Konflikt w południowo-wschodniej Ukrainie – wojna hybrydowa pomiędzy Ukrainą, a wspieranymi i uzbrojonymi przez Rosję separatystami. Trwa od kwietnia 2014 i nie jest jeszcze zakończona.
Wojnę poprzedziła rewolucja Euromajdanu i zajęcie Krymu. Nowo wybrana władza ukraińska nie potrafiła poradzić sobie z narastającymi problemami co doprowadziło do otwartej agresji Rosji.
Przebieg[]
2014[]
Początek[]
Prorosyjski wiec w Charkowie.
Po rewolucji na Majdanie i zajęciu Krymu we wschodnich regionach Ukrainy doszło do prorosyjskich wystąpień miejscowej ludności. W maju 2014 w Odessie w wyniku pożaru w domu związków zawodowych zginęło około stu osób o prorosyjskich poglądach. 6 kwietnia w Doniecku doszło do szturmu na budynek władz obwodowych. Władze Ukrainy oskarżyły Rosję o wspieranie separatystów i wysyłanie tam "swoich ludzi". Jakiś czas później wystąpienia rozszerzyły się na Ługańsk, Kramatorsk, Słowiańsk, Gorłówkę i kilka mniejszych miast.
Ogłoszenie ATO[]
13 kwietnia władze Ukrainy ogłosiły rozpoczęcie operacji antyterrorystycznej (ATO) wymierzonej w separatystów. Zaczęło także dochodzić do incydentów w których ginęli zarówno separatyści i żołnierze ukraińscy. Część wysłanych na wschód żołnierzy ukraińskich poddało się, oddając sprzęt wojskowy lub przeszło na stronę separatystów. W tym samym czasie część rosyjskich żołnierzy i ochotników znajdujących się na Krymie dotarło na Donbas.
15 kwietnia doszło do walk w okolicach Słowiańska i Kramatorska. Napierająca armia ukraińska sukcesywnie wypierała znajdujących się tam bojowników. W miastach znajdujących się pod kontrolą separatystów zaczęto wznosić barykady. Rzecznik armii ukraińskiej podał informację o pojmanych oficerach GRU i innych żołnierzy rosyjskich.
Dalsze działania separatystów[]
16 kwietnia 2014 w Mariupolu prorosyjscy bojownicy próbowali zająć jednostkę Gwardii Narodowej. Około 300 osób zostało pokonanych przez ukraińską jednostkę SBU Alfa. 20 kwietnia doszło do strzelaniny w punkcie kontrolnym pod Słowiańskiem w wyniku której zginęło pięć osób. Do Słowiańska udała się misja OBWE, która chciała wyjaśnić incydent. 21 kwietnia uprowadzony przez separatystów został amerykański dziennikarz Simon Ostrovsky. Po czterech dniach został wypuszczony. 24 kwietnia armii ukraińskiej udało się odbić budynek rady miejskiej w Mariupolu. W wyniku prowadzonej operacji antyterrorystycznej w Słowiańsku zginęło kolejnych pięciu separatystów. Przybyli do Słowiańska obserwatorzy OBWE zostali uprowadzeni. 27 kwietnia ogłoszono powstanie Ługańskiej Republiki Ludowej. Tego samego dnia doszło do starć w Charkowie, gdzie proukraiński marsz został zaatakowany przez zwolenników Rosji. Rannych zostało 14 osób. 28 kwietnia postrzelony został mer Charkowa Hennadij Kernes. Następnego dnia separatyści zajęli budynek Rady Miejskiej w Perwomajsku, a 500 separatystów zajęło Budynek Administracji Obwodowej w Ługańsku. Otoczony został oddział Gwardii Narodowej Ukrainy, który złożył broń. Ponadto zajęte zostały budynki prokuratury i lokalnej telewizji. 1 maja w Antracycie wywieszono flagi prawosławne. 4 maja 2014 roku podczas wymiany ognia w Ługańsku śmierć poniósł jeden separatysta. 5 maja zaatakowano posterunek policji w Słowjanoserbśku. 7 maja zajęta została prokuratura w Siewierodoniecku, a następnego dnia budynek administracji państwowej w Starobielsku. W nocy z 7 na 8 maja separatyści zaatakowali punkt graniczny Izwaryne w Obwodzie Ługańskim, ale zostali odparci. 9 maja separatyści na jednym z blokpostów zastrzelili dwójkę cywili. Następnego dnia doszło do bójki w sklepie w Ługańsku, w wyniku której śmierć poniosło dwóch ludzi. 16 maja w Ługańsku zatrzymany został dowódca Armii Północ-Południe Aleksieja Relkego, a następnego dnia na granicy ujęto lidera ługańskich separatystów Walerija Bołotowa. Wkrótce 200 separatystów zaatakowało punkt kontrolny, uwalniając Bołotowa. 18 maja 2014 roku samozwańczy parlament Ługańskiej Republiki Ludowej uchwalił konstytucję i powołał władze. Przywódcą został Walerij Bołotow, a przewodniczącym parlamentu Aleksiej Kariakin. 22 maja władze ŁRL wprowadziły stan wojenny. Bołotow zgłosił się do prezydenta Federacji Rosyjskiej Władimira Putina z prośbą o wysłanie sił pokojowych. Jednocześnie trwały walki pomiędzy Gwardią Narodową a separatystami w okolicach Rubiżnego i Lisiczańska. W walkach poległo dwóch ukraińskich żołnierzy i siedmiu separatystów.
Słowiańsk[]
Barykady w Słowiańsku.
2 maja 2014 roku o godzinie 5 wojska ukraińskie zaatakowały pozycje separatystów w Słowiańsku. Ponadto zablokowano wyjazdy z miasta. W toku walk zestrzelone zostały dwa śmigłowce Mi-24 i uszkodzono jeden Mi-8. Separatyści wyrazili chęć negocjacji z władzami ukraińskimi i wypuścili obserwatorów OBWE. Prorosyjscy bojownicy dowodzeni przez Igora Girkina ps. Striełkow prowadzili walkę przez kilka dni. Strona ukraińska zablokowała drogę do Doniecka i sukcesywnie odzyskiwała kontrolę nad miastem. 5 maja zestrzelono kolejny śmigłowiec Mi-24. Samozwańczy mer Słowiańska Wiaczesław Ponomariow groził śmiercią schwytanym do niewoli żołnierzom ukraińskim. 24 maja w pobliżu Słowiańska zginął włoski dziennikarz i jego tłumacz. 29 maja zestrzelono śmigłowiec Mi-8, a śmierć poniósł generał major Gwardii Narodowej Serhij Kulczycki. Tego samego dnia spadł kolejny Mi-18.
Mariupol[]
Andrij Biłecki wraz z żołnierzami batalionu Azow.
Na początku maja siły ukraińskie weszły do Mariupola. Separatyści zablokowali drogi w mieście i podpalili opony. Jednocześnie żołnierze dowodzeni przez gen. Wasyla Krutowa uderzyły na Kramatorsk, zajmując wieżę telewizyjną i siedzibę SBU, ale następnego dnia żołnierze ukraińscy dokonali dowrotu. W nocy z 9 na 10 maja aresztowano 7 pracowników Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża, ale po kilku godzinach odzyskali wolność. 7 maja batalion Azow Andrija Biłeckiego i 72. Brygada Zmechanizowana weszły do Mariupola, ale opuścili miasto po kilku godzinach. Do kolejnego ataku na miasto doszło 9 maja. 15 maja zawarto porozumienie według którego separatyści mieli opuścić Mariupol, pomimo tego walki nadal trwały.
Kramatorsk[]
11 maja 2014 roku separatyści porwali szefa lotniska w Kramatorsku i trzech oficerów. W Krasnoarmijśku zaatakowano komendę milicji i Radę Miejską. 13 maja 20 km od Kramatorska separatyści uderzyli na żołnierzy 95. Brygady Aeromobilnej. Zginęło 3 żołnierzy, a 8 zostało rannych. W nocy z 17 a 18 maja toczyły się walki w okolicach lotniska. 22 maja nad ranem siły separatystów zaatakowały ukraiński punkt kontrolny pod Wołnowachą. Zginęło 16 żołnierzy, a 32 zostało rannych. Zniszczeniu uległo kilka BMP-1.
24 maja podczas zjazdu partii Noworosji separatyści ogłosili utworzenie Republiki Noworosji skupiającą Doniecką i Ługańską Republikę Ludową. Prezydentem Noworosji został Walerij Kaurow. 25 maja na Ukrainie odbyły się wybory prezydenckie, które wygrał Petro Poroszenko. Zapowiadał on dążenie do integracji europejskiej i przyśpieszenia tzw. operacji antyterrorystycznej (ATO).
Donieckie lotnisko[]
Ukraińscy żołnierze na lotnisku w Doniecku.
26 maja 2014 roku separatyści dowodzeni przez byłego oficera SBU Aleksandra Chodakowskiego zaatakowali siły ukraińskie na lotnisku w Doniecku. W walkah brały udział ukraińskie śmigłowce i samoloty. W szeregach separatystów walczyli ochotnicy z Rosji i Czeczeni. Zginęło 33-100 prorosyjskich bojowników.
Ciężkie walki toczyły się pod Słowiańskiem i Kramatorskiem. Ludowy mer Słowiańska Wiaczesław Ponomariow przyznał, że więzi czterech obserwatorów OBWE. W nocy z 29 na 30 maja ukraińska straż graniczna zatrzymała dwie ciężarówki z bronią, które próbowały wjechać na Ukrainę. 2 czerwca doszło do szturmu na jednostkę Państwowej Straży Granicznej w Ługańsku. Separatyści zostali powstrzymani, ale otoczyli jednostkę, która złożyła broń po dwóch dniach. W nocy z 4 na 5 czerwca zaatakowano punkt kontrolny w Obwodzie Ługańskim i separatyści przejęli kontrolę nad 100 km odcinkiem granicy. 12 czerwca do Gorłówki, w której samozwańczym komendantem został Igor Biezler ps. Bies, ruszyły czołgi i wyrzutnie rakietowe Grad z Rosji. W kolejnych dniach dotarły następne transporty sprzętu i żołnierzy Federacji Rosyjskiej.
Kontynuacja walk pod Słowiańskiem i w Mariupolu[]
6 czerwca 2014 roku pod Słowiańskiem rozbił się ukraiński samolot An-30B. W okolicach trwały ciężkie walki, a w mieście dochodziło do grabieży. Igor Girkin usunął ze stanowiska i aresztował Wiaczesława Ponomariowa. 13 czerwca lotnictwo ukraińskie prawdopodobnie użyło zakazanych traktatami międzynarodowymi bomb fosforowych. 15 czerwca prorosyjscy rebelianci zajęli Stanicę Ługańską.
13 czerwca armia ukraińska przejęła kontrolę nad Mariupolem, ale następnego dnia zaatakowano kolumnę Państwowej Straży Granicznej. 14 czerwca chwilę po północy, w okolicach lotniska w Ługańsku zestrzelony został wojskowy samolot transportowy Ił-76. Śmierć poniosło 49 żołnierzy. Tego samego dnia w okolicach Gorłówki zestrzelony został samolot Su-24. 15 czerwca na Ukrainie ogłoszony został dniem żałoby narodowej. Od 17 czerwca trwały walki w miejscowości Metalist pod Ługańskiem, gdzie stacjonował batalion Ajdar Serhija Melnyczuka. W toku walk do niewoli dostała się Nadija Sawczenko. 20 czerwca prezydent Petro Poroszenko ogłosił plan pokojowy, który zakładał zawieszenie broni, by dać czas na poddanie się separatystom. Bojownicy z ŁRL ogłosili, że nie złożą broni dopóki siły ukraińskie nie opuszczą Donbasu. Premier DRL Aleksandr Borodaj ogłosił zawieszenie broni do 27 czerwca. Pomimo tego dochodziło do walk. 24 czerwca po Słowiańskiem zestrzelono kolejny śmigłowiec Mi-8. 26 czerwca separatyści zajęli ukraińską bazę wojskową w Doniecku. W nocy z 26 na 17 czerwca siły ukraińskie pod Artiomskiem zdobyły czołg T-64BW. Zawieszenie broni wygasło 30 czerwca i nie było przedłużane. 2 lipca przy próbie lądowania na lotnisku w Dniepropetrowsku rozbił się ostrzelany wcześniej Su-25. W dniach 5-6 lipca wojska ukraińskie dowodzone przez gen. Wasyla Krutowa odzyskały kontrolę nad Słowiańskiem i Kramatorskiem. Separatyści wysadzili trzy mosty pod Donieckiem, by uniemożliwić dalsze postępy strony ukraińskiej. 11 lipca w okolicach wsi Zelenopilla, od strony Federacji Rosyjskiej ostrzelano kolumnę pojazdów z 24. Brygady Zmechanizowanej. Zginęło 19 żołnierzy, a 93 zostało rannych.
Zestrzelenie samolotu Malaysia Airlines[]
17 lipca zestrzelony został cywilny samolot Malaysia Airlines, w wyniku czego śmierć poniosło 298 ludzi. Z przechwyconych rozmów separatystów wynikało, że za zestrzelenie samolotu odpowiedziani byli Igor Girkin ps. Striełkow i Igor Biezler ps. Bies. Maszyna została trafiona rakietą z systemu 9K37 Buk.
Siły Striełkowa prowadziły natarcie pod wsią Maryniwka i wzgórzem Sawur-Mohyła. 16 lipca zestrzelony został Su-25, a kolejne dwa zostały uszkodzone. 18 lipca podczas ukraińskiego ostrzału Ługańska śmierć poniosło 44 cywilów.
Ofensywa ukraińska[]
Przy granicy z Rosją odcięto żołnierzy 79. i 24. Brygady. 19 lipca 95. Brygada Areomobilna płk. Mychajła Zabrodskiego rozpoczęła rajd w celu odblokowania odciętych jednostek i odzyskania kontroli nad granicą.
21 lipca armia ukraińska zajęła Dzierżyńsk i Soledar. Dwa dni później pod Sawur-Mohyłą zesztrelone zostały dwa Su-25. 26 lipca pod punktem kontrolnym Dowżanśkyj ciężkie straty poniosła 24. Brygada Zmechanizowana, która straciła 100 zabitych i rannych. Intensywne walki trwały także o Ługańsk, który znajdował się w półokrążeniu. Główne siły separatystów znajdowały się w Stachanowie, Ałczewsku i Swierdłowsku. W okolicach miast Rubiżne, Siewierodonieck i Lisiczańsk okrążone zostały siły separatystów dowodzone przez Aleksieja Mozgowoja. 21 lipca strona ukraińska zajęła Rubiżne, a w następnych dniach Siewierodonieck i Lisiczańsk, gdzie odkryto ciała rozstrzelanych cywili. 27 lipca strona ukraińska rozpoczęła natarcie na linii Gorłówka-Szachtarsk, zajmując duży węzeł komunikacyjny w Debalcewe. Siłom płk. Zabrodskiego udało się przełamać okrążenie i dotrzeć do odciętych 29. i 72. Brygady Zmechanizowanych. 29 lipca pod Szachtarśkiem zniszczono kolumnę 25 czołgów z ukraińskiej brygady zmechanizowanej. Pierścień wokół Doniecka stale się zaciskał. 30 lipca zdobyta została Awdijewka.
Na początku sierpnia sytuacja znajdujących się pod Dołżańskiem żołnierzy 72. Brygady Zmechanizowanej stawała się coraz cięższa. Część z nich zdezerterowała, a sprzęt przejęli separatyści. 7 sierpnia część żołnierzy wyszła z okrążenia. W okolicach Sawur-Mohyły zestrzelony został śmigłowiec Mi-8. 9 sierpnia 25. Brygada Areomobilna zepchnęła siły batalionu Wostok ze wzgórza.
Bitwa pod Iłowajśkiem[]
Wieża zniszczonego rosyjskiego T-72B3.
9 sierpnia siły ukraińskie weszły do Iłowajśka, ale poniosły straty. Próba podejścia z Iłowajśka na Donieck została jednak powstrzymana. Do 20 sierpnia Iłowajśk został opanowany, ale podczas walk ranny został dowódca batalionu Donbas Semen Semenczenko. 14 sierpnia punkt graniczy Izwaryne przekroczyła kolumna 33 rosyjskich transporterów wojskowych. 19 sierpnia Ukraińcy weszli do Stanicy Ługańskiej. W kolejnych dniach granicę przekroczyły kolejne transporty żołnierzy i sprzętu z Rosji. Wobec nacisków separatystów siły ukraińskie cofnęły się spod Ługańska. Ciężkie walki trwały pd Iłowajśkiem, gdzie zaobserwowano czołgi T-72B3 używane przez Rosję. Ponadto do niewoli dostali się rosyjscy żołnierze, ale prezydent Władmimir Putin twierdził, że Siły Zbrojne Federacji Rosyjskiej nie uczestniczą w walkach na Ukrainie. Separatyści ponownie przejęli kontrolę nad granicą z Rosją. Ukraińcy pod Iłowajśkiem zostali otoczeni, a 29 sierpnia prezydent DRL Aleksandr Zacharczenko zgodził się utworzyć "zielone korytarze" dla ukraińskich wojsk wycofujących się spod miasta. Pomimo zapewnień armia ukraińska została ostrzelana i poniosła wysokie straty. Po przejęciu kontroli nad granicą, wsparcie z Rosji uległo zwiększeniu. Separatyści wspierani przez Rosję nacierali na Mariupol, który zaczęli opuszczać cywile. W mieście rozpoczęły się prace fortyfikacyjne. Od 4 września trwały walki na przedpolach miasta, na linii Szyrokino-Bezimienne.
Porozumienia mińskie[]
5 września zawarto porozumienia mińskie, które zakładały zawieszenie broni i siły prorosyjskie zaniechały ataku na Mariupol. Pomimo zawieszenia broni nadal dochodziło do sporadycznych walk. 14 września doszło do silnego natarcia bojowników na lotnisko w Doniecku. tego samego dnia w Piskach zaatakowani przez grupę dywersyjno-rozpoznawczą zostali żołnierze batalionu Dnipro-1 i 17. Brygady Pancernej. Śmierć poniosło 6 żołnierzy.
II bitwa o lotnisko w Doniecku[]
Ruiny lotniska w Doniecku.
W przeciągu kolejnych kilku miesięcy trwały ciężkie walki o lotnisko w Doniecku. Siły separatystyczne ponosiły duże straty, ale nadal posuwały się naprzód. 28 października zawaliły się najwyższe piętra nowego terminala. Sporym problemem było zaopatrzenie sił ukraińskich na lotnisku, ponieważ trasy konwojów były ostrzeliwane. 20 stycznia 2015 roku grupa ukraińskich żołnierzy dowodzonych przez ppłk. Ołeha Kuźminucha dostała się do niewoli. Byli oni poniżani i bici przez Michaiła Tołstycha ps. Giwi. 21 stycznia prorosyjscy bojownicy opanowali ruiny lotniska.
2015[]
Bitwa o Debalcewo[]
Mapa bitwy pod Debalcewem.
14 stycznia 2015 roku rozpoczął się atak separatystów na Debalcewo, gdzie stacjonowały siły ukraińskie. Bojownicy wspierani przez Rosjan próbowali otoczyć Ukraińców, ale nie zdołali domknąć okrążenia. Siły ukraińskie dokonały odwrotu, ponosząc przy tym straty. Po bitwie pod Debalcewem sytuacja na froncie uległa uspokojeniu, choć cały czas trwały mniejsze potyczki. W kolejnych latach doszło do wielu zamachów na liderów separatystów takich jak: Aleksandr Bednow, Jewhen Iszczenko, Aleksiej Mozgowoj, Pawieł Driomow, Arsen Pawłow, Michaił Tołstych i Aleksandr Zacharczenko. Obie strony oskarżały się przeprowadzenie zamachów, ale prawdopodobnie część z nich to wewnętrzne porachunki separatystów.
2017[]
Zamach stanu w Ługańsku[]
20 listopada 2017 roku Igor Płotnicki usunął ze stanowiska Igora Korneta, ale Kornet nie ustąpił i jego ludzie otoczyli kluczowe budynki w centrum Ługańska. Bojownicy Korneta zatrzymali funkcjonariuszy prokuratury ŁRL, którzy przyznali się do torturowania bliskiego współpracownika Korneta Giennadija Cypałkowa. Ostatecznie Igor Płotnicki ustąpił ze stanowiska i wyjechał do Rosji.
2022[]
Rosyjska inwazja na Ukrainę[]
W lutym 2022 roku Rosja oficjalnie uznała istnienie Donieckiej i Ługańskiej Republiki Ludowej, a następnie przyjęła je w swoje granice. 24 lutego 2022 roku Rosja zaatakowała Ukrainę, kończąc tym samym wojnę w Donbasie i rozpoczynając wojnę rosyjsko-ukraińską.