Wojna trzynastoletnia − wojna toczona między 1454 a 1466 między Krzyżakami a Królestwem Polskim. Została zwyciężona przez Polskę, której pomogli mieszkańcy Mazur przed dotarciem Krzyżaków − Prusacy.
Wojna była inna niż wielka wojna z lat 1409-1411. Koncentrowano się na mniejszych starciach i zdobyczach kolejnych zamków bardziej niż na potężnej walnej bitwie, do której właściwie podczas wojny nie doszło.
Początek wojny[]
6 marca 1454 Kazimierz IV Jagiellończyk wydał akt inkorporacji Prus, w tym Pomorza Gdańskiego, do Polski. Oczywiście do rzeczywistego przyłączenie tych ziem do Polski wiodła długa droga. Początki wcale nie były dla Krzyżaków korzystne. Związek Jaszczurczy, czyli dawna szlachta pruska postał już w 1397 i zajmował się spiskowaniem przeciwko zakonowi, w 1440 powstał tzw. Związek Pruski. Na wieść o przychylnym polskim stosunku do Pomorza Prusacy zaczęli powstanie, pierwsze miasta, które obaliły rządy krzyżackie to Toruń i Gdańsk, a następnie Grudziądz, Elbląg i Królewiec. Z ważnych miast Krzyżakom został Malbork, Sztum i Chojnice.
Wojska polskie jednak, które składały się z pospolitego ruszenia nie mogły stawić czoła krzyżackim wyćwiczonym rycerzom. Pod koniec lata 1454 wojsko królewskie oblegało Chojnice. Wtedy też pojawiły się na rozkaz króla rycerze z Wielkopolski. Niestety, żeby rycerze w ogóle zgodzili się walczyć i żeby jakoś przywołać ich do porządku król wydał przywilej cerekwicki. Później, 18 września doszło do przegranej przez Polaków bitwy pod Chojnicami, król Kazimierz musiał uciec z pola bitwy. Jednak mieszczanie byli zdeterminowani, walki trwały. Krzyżacy po bitwie chojnickiej mieli wyższe morale oraz odbili kilka twierdz, ale Polacy mieli także silną motywację.
Krzyżacy za pomocą swoich okrętów i tych dostarczonych przez Danię próbowali opanować Bałtyk. Kazimierz zwerbował polską flotę, która w 1457 odniosła zwycięstwo w bitwie koło wyspy Bornholm, jednej z nielicznych bitew morskich w historii Polski. Duńczycy zrezygnowali potem z działań na rzecz zakonu.
W 1457 dowódca najemników Ulryk Czerwonka sprzedał zamek w Malborku Kazimierzowi za kwotę 190 tysięcy florenów. Zamek w Malborku trafił w taki prozaiczny, można powiedzieć, sposób w ręce Polaków. Krzyżacy odbili go z powrotem, ale w 1460 już na dobre pozostał własnością Kazimierza.
Bardzo ważnym dowódcą w wojnie trzynastoletniej był Piotr Dunin. W 1462 zwyciężył w bitwie pod Świecinem, która uważana jest przez historyków za punkt zwrotny w bitwie. Po niepowodzeniach w 1460 Korona i Prusy zaczęli mieć przewagę. W 1463 Dunin zwyciężył w bitwie morskiej na Zalewie Wiślanym. Już było wiadomo, że polska strona tą wojnę wygrała. 19 października 1466 podpisano II pokój toruński − Polska odzyskiwała Pomorze Gdańskie, ziemię chełmińską, dobrzyńską i Warmię, zakonowi zostały Mazury, czyli Prusy Zakonne, dodatkowo wielki mistrz został polskim lennikiem. Potęga zakonu krzyżackiego została przełamana. Kazimierz IV dokończył dzieło swojego ojca, pieczętując, że obaj należą do najwybitniejszych władców Polski.
Źródła[]
- Maria Bogucka, Dzieje Polski do 1795; wyd. Wiedza Powszechna; 1964.