
Pieczęć Władysława Łokieteka

Nagrobek Władysława Łokietka na Wawelu
Władysław I Łokietek (ur. między 3 marca 1260 - 19 stycznia 1261, zm. 2 marca 1333 w Krakowie) – król Polski panujący od 1 września 1306 (jako książę) i od 20 stycznia 1320 (jako Król Polski) do 2 marca 1333 roku. Przydomek Łokietek otrzymał ze względu na swój niski wzrost.
Władysław I Łokietek zasłynął jako król, który połączył rozdrobioną Polskę. Pomimo zjednoczenia i rozwoju gospodarczego kraju, zapisał też się jako twórca konfliktu z Krzyżakami.
Biografia[]
Młodość[]
Władysław Łokietek właściwie nie miał swojego własnego królestwa, gdyż był najmłodszym synem Kazimierza I kujawskiego i Eufrozyny (było to trzecie małżeństwo Kazimierza I). Jego braćmi byli Leszek Czarny i Ziemomysł inowrocławski, którzy podczas narodzin Łokietka mieli po 20 lat. Jego młodszymi braćmi byli Kazimierz II łęczycki i Siemowit dobrzyński.
Eufrozyna pragnęła uczynić Łokietka królem. W tym celu (wedle niepotwierdzonych informacji) próbowała otruć jego starszych braci. Informacja o tym nie jest wprawdzie pewna, ale za to nie ulega wątpliwości, że zapobiegliwa mama doprowadziła do sporu pomiędzy swoim mężem Kazimierzem i jego synami z wcześniejszego małżeństwa. Skończyło się to zupełnie niefortunnie. Leszek Czarny i Siemomysł zbuntowali się przeciwko ojcu, wygrali krótką wojnę z nim i zagarnęli dla siebie część państwa.
W wieku siedmiu lat zmarł ojciec Władysława Łokietka. Leszek Czarny wówczas otrzymał Łęczycę, a Siemomysł Inowrocław. Reszta podzielonego państwa została w rękach Eufrozyny, pełniącej rolę opiekunki młodszych synów. Tę opiekę należy zresztą raczej w przenośni, bo Łokietek zaraz po śmierci ojca wyjechał do Krakowa. Na swój dwór zabrał go tamtejszy książę Bolesław V Wstydliwy. W 1275 roku Władysław objął władzę nad ojcowizną, księstwem brzesko-dobrzyńskim. W 1288 roku zajął Łęczycy osieroconą przez Leszka Czarnego.
Walki z okresu 1290-1306 i przejęcie władzy[]
Łokietek wspierał Bolesława II, księcia mazowieckiego w walkach o tron krakowski (wygrana bitwa pod Siewierzem 1289 z sojusznikami Henryka IV Probusa). Między 1290 a 1291 rokiem w Krakowie panował Przemysł II, Łokietek od połowy 1289 ulokował się w Sandomierzu, a wyparły go stamtąd dopiero wojska czeskie Wacława II, który od 1291 sprawował władzę w Krakowie. Po kapitulacji wzięto Władysława do niewoli i zmuszono do wyparcia się pretensji do Małopolski. W zamian mógł w niej pozostać. 6 stycznia 1293 roku w Kaliszu Władysław zawarł z Przemysłem II sojusz przeciwko wspólnemu wrogu - Wacławowi. Zapewne wtedy zawarli także układ o przeżycie. Na zjeździe doszło także do małżeństwa Łokietka z Jadwigą, córką Bolesława Pobożnego. 26 czerwca 1295 roku Przemysł II koronował się na króla w Gnieźnie, ale zmarł 8 lutego 1296. Leszek Inowrocławski pomaszerował na północ, na Pomorze, a Wielkopolskę zajął Henryk III głogowski. Łokietkowi dodatkowo zagroził Wacław, Władysław złożył mu hołd, ale nie zamierzał dotrzymać obietnic. W wyniku złości Przemyślidy, Władysław musiał uciekać w 1300 roku na Węgry. Władysław powrócił do Polski w 1304 roku z pomocą węgierską. W czerwcu 1305 roku zmarł Wacław II, a Władysław zajął Sandomierz i dziedziczne księstwo brzesko-kujawskie. 4 sierpnia 1306 roku zginął w Ołomuńcu Wacław III, a Łokietek bez problemu objął tron krakowski, oficjalny wjazd do miasta nastąpił 1 września.
Dalsze rządy[]
Jeszcze w końcu 1306 roku Pomorze Gdańskie zostało przyłączone do państwa Łokietka, ale rządy sprawowali tak najemnicy ze względu na znaczną odległość od stolicy, którymi byli bratankowie Łokietka oraz ród Święców. Święcowie jednak oddali Pomorze Brandenburgii 17 lipca 1307 roku. Wtedy Łokietek zajęty był walkami z opozycją małopolską i dlatego zdecydował się poprosić o pomoc Zakon Krzyżacki. Gunter von Szwarzburg, komtur chełmiński pokonał Brandenburczyków. 13 października 1308 roku Krzyżacy zdobyli zamek w Gdańsku i dokonali rzezi mieszkańców. W kwietniu 1309 roku zaczęły się pertraktacje. Władysław chciał odkupić Pomorze od Krzyżaków, zamiast tego jednak zakonnicy odpowiedzieli chęcią wykupu praw Łokietka do Pomorza. Skończyło się to dalszymi zmaganiami wojennymi i tym, że Krzyżacy na Pomorzu zostali. W 1309 zdobyli dodatkowo Świecie.
W roku 1311 wybuchł bunt w Krakowie, a na jego czele stanął wójt Albert. Buntownicy wezwali na pomoc Jana Luksemburskiego, który jako następca przemyślidzkich Wacławów podpisywał się jako "król Czech i Polski". Przy pomocy węgierskiej udało się stłumić bunt. Po śmierci Henryka III Głogowczyka Władysław opanował Wielkopolskę, która pierwotnie miała być rozdzielona między pięciu synów. W 1314 roku Łokietek oficjalnie wszedł do Poznania. 20 stycznia 1320 roku Władysław został koronowany na króla Polski. Była to pierwsza koronacja w katedrze krakowskiej, a dokonał jej arcybiskup Janisław.
Próbował odzyskać Pomorze Gdańskie, początkowo pokojowo, później zbrojnie. 14 kwietnia 1320 roku zaczął się w Inowrocławiu sąd papieski. Zakończył się 9 lutego 1321 roku, wedle jego wyroku zakon miał oddać Pomorze Łokietkowi i zapłacić wysokie odszkodowanie. Krzyżacy nie zamierzali wykonać wyroku, napisali do papieża, a cała sprawa umilkła. W 1320 roku nastąpiło dalsze zacieśnienie antyczeskiego sojuszu z Węgrami - córka Władysława, Elżbieta została wydana za Karola Roberta, króla węgierskiego. W 1325 roku syn Władysława, Kazimierz poślubił Aldonę, córkę księcia litewskiego. Łokietkowi nie udało podporządkować sobie Mazowsza - mimo próby w 1327 roku. Poszło bardzo źle. Wacław, władca Płocka musiał uznać się lennikiem Jana Luksemburskiego, który wtrącił się do konfliktu. 12 marca 1329 roku zawiązano sojusz czesko-krzyżacki. Krzyżacy podbili ziemię dobrzyńską, w 1329 spustoszyli Kujawy. Podobny najazd miał miejsce w 1330 roku, ale wtedy Władysław przeprowadził wyprawę odwetową. W zawartym potem pokoju odzyskał Bydgoszcz i Wyszogród. W 1331 roku Czesi z Krzyżakami zaplanowali wspólny atak na Polskę - na szczęście Jan Luksemburski wycofał się i do bitwy stanęli tylko siły krzyżackie z łączną siłą 6-7 tysięcy zbrojnych. Z tą armią walczył Łokietek w dwudniowej bitwie pod Płowcami. Bitwa była w sumie nie rozstrzygnięta, obie strony mówiły o niej jako o swoim sukcesie, jednak bardziej morale podniosła niewątpliwie Polakom. W listopadzie 1331 roku Krzyżacy znowu pustoszyli Kujawy. W 1332 roku zajęli całe Kujawy, Łokietek ruszył z Węgrami na odsiecz, ale do walk nie doszło. Pod presją legata papieskiego, Piotra z Annecy podpisano rozejm, ale końca pertraktacji Władysław nie doczekał - zmarł 2 marca 1333 kończąc wyjątkowo burzliwe życie. Pochowano go w katedrze wawelskiej.
Mapa[]
Ciekawostki[]
- Był najstarszym królem podczas koronacji. Miał 59 lat;
- aby sprawdzić, kto jest Polakiem, a kto Niemcem podczas buntu wójta Alberta, kazał poprawnie wymówić słowa: soczewica, miele, młyn, koło. Jeśli zostały źle wypowiedziane - osobę taką zabijano;
- Łokietek był to przydomek nawiązujący do niskiego wzrostu.
Źródła[]
- Władysław Łokietek, tom 21 kolekcji Władcy Polski, Hachette