Historia Wiki
Advertisement
Swaróg

Swaróg, Marek Hapon, 2013.

Swaróg (scs.: Сваро́гъ; ros.: Сварог; serb.: Сварог, Svarog; chorw.: Svarog, ukr.: Сварог) – słowiański bóg nieba, ognia (według Gieysztora ognia niebiańskiego) i kowalstwa.

Narodziny i konflikt z Welesem[]

Bogowi Świętowitowi (w innej wersji Perunowi)dokuczała samotność. Postanowił oddzielić swój cień i ciało związane z cieniem. W ten sposób powstali bogowie Swaróg i Weles.

Swaróg ze światła uplótł łódź i zamieszkał w niej, kołysząc się na falach. Weles zanurkował w głębiny i tam spędzał większość czasu. Jednakże obu bogom znudziła się monotonia morza i zapragnęli stworzyć stały ląd. Swaróg namówił Welesa, aby ten zanurkował aż na samo dno otchłani i przyniósł mu garść piasku. W czasie zbierania piasku Weles miał wypowiedzieć formułę z magicznych słów, która by zawierała ziarno współpracy. Weles miał wyrzec formułę "Z mocą Swaroga i moją". Weles dwukrotnie nurkował, ale nie mógł dosięgnąć dna bezkresnego morza. Dopiero przy trzeciej próbie, wypowiedziawszy poprawną formułę, udało mu się dosięgnąć dna otchłani i schwycić garść piasku. Jednakże Weles chciał stworzyć ziemię tylko dla siebie, więc kilka ziaren piasku ukrył w ustach.

Po wynurzeniu się Weles wyciągnął dłoń ku Swarogowi. Swaróg wziął z jego dłoni kilka ziaren piasku i rozrzucił po powierzchni wody. Piasek po zetknięciu z wodą zamieniał się w suchy ląd i rósł. Również ziarenka piasku w ustach Welesa zaczęły rosnąć. Weles zmuszony był do wyplucia pęczniejących ziaren. Tam gdzie splunął zaczęły piętrzyć się góry. Kolebka świata stworzona przez bogów była niewielka. Na tej niedużej wysepce dwaj bogowie ledwie się mieścili. Samolubny Weles postanowił sam zapanować nad światem i postanowił zepchnąć Swaroga do morza i utopić w otchłani. Kiedy tylko Swaróg zapadł w sen, Weles podniósł go i zaczął nieść w kierunku brzegu. Ale gdy próbował zbliżyć się do brzegu, brzeg odsuwał się dalej w morze. Świat osiągał coraz to tiększe rozmiary w miarę tego, jak zdesperowany Weles niósł Swaroga do morza. W końcu zrezygnował.

Swaróg (2)

Współczesne, artystyczne wyobrażenie Swaroga

Kiedy Swaróg obudził się, spostrzegł, że ląd się powiększył. Weles z radością przekazał mu wiadomość o tym, że świat stale się powiększa. Na początku obaj byli zadowoleni, ale Swaróg po pewnym czasie zaczął się niepokoić, że niebo stanie się zbyt małe i nie będzie zdolne dłużej przykrywać lądu. Mimo że podzielił się z Welesem swoim niepokojem, ten nie chciał go słuchać i niczym się nie przejął. Swaróg zaczął więc podejrzewać, że Weles coś przed nim ukrywa i stworzył pszczołę, którą wysłał na przeszpiegi. Pszczoła siadła cicho na ramieniu Welesa i śledziła jego poczynania. A Weles z morskich fal stworzył kozła i zaczął z nim rozmawiać. Śmiał się z "głupiego" boga Swaroga, który nie potrafi powstrzymać rozrastania się świata. Weles opowiedział kozłowi, że wystarczy kijem wyznaczyć wszystkie strony świata, aby ten przestał się rozrastać.

Kiedy pszczoła wróciła do Swaroga i opowiedziała mu, co słyszała, ten skręcił z fal i ze światła kij, wyznaczył nim wszystkie strony świata i rzekł "Wystarczy Ziemi". Świat przestał się rozrastać i stał się takim, jakim go dzisiaj widzimy. Bogowie popatrzyli na siebie i zaczęli się kłócić o panowanie nad niebiosami. Ale tego Świętowit/Perun nie mógł już ścierpieć. Zawołał Swaroga i Welesa do siebie i podzielił pomiędzy nich świat. Swaróg miał panować nad lądem, a Weles miał rządzić pod ziemią. W ten sposób krainy bogów zostały rozdzielone i Welesowi przypadła w udziale Nawia, kraina gdzie bóg mógł wypasać na łąkach dusze zmarłych ludzi. Swaróg zaś stał się bogiem ognia, słońca i ziemi.

Potomstwo[]

Synami Swaroga są Swarożyc, Dażbóg i w niektórych wersjach Perun i Weles. Istnieją także hipotezy uznające Swarożyca i Dażboga za jego personifikacje.

Cechy[]

  • Badania folklorystyczne i językoznawcze (etymologiczne), metody porównawcze i opis pochodzący z staroruskiego przekładu kroniki Jana Malalei przedstawiają rekonstruowaną postać Swaroga, jako boga solarno-ogniowego o cechach uranicznych, a nawet suwerennych.
  • Zszedł z nieba na ziemie i ogłosił, że kobieta może mieć tylko jednego męża, a mąż tylko jedną kobietę więc jego skłonności zahaczają o władze magiczno-prawną (I funkcja w indoeuropejskim społeczeństwie), która jest przywilejem bóstw głównych. Aleksander Bruckner, wybitny polski slawista zasugerował nawet wyparcie kultu Peruna z pozycji naczelnego panteonu przez Swaroga, czemu przeciwstawia się Aleksander Gieysztor, inny wybitny badacz negując upadnięcia kultu gromowładcy. w Kronice podkreślono jednak czuwanie Swaroga (a później jego syna Dażboga) nad przestrzeganiem prawa i karaniu cudzołóstwa, co jest typowe dla bogów II funkcji, z którymi identyfikuje się bóstwo.
  • Uosabia indoeuropejskiego motyw boskiego kowala, twórcę sklepienia niebiańskiego i tarczy słonecznej wykuwającego pioruny dla gromowładcy (Peruna). 

Etymologia[]

Imię Swaróg może mieć związek z sanskryckim svár 'niebo, słońce, blask' oraz irańskimi formami χvar 'słońce' i χvarnah 'blask szczęścia'. Językoznawczy zwracali też uwagę na podobieństwo imienia tego boga do rodzimych wyrazów swary 'kłótnie' i swarzyć się 'kłócić'. Jest ono nieprzypadkowe wszakże o wyjątkowo intensywnych awanturach zwykło mówić się, że są żarliwe. Przyjmuję się, że rekonstruowana forma prasłowiańska *sъvariti znaczyła tyle, co 'kuć, skuwać coś na gorąco' - na jej przykładzie dobrze widać semantyczne przejście od słońca i ognia do sfery kowalstwa. Uderzające jest również podobieństwo Swaroga do nazw słowiańskich symboli związanych z kultem solarnym: swastykiswargi oraz swarzycy.

Ciekawostki[]

  • Jeszcze długi czas po chrystianizacji i odejściu w niepamięć słowiańskich bogów zachował się rytuał oddawania pokłonów słońcu każdego ranka, co ewidentnie wskazuje na szczególne znaczenie władcy słońca i ognia w mitologii słowiańskiej.

Źródła[]

  • Wikipedia
  • Słowiański Bestiariusz
  • Slawoslaw.pl
  • Mitologia Wiki

Zobacz też[]

Advertisement