Powstańcy z partii Ignacego Drewnowskiego.
Wojsko powstania styczniowego – ogół polskich formacji powstańczych, działających w latach 1863-1864.
Historia[]
Kosynierzy.
W styczniu 1863 roku, po wybuchu powstania styczniowego, rozpoczęto formowanie oddziałów powstańczych. Brakowało broni palnej, a większość z niej stanowiły strzelby myśliwskie. Głównym uzbrojeniem powstańców były kosy i drągi, używane przez kosynierów i drągalierów. Powstały także oddziały kawalerii, jednak borykały się one z problemami z doborem właściwych koni. Niewielka ilość oddziałów używała prymitywnej artylerii, kilka rosyjskich dział zostało zdobytych w walce, ale nie zostały one użyte. W celu ochrony kurierów i zadań policyjnych powołano Żandarmerię Narodową. Część oddziałów była formowana przez osoby niemające doświadczenia wojskowego. Na czele innych stali oficerowie armii rosyjskiej, tacy jak Zygmunt Sierakowski, Michał Heydenreich, Zygmunt Padlewski, Józef Miniewski i wielu innych. Ponadto dowódcami byli absolwenci Polskiej Szkoły Wojskowej w Genui i Cuneo, oraz weterani innych armii.
Oddział Żuawów śmierci w Krakowie.
Awanse były przyznawane przez Rząd Narodowy. Jednym z największych oddziałów powstańczych, początkowego okresu powstania był oddział gen. Mariana Langiewicza, liczący około 1000 ludzi. Z biegiem czasu w powstańczych szeregach pojawiło się coraz więcej broni. Pochodziła ona z zakupów, przemytu i była zdobywana na Rosjanach. Gen. Teofil Łapiński organizował wyprawę morską na Litwę, by dostarczyć broń i amunicję, ale nie doszła ona do skutku. Część oddziałów była formowana w austriackiej Galicji. Francuski oficer François de Rochebrune sformował elitarny oddział Żuawów śmierci.
Atak powstańców podczas I bitwy pod Ignacewem, na obrazie Juliusza Kossaka.
Próbę przekształcenia oddziałów partyzanckich w regularną armię, podjął dyktator Romuald Traugutt. Powołano pięć korpusów, ale rozpoczęto formowanie tylko trzech z nich. Ich dowódcami zostali Michał Heydenreich, Józef Hauke-Bosak i Jan Koziełł-Poklewski. Ostatecznie tylko Korpus Krakowski gen. Hauke-Bosaka osiągnął gotowość bojową. Korpusy miały dzielić się na dywizje, następnie na pułki, bataliony, kompanie i plutony.
Rosjanie nie traktowali powstańców jak regularną armię, porównywali ich do bandytów i buntowników. Znane są przypadki zbrodni wojennych na wziętych do niewoli powstańcach. Pojmani powstańcy byli skazywani na karę śmierci lub zesłanie na Syberię. Po upadku powstania, wielu powstańców opuściło Królestwo Polskie.