brał udział w rozbrajaniu Niemców na ulicach Warszawy. Następnie dołączył do Wojska Polskiego. Uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej. Był dowódcą Grupy Manewrowej Artylerii w Doświadczalnym Centrum Wyszkolenia w Rembertowie. W grudniu 1924 roku otrzymał awans na majora. W grudniu 1929 roku rozpoczął kurs w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie. Następnie studiował na francuskiej École Supérieure de Guerre. W grudniu 1931 roku został awansowany na podpułkownika. W listopadzie 1932 roku trafił do Oddziału III Sztabu Generalnego. Od 1933 roku był wykładowcą taktyki artylerii w Wyższej Szkole Wojennej. W lutym 1938 roku objął dowództwo nad 3. Pułkiem Artylerii Lekkiej Legionów. W marcu 1939 roku otrzymał awans na pułkownika dyplomowanego artylerii. Od sierpnia 1939 rok był dowódca artylerii dywizyjnej 3. Dywizji Piechoty płk. Mariana Turkowskiego.
II wojna światowa[]
Brał udział w kampanii wrześniowej. Uczestniczył w bitwie pod Iłżą, II bitwie pod Tomaszowem Lubelskim i bitwie pod Tarnawatką. Dowodził improwizowaną 3. Brygadą Piechoty. Po sowieckiej agresji na Polskę, rozwiązał resztki jednostki i próbował przejść granicę. Został aresztowany, ale udało mu się uciec. Początkowo ukrywał się w okolicy, a następnie rozpoczął działalność konspiracyjną. W styczniu 1940 roku został szefem Oddziału II Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej. W 1941 roku stanął na czele Oddziału III Komendy Głównej Armii Krajowej. Wraz z ppłk. Jerzym Kirchmayerem pracował nad planem powszechnego powstania zbrojnego w okupowanej Polsce. W październiku 1943 roku otrzymał awans na generała brygady. Pracował nad planami akcji Burza. W listopadzie 1943 roku apelował do Komendanta Głównego AK Tadeusza Komorowskiego o zmianę orientacji na prosowiecką i oddanie Kresów Wschodnich ZSRR. Otrzymał za to reprymendę i został wysłany do Sztabu Naczelnego Wodza gen. Kazmierza Sosnkowskiego w Londynie. W kwietniu 1944 roku uczestniczył w spotkaniu z premierem Wielkiej Brytanii Winstonem Churchillem. W maju 1944 roku został zastępcą Szefa Sztabu Naczelnego Wodza gen. Stanisława Kopańskiego do spraw krajowych. Z jego pomysłu oddziały AK ujawniały się przed nadchodzącymi oddziałami Armii Czerwonej. Ponadto opowiadał się za wybuchem powstania warszawskiego. Usiłował opóźnić przylot do Polski Jana Nowaka-Jeziorańskiego, który transportował rozkazy o niewszczynaniu powstania. W styczniu 1945 roku stanął na czele centrali konspiracyjnej Hel i fundacją Drawa, do której trafiło większość środków finansowych z zamkniętego Oddziału VI. Pieniędzmi dysponowali Stanisław Tatar, Marian Utnik i Stanisław Nowicki. Wkrótce gen. Marian Kukiel przekazał także złoto Fundacji Obrony Narodowej. Środki te miały służyć pomocą dla byłych żołnierzy AK i PSZ.
Sprawa złota FON[]
Proces generałów. Stanisław Tatar siedzi pierwszy od lewej.
W 1946 roku gen. Tatar nawiązał kontakt z attaché wojskowym w Londynie ppłk. Józefem Kuropieską i oznajmił chęć powrotu do Polski. Obiecał także transport zgromadzonych środków. O całej akcji powiadomiony został gen. Wacław Komar. W zamian za przekazanie środków, oczekiwał na ochronę władz komunistycznych. Warunki te zaakceptował gen. Marian Spychalski. 19 czerwca 1947 roku złoto i tajne dokumenty zostały przekazane ambasadorowi Polski w Londynie. Tatar, Utnik i Nowicki otrzymali paszporty konsularne. Następnie powrócił do Polski i został przyjęty do Ludowego Wojska Polskiego. W lipcu 1948 roku Prezydent Bolesław Bierut odznaczył go Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Wkrótce cała trójka została aresztowana i oskarżona o udział w wojskowym spisku i szpiegostwo. W 1951 roku w tzw. procesie generałów został skazany na dożywocie.
Okres powojenny[]
Na wolność wyszedł w ramach amnestii w 1956 roku i został rehabilitowany. Kontynuował służbę w Ludowym Wojsku Polskim. Był doradcą Ministra Obrony Narodowej. Spotykał się z wrogością środowisk byłego polskiego podziemia.
Zmarł 16 grudnia 1980 roku w Warszawie. Spoczął na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.