Traktat wersalski

Ta strona została uznana za wzorowy artykuł. Oznacza to, że został dopracowany w każdym szczególe i stanowi jedną z najlepszych stron na tej wiki. Dziękujemy użytkownikowi DarknessEyes23 za trud włożony w napisane tego artykułu.

Angielskojęzyczna okładka traktatu wersalskiego

Traktat wersalski − traktat pokojowy podpisany po zakończeniu styczniowej konferencji pokojowej 28 czerwca 1919 w Wersalu pod Paryżem, który był owocem działań koalicji państw zwycięskich w I wojnie światowej przeciw państwu niemieckiemu, mający na celu osłabienie go militarnie. Dokument, ratyfikowany 10 stycznia 1920, wprowadzał w Europie nowy ład polityczny, który przetrwał do końca lat trzydziestych XX wieku.

Traktat został podpisany przez przedstawicieli mocarstw w koalicji antyniemieckiej, tj. Stany Zjednoczone, Wielką Brytanię, Francję, Włochy i Japonię oraz przez państwa z nimi sprzymierzone: Belgię, Boliwię, Brazylię, Chiny, Kubę, Ekwador, Grecję, Gwatemalę, Haiti, Honduras, Liberię, Nikaraguę, Panamę, Peru, Polskę, Portugalię, Rumunię, Królestwo SHS, Syjam, Czechosłowację i Urugwaj. W imieniu polskich władz dokument podpisał premier Ignacy Paderewski i twórca Komitetu Narodowego Polskiego Roman Dmowski.

Na mocy postanowień traktatu wersalskiego, 10 stycznia 1920 powstała także Liga Narodów, czyli organizacja składająca się z przedstawicieli większości istniejących wówczas państw. Miała ona rozstrzygać spory międzynarodowe i utrzymywać pokój na świecie.

Demilitaryzacja państwa niemieckiego

To właśnie Niemcy zostały obarczone winą wybuchu wojny, więc kraje ententy przystąpiły do działań mających trwale osłabić armię niemiecką. W tym celu zdemilitaryzowano Nadrenię, pas rozciągający się na wschodnim brzegu Renu. Liczba żołnierzy niemieckich została zredukowana do 100 tysięcy, Reichsmarine (niemiecka marynarka wojenna) mogła posiadać tylko sześć pancerników, 6 lekkich krążowników, 12 kontrtorpedowców i 12 torpedowców. Jedynymi dostępnymi dla niej typami pancerników były przestarzałe typy Bruanschweig i Deutschland. Wprowadzono także zakaz wprowadzenia powszechnego obowiązku służby wojennej na terenie państwa niemieckiego.

Utrata ziem przez Niemcy

Na mocy traktatu wersalskiego państwo niemieckie utraciło Alzację i Lotaryngię oraz Zagłębie Saary (na 15 lat) na rzecz Francji, powiaty Eupen i Malmedy kosztem Belgii, część Wielkopolski, Pomorza Gdańskiego i Górnego Śląska na rzecz Polski, Szlezwik na rzecz Danii, Kłajpedę kosztem Litwy, ziemia hulczyńska na rzecz Czechosłowacji oraz wszystkie terytoria kolonialne w Afryce i Azji. Niektóre z tych terenów zostały utracone w wyniku plebiscytów, a terytoria kolonialne zostały podzielone między Ligę Narodów. Gdańsk i ziemię do niego przylegające weszły w skład zarządzanego przez Ligę Narodów Wolnego Miasta Gdańsk. Kontroli międzynarodowej poddane zostały też główne rzeki przepływające przez Niemcy.

Niemcom zakazano też przyłączania Austrii do ich państwa (tzw. anschluss).

Reparacje wojenne

Państwo niemieckie zobowiązane było wypłacić państwom zwycięskim odszkodowania wojenne za szkody wyrządzone w trakcie wojny. W 1921 ustalono ich wysokość na 132 mld marek w złocie. Ich ostateczna spłata nastąpiła w 2010 roku.

Skutki i następstwa podpisania traktatu wersalskiego

10 września 1919 w Saint-Germain zawarto traktat pokojowy z Austrią, na mocy którego utraciła ona ziemie czeskie, Morawy, Śląsk Opawski i Cieszyński, Galicję, Bukowinę, południowy Tyrol, tereny dzisiejszej Słowenii oraz Bośnię i Hercegowinę, a zyskała obszar Burgenlandu kosztem Węgier.

27 listopada 1919 w Neuilly podpisano traktat z Bułgarią, na mocy której utraciła ona zachodnią Trację, południową Dobrudżę i niewielką część Macedonii. Obarczeni zostali także reparacjami wojskowymi.

4 czerwca 1920 w Trianon podpisano traktat z Węgrami, na mocy którego utraciły one bezpodstawnie 2/3 swojego przedwojennego terytorium (Siedmiogród, Słowacja, Banat i Wojwodina w dużej mierze zamieszkiwane przez Węgrów) oraz obarczono ich spłacaniem rekompensat wojennych.

10 sierpnia 1920 podpisano ostatni traktat z państwem, które przegrało wojnę, czyli z Turcją, w wyniku którego traciła ona wschodnią część Tracji, a także Półwysep Arabski, tereny Iraku, Syrii, Libanu i Palestyny. Zredukowano armię turecką do 50 tysięcy żołnierzy i pozbawiono ją ciężkiego uzbrojenia. Nie spotkało się to z aprobatą na ziemiach tureckich i w 1922 pod dowództwem generała Mustafy Kemala Turcja podjęła ponowną walkę z państwami alianckimi. Zdołali oni wyprzeć ze swojego kraju Greków, a Mustafa został przywódcą państwa ze stolicą w Ankarze. Do ostatecznego podpisania pokoju doszło 24 lipca 1923, kiedy to na mocy postanowień nowego traktatu w Lozannie, Turcja odzyskała część utraconych ziem przyznanych wcześniej Grecji. Doszło też do masowego przesiedlenia, gdyż wysiedlono z Turcji 1,5 miliona Greków oraz wprowadzono na te tereny 400 tysięcy Turków.

Nowe państwa w Europie

• W 1918 Islandia uniezależniła się od Danii, ale do 1944 pozostawała monarchią, której głową był władca Danii.
• W październiku 1918 niepodległość ogłosiła Czechosłowacja, czyli państwo dwóch bliskich sobie narodów, które razem starali się odpierać zagrożenia ze strony niemieckiej.
• Polska odzyskała niepodległość po 123 latach od trzeciego rozbioru. Granice nowego państwa polskiego zostały ustalone podczas podpisywania traktatów pokojowych: wersalskiego z Niemcami i ryskiego z Rosja Radziecką.
• Irlandia odzyskała suwerenność po powstaniu wielkanocnym w 1916 oraz po wojnie w latach 1919-1921 przeciw Brytyjczykom.
• Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców powstało w grudniu 1918 i jednoczyło Serbię z terenami zamieszkiwanymi przez Słowian południowych. Od 1929 państwo to zaczęło być oficjalnie nazywane Jugosławią.
• W 1919 proklamowano Republikę Austriacką, czyli państwo utworzone w wyniku rozpadu Austro-Węgier.
• W listopadzie 1920 powstało Wolne Miasto Gdańsk, które na mocy decyzji aliantów stało się wolnym miastem pod zarządem Ligi Narodów.
• Węgry, państwo utworzone w wyniku rozpadu Austro-Węgier i utracenia 2/3 swoich przedwojennych terenów, od 1920 były królestwem.
• Finlandia uzyskała niepodległość po rozpadzie Imperium Rosyjskiego w 1918.
• Estonia, która także uzyskała niepodległość w 1918, przez dwa lata razem z Łotyszami prowadziła wojnę z bolszewikami.
• Łotwa uzyskała niepodległość w 1918 i przez dwa lata razem z Estonią brała udział w wojnie z bolszewikami.
• Po rewolucji październikowa powstawała Rosja Radziecka, w 1922 roku przemianowana na Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich.

Źródła

• Poznać przeszłość. Wiek XX. Podręcznik do historii dla szkół ponadgimnazjalnych. Zakres podstawowy.