Wojna domowa w Rosji – szereg krwawych konfliktów toczących się na terytorium Rosji po upadku caratu.
Opis[]
W 1915 roku armia niemiecka wkroczyła do Rosji. Przez 3 lata Rosjanie odnosili porażki, co wywoływało niezadowolenie w rosyjskim społeczeństwie. W końcu w 1917 wybuchła rewolucja lutowa, a carat został zniesiony. W listopadzie wybuchła druga rewolucja, październikowa, w wyniku której praktycznie bezkrwawo komuniści (podzieleni na mienszewików i bolszewików) przejęli władzę w Petersburgu i Moskwie. Masowo na terenie byłego caratu zaczęły powstawać republiki Rad - na Łotwie, Białorusi, Ukrainie, Azji Środkowej i w Finlandii. Likwidowała je jednak armia niemiecka, postępująca coraz dalej na wschód. Pierwszym ważniejszym atakiem wojny domowej była nieudana próba odzyskania przez Kiereńskiego z Krasnowem władzy w 1918 roku. Wyprawili się oni wtedy na Petersburg, udało im się nawet zająć rozgłośnię radiową, jednak zostali wyparci.
Równocześnie na południu i wschodzie powstała tzw. Biała Armia, złożona głównie ze zwolenników caratu. Zajęli oni Syberię, południe Rosji, okolice Morza Białego i okolice Narwii. Dowódcami Białych byli Denikin oraz Kołczak. Po ich stronie stanął pochodzący z Austro-Węgier Legion Czechosłowacki, który zajął tereny nad koleją transsyberyjską. Równocześnie wybuchła wojna w Finlandii, skąd jednak dzięki pomocy Niemców Finowie wygnali komunistów. Niemcy zajęli także Ukrainę (1918), a rządy Rad uciekały masowo do Moskwy. Do walki z komunistami zostali wysłani do Rosji żołnierze Ententy. Amerykanie oraz Brytyjczycy zajęli tereny nad Archangielskiem, Baku Brytyjczycy, Francuzi w Odessie, Amerykanie oraz Japończycy zaś Władywostok.
Siły komunistyczne zajęły na wschodzie Turkiestan, a Biali zaczęli się wycofywać. Po kapitulacji Niemiec w wyniku traktatu w Compeigne Niemcy zaczęli się ewakuować z okupowanych ziem. Na ziemie z których wycofali się Niemcy nasunęła się Armia Czerwona na północy, Biała Armia na południu i nacjonalistyczne wojska ukraińskie. Bolszewicy wkroczyli do Łotwy, gdzie jednak (także z pomocą wojsk niemieckich) przegnano ich, trwalsze było zajęcie Białorusi i Wschodniej Ukrainy. Zaczęły też odzyskiwać Syberię. W lutym 1921 bolszewicy wkroczyli na Kaukaz, a 18 marca Gruzja była już radziecka. Na Ukrainie wybuchło tymczasem powstanie anarchistyczne Machno, początkowo wspierane przez bolszewików, jednak wkrótce przez nich zlikwidowane. Wojska europejskie wycofały się z tych terenów, a Biali wycofywali się w głąb Syberii.
W Rosji wybuchły dwa największe powstania przeciwko Rosji Radzieckiej - pierwsze powstanie tambowskie, zostało wywołane przez chłopów przeciwnych kolektywizacji, a drugie kronsztadzkie przez robotników.
W końcu Sowieci zajęli Mongolię, a resztki Białych uciekły przez Krym do Turcji oraz przez Syberię do Chin. Ostatnia walczyła jeszcze Jakucja, na czele z Tołbuchinem, Boczkarowem i Piepialejewem. 4 lipca 1924 roku stłumiono ostatnie bunty.